ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ WWW Απειλές περιεχομένου από το Internet και τον Παγκόσμιο Ιστό. Ευπαθείς ομάδες. Τρόποι αντιμετώπισης. Επιμέλεια: Σπηλιοπούλου Θεοδώρα

ΑΠΕΙΛΕΣ γιατί; τα περιεχόμενα είναι απεριόριστα και ποικίλα, ο χρήστης έχει αυτονομία στη πλοήγηση, το διαδίκτυο δεν προστατεύεται, η χρήση του διαδικτύου είναι ατομική υπόθεση, το διαδίκτυο αυτό-εφευρίσκεται. Οι κώδικες και οι νόμοι της χρήσης του είναι ακόμη ασαφείς και ασταθείς.

ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΑΠΕΙΛΕΣ: ιοί (virus) Ιοί σκουλίκια (worms) Δούρειοι Ίπποι (Trojan Horses) Λογισμικό Υποκλοπής (Spyware) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ: Αντι-ιϊκό λογισμικό (Antvirus) Ηλεκτρονική επέκταση (Update) λογισμικού Antivirus Ηλεκτρονική επέκταση (Update) λειτουργικού συστήματος Τείχος προστασίας (Firewall) Προσαρμογή ρυθμίσεων ασφαλείας του προγράμματος περιήγησης Ιστού Internet Explorer

ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΗ ΑΠΕΙΛΕΣ: ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ: Προσωπικά Δεδομένα: γενεαλογικά δεδομένα πιστωτικές κάρτες κωδικοί πρόσβασης Ηλεκτρονικές Δραστηριότητες: ηλεκτρονικά καταστήματα chatting Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (E-mail) spam mail phising Advance Fee Fraud Πνευματικά δικαιώματα ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ: Αποφυγή δημοσίευσης δεδομένων που αφορούν προσωπικά στοιχεία (όνομα, ΑΦΜ, τηλέφωνα, διευθύνσεις κ.τ.λ.) Δημιουργία ισχυρών κωδίκων πρόσβασης Οι δικτυακές τοποθεσίες (των εταιρειών) θα πρέπει να χρησιμοποιούν ασφαλή τεχνολογία (λουκέτο, https) Χρήση ειδικών προγραμμάτων διαχείρισης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας Κρυπτογράφιση Υδατογράφηση

ΑΠΕΙΛΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Παιδοφιλία ΠΑΡΑΝΟΜΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Διακίνηση/Πώληση Όπλων Διακίνηση/Πώληση Ναρκωτικών Πορνογραφία ΠΡΟΣΒΛΗΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ρατσισμός Αυτοκτονίες ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ηλεκτρονικός τζόγος

στα δωμάτια συνομιλίας (chat-rooms) ΠΑΙΔΟΦΙΛΙΑ στα δωμάτια συνομιλίας (chat-rooms) μέσω άμεσων μηνυμάτων (instant messaging) ΠΟΥ; μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) μέσω ομάδων συζήτησης (newsgroup) μέσω forum (π.χ. υποστήριξης από συνομιλίκους για αντιμετώπιση προβλημάτων)

. . . Οι παιδόφιλοι προσπαθούν να παρασύρουν σταδιακά το θύμα τους μέσω της προσοχής, της στοργής, της ευγένειας, ακόμη και μέσω δώρων και συχνά επενδύουν σημαντικό χρόνο, χρήμα και ενέργεια σε αυτήν την προσπάθεια. Γνωρίζουν τη μουσική και τα χόμπι που ενδεχομένως να ενδιαφέρουν τα παιδιά. Ακούν και κατανοούν τα προβλήματα των παιδιών. Για να κάμψουν τις αναστολές των νεαρών ατόμων, (πολλές φορές και για να τους φέρουν σε δύσκολη θέση ώστε να μην το αναφέρουν στους γονείς τους) σταδιακά εισάγουν σεξουαλικό περιεχόμενο στις συζητήσεις τους ή προβάλλουν σεξουαλικά ακατάλληλο υλικό. Οι παιδόφιλοι, συνήθως εκτιμούν και το κατά πόσο θα μπορέσουν να συναντηθούν πρόσωπο με πρόσωπο με τα παιδιά που γνωρίζουν στο Διαδίκτυο. π.χ. ICQ (‘I Seek You’): μέσα από μια λίστα διευθύνσεων κάποιος μπορεί να επιλέξει να συνομιλήσει με κάποιο πρόσωπο ορισμένης ηλικίας, και με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα, σε ιδιωτικό δωμάτιο συνομιλίας (ιδιαίτερα αγαπητά στους παιδόφιλους, γιατί δεν αφήνουν ηλεκτρονικά αποτυπώματα).

ΝΕΟΙ ΠΟΥ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΝΑ ΠΕΣΟΥΝ ΘΥΜΑΤΑ ΠΑΙΔΟΦΙΛΩΝ: άπειροι στο χώρο του Διαδικτύου επιθετικοί που δοκιμάζουν νέες, ακραίες εμπειρίες στη ζωή που αναζητούν απεγνωσμένα προσοχή και στοργή επαναστάτες απομονωμένοι ή μοναχικοί περίεργοι σε σύγχιση σε σχέση με τη σεξουαλική τους ταυτότητα

ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ στα δωμάτια συνομιλίας (chat-rooms) ΠΟΥ; στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) σε ομάδων συζήτησης (newsgroup) !! ΣΠΑΝΙΑ μέσω μηχανών αναζήτησης (search engines)

. . . Ραγδαία εξάπλωση του φαινομένου: θυμίζει τον μύθο της Λερναίας Υδρας: ‘κόβεις ένα κεφάλι και φυτρώνουν δύο’. Ο ετήσιος τζίρος υπολογίζεται από 200 εκατ. ευρώ ως και 1 δισ. Ευρώ. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία είναι τα σημαντικότερα κέντρα διακίνησης του υλικού. Το φαινόμενο όμως παρουσιάζει έξαρση και στην Ανατολική Ευρώπη, στη Βρετανία και στη Λατινική Αμερική. Κάθε εβδομάδα υπολογίζεται πως προωθούνται 20.000 φωτογραφίες παιδιών. 20 νέα παιδιά από 2 ως και 12 ετών εμφανίζονται κάθε μήνα . Στην Ελλάδα οι ιστοσελίδες με ανάλογο περιεχόμενο αυξάνονται από το 2001 και έπειτα κατά 150% ετησίως.

στα δωμάτια συνομιλίας (chat-rooms) ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ στα δωμάτια συνομιλίας (chat-rooms) ΠΟΥ; μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) σε ιστοσελίδες (sites) σε παιχνίδια

. . . Αυξανόμενη είναι η χρήση του Διαδικτύου ως μέσο προπαγάνδας, από ρατσιστές και τρομοκρατικές οργανώσεις. Σύμφωνα με τον εβραϊκό οργανισμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα Simon Wiesenthal Center, 2004 ιστοσελίδες καλούν τους επισκέπτες τους, και κυρίως τους νέους, σε "ιερούς πολέμους" και τους παροτρύνουν να γίνουν καμικάζι αυτοκτονίας, 200 αποσκοπούν στη συγκέντρωση πόρων και τη προσέλκυση νέων οπαδών, ενώ πολλές έχουν "παιχνίδια", στα οποία ο χρήστης μπορεί να "εξοντώσει" μετανάστες, καθώς και θρησκευτικές και φυλετικές μειονότητες (2004).

. . . Πολλές από τις ιστοσελίδες χρησιμοποιούν τρόπους συγκάλυψης, ενώ άλλες ισχυρίζονται πως, περιέχουν πληροφορίες για την Ιστορία ή τη Θρησκεία. Μέσα από τις σελίδες του Διαδικτύου, διάφορες οργανώσεις, αλλά και μεμονωμένα άτομα, προβάλλουν τα μηνύματά τους στο ευρύ κοινό και καλούν τους επισκέπτες τους σε "συστράτευση". Τέλος, δεν είναι λίγες οι ιστοσελίδες που ερμηνεύουν την Ιστορία και τα γεγονότα μέσα από μια δική τους, ξεχωριστή, οπτική γωνία.

σε ιστοσελίδες (sites) ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ σε ιστοσελίδες (sites) ΠΟΥ; σε δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)

. . . Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει τη στενή σχέση μεταξύ της προβολής θεμάτων σχετικών με την αυτοκτονία στα MME με αύξηση του ποσοστού αυτοκτονιών. Tο Διαδίκτυο δεν διαφέρει σε αυτό από τα άλλα μέσα. Περιστατικά αυτοκτονίας μέσω chat-room έχουν αναφερθεί στην Iαπωνία, την Aυστραλία, τη Nορβηγία, τη Kορέα και και τις HΠA. Το φαινόμενο, των αυτοκτονιών που έχουν οργανωθεί μέσω του Διαδικτύου και εκτελούνται στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς στην Ιαπωνία κι αποδίδεται στην επιρροή που έχει η τεχνολογία των μέσων στην ψυχολογία των σύγχρονων ανθρώπων.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΤΖΟΓΟΣ Ο τζόγος, ο οποίος αφορά στα τυχερά παιχνίδια, στοιχήματα, καζίνα κ.τ.λ, γίνεται πιο σοβαρός τώρα που μπαίνει μέσα στο σπίτι μας με τη μορφή του Διαδικτυακού τζόγου. Ο τζόγος, και κυρίως ο Διαδικτυακός, οδηγεί στην εξάρτηση. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, τα πράγματα μπορούν να φτάσουν ως γνωστόν στην πτώχευση και την αυτοκτονία, ή έστω στην απόπειρα. Στις περιοχές όπου λειτουργούν καζίνα αυξάνονται κατά πολύ και τα ποσοστά εγκληματικότητας. Οι ιδιαιτερότητες του Διαδικτύου (ανωνυμία, παγκοσμιότητα κ.λ.π.), δυσχεραίνουν τόσο την πρόληψη όσο και την καταστολή του εγκλήματος που γίνεται μέσω αυτού. Μεγάλο μέρος ‘βρόμικου χρήματος’ ξεπλένεται μέσα από τα Διαδικτυακά καζίνα.

. . . Πολλά παιδιά απολαμβάνουν να χρησιμοποιούν τον Ιστό για να ανακαλύπτουν δραστηριότητες ψυχαγωγίας, όπως τα Διαδικτυακά παιχνίδια. Πολλές φορές, ενώ αναζητούν μια νέα ιστοσελίδα με παιχνίδια μπορεί να βρουν ιστοσελίδες με στοιχήματα και τυχερά παιχνίδια.

ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ/ΠΩΛΗΣΗ ΟΠΛΩΝ Η πώληση όπλων μέσω Διαδικτύου έχει αυξηθεί δραματικά και οι υπεύθυνες αρχές δεν είναι κατάλληλα εξοπλισμένες ώστε να εντοπίζουν τις χιλάδες πωλήσεις που υπολογίζεται ότι λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο στο Διαδίκτυο. Σε πολλές περιπτώσεις, οι πωλήσεις είναι νόμιμες. Αυτό συμβαίνει γιατί νόμιμοι πωλητές όπλων δε πωλούν άμεσα όπλα στο Διαδίκτυο αλλά στέλνουν τους υποψήφιους αγοραστές σε κατόχους νόμιμων μαγαζιών πώλησης όπλων.

ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ/ΠΩΛΗΣΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ/ΠΩΛΗΣΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ Η αγορά ναρκωτικών ουσιών και φαρμάκων είναι πολύ εύκολη μέσα από το Διαδίκτυο. Η αγορά ναρκωτικών ουσιών μέσω Διαδικτύου είναι φυσικά παράνομη. Όμως η απαγόρευση της πώλησης ναρκωτικών ουσιών δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Αυτό γιατί υπάρχουν χώρες όπου έχουν πιο ανεκτικούς νόμους γύρω από το θέμα των ναρκωτικών (π.χ. Ολλανδία).

ΕΥΠΑΘΗΣ ΟΜΑΔΑ: ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΥΠΑΘΗΣ ΟΜΑΔΑ: ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Η βασική ευπαθής ομάδα σχετικά με τις απειλές περιεχομένου που κρύβει το Διαδίκτυο είναι τα Π Α Ι Δ Ι Α. Αυτό συμβαίνει διότι τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει επαρκώς τη κριτική τους ικανότητα ώστε να αξιολογούν το περιεχόμενο και τα κίνητρα όσων κρύβονται πίσω από τις ιστοσελίδες του Διαδικτύου. Είναι ευκολόπιστα και ευάλωττα απέναντι στις Διαδικτυακές απειλές.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Εγκατάσταση ειδικού λογισμικού παρακολούθησης στον browser χάρη στο οποίο ένας γονιός καταγράφει τι παρακολουθούν όσοι χρησιμοποιούν αυτόν τον browser για πρόσβαση στον Παγκόσμιο Ιστό. (Σύμφωνα με αυτή τη συλλογιστική τα παιδιά γνωρίζουν ότι παρακολουθούνται και συνεπώς φροντίζουν μόνα τους να λογοκρίνουν οτιδήποτε ύποπτο ή αμφιλεγόμενο.)

. . . Λογισμικά φίλτρα: ένα φίλτρο είναι ένα πακέτο λογισμικού το οποίο μπορεί να αποκλείσει την προσπέλαση σε τόπους του Κυβερνοχώρου με παράνομο ή επιβλαβές περιεχόμενο. Η αποτελεσματικότητα ενός φίλτρου εξαρτάται από την επινοητικότητα του λογισμικού καθώς και από το πόσο ανανεωμένες είναι οι λίστες με τους απαγορευμένους τόπους. Διαφορετικά φίλτρα είναι αποτελεσματικά στο να αποκλείουν την πρόσβαση σε τόπους με διαφορετικό περιεχόμενο. Κάποιοι από τους παροχείς υπηρεσιών Διαδικτύου έχουν ήδη εγκαταστήσει λογισμικά φίλτρα στις υπηρεσίες τους. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι αναγκαία η εγκατάσταση άλλων φίλτρων.

. . . Φίλτρα τελευταίας τεχνολογίας: ICRAplus: πρόκειται για ένα φίλτρο τελευταίας τεχνολογίας, το οποίο αναγνωρίζει μία ευρεία γκάμα κατηγοριών περιεχομένου, συμπεριλαμβανομένων της πορνογραφίας, της προβολής χρήσης ναρκωτικών ουσιών και του ρατσισμού. FilterX: πρόκειται για ένα φίλτρο που προσομοιώνει την ανθρώπινη κρίση με μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης, και έχει εκπαιδευτεί για να ταξινομεί τις ιστοσελίδες ανάλογα με το περιεχόμενό τους όσον αφορά την πορνογραφία. Email Filtron: πρόκειται για φίλτρο ανεπιθύµητης αλληλογραφίας που χρησιµοποιεί ανάλυση κειµένου και ‘μαθαίνει’ από παραδείγµατα για κάθε χρήστη.

. . . Η ιδέα του Walled Garden (Προστατευμένου Δικτύου): Πλεονεκτήματα: Υψηλό επίπεδο ασφαλείας (προσβάσιμα είναι μόνο προεπιλεγμένα sites, οπότε αποκλείεται η πιθανότητα λάθους) Ταξινόμηση σε θεματικές ενότητες (είναι ευκολότερη η επιλογή από τον χρήστη όσων τμημάτων του δικτύου παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον γι' αυτόν) Ευέλικτος αποκλεισμός (κάθε χρήστης μπορεί να αποκλείσει μεμονωμένα sites από το προφίλ πρόσβασής του, αν το επιθυμεί) Ποιοτικά interactive services (επιτρέπεται η πρόσβαση μόνο σε ελεγχόμενα chat rooms και message boards)

. . . Εκπαιδευτικά προγράμματα για νέους: που έχουν ως σκοπό να εκπαιδεύσουν τους νέους στο Διαδίκτυο αλλά και στην αντιμετώπιση των ενδεχόμενων κινδύνων που συνεπάγεται η χρήση του (π.χ. Educaunet). Εκπαιδευτικά σεμινάρια σε γονείς και εκπαιδευτικούς: που έχουν ως σκοπό να εκπαιδεύσουν τους γονείς και τους δασκάλους ώστε να μπορέσουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μάθουν να χειρίζονται το Διαδίκτυο με υπευθυνότητα και ασφάλεια (π.χ. Educaunet).

. . . Νομικό πλαίσιο: στην ελληνική νομοθεσία δεν υπάρχει νόμος που να αναφέρεται αποκλειστικά σε θέματα Διαδικτύου και να ρυθμίζει τη συμπεριφορά των χρηστών του Διαδικτύου από άποψη Ποινικού Δικαίου. Η Ελλάδα συνεργάζεται με τα άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και άλλων διεθνών οργανισμών, για την αντιμετώπιση των σχετικών θεμάτων. σύντομα αναμένεται να τεθεί σε ισχύ η συνθήκη που υπεγράφη στην Βουδαπέστη στις 23.11.2001. Στη συνθήκη της Βουδαπέστης, που υπέγραψε μεταξύ πολλών άλλων χωρών και η Ελλάδα, υπάρχουν επεξηγήσεις και ρυθμίσεις για όλα τα ηλεκτρονικά εγκλήματα .

. . . ...για τη πορνογραφία αυστηρές ποινές που φθάνουν την κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών και χρηματική ποινή έως 500 χιλ. ευρώ προβλέπει νομοσχέδιο για την εμπορία παιδιών, την παιδική πορνεία και την παιδική πορνογραφία (στο Διαδίκτυο) του υπουργείου Δικαιοσύνης στην Ελλάδα. στο νομοσχέδιο αποσυνδέεται η ’’κερδοσκοπία’’ από την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος της διακίνησης πορνογραφικού υλικού και αντικαθίσταται από’’πρόθεση’’.

. . . οι νομοθετικές ρυθμίσεις που αφορούν το ηλεκτρονικό έγκλημα παρουσιάζουν εγγενείς αδυναμίες: το Ηλεκτρονικό Έγκλημα αποτελεί εγκληματική δραστηριότητα αρκετά εξειδικευμένη και ανεπτυγμένη τεχνολογικά, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται προβλήματα στην οριοθέτηση των πράξεων που θα πρέπει να διώκονται ποινικά. οι νομοθέτες είναι αναγκασμένοι να ενημερώνονται διαρκώς για τις εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας των υπολογιστών, προκειμένου να εξοικειωθούν με τον τρόπο διάπραξης αδικημάτων μέσω αυτών.

. . . SafeNet: το SafeNet είναι ένα πρόγραμμα που παρέχει τη δυνατότητα υποβολής καταγγελιών περιστατικών διακίνησης παράνομου περιεχομένου ή άλλων παράνομων δραστηριοτήτων στο Διαδίκτυο. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί στην Κύπρο η Ευρωπαϊκή Ενωση, στην προσπάθειά της να περιορίσει τη διακίνηση παράνομου περιεχομένου στο Διαδίκτυο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ... Η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, o σεβασμός της αξίας και η προστασία του ατόμου, η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, το απόρρητο και το απαραβίαστο της επικοινωνίας, αποτελούν μερικές από τις βασικότερες Αρχές του δικαίου. Είναι ευνόητο ότι, οι θεμελιώδεις αυτές Αρχές πρέπει να εφαρμόζονται και στον κυβερνοχώρο. Ο υπερβολικός αστυνομικός έλεγχος του κυβερνοχώρου, έρχεται ή ενδεχομένως να έρχεται σε αντίθεση με τις παραπάνω Αρχές. Δεν μπορούμε να μιλάμε έτσι για κρατικό έλεγχο, καθότι η έννοια του κράτους και της κρατικής κυριαρχίας είναι έννοιες άγνωστες στο Διαδίκτυο.

ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ http://educaunet.org http://saferinternet.org http://inhope.org http://www.microsoft.com/hellas http://www.safeweb.org.cy http://www.safeline.gr http://europa.eu.int/information_society/activities/sip/ index_en.htm