ΕΤΟΣ ΚΑΒΑΦΗ 2013: ΕΜΠΝΕΟΜΑΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΚΑΛΑΣ

ΦΑΝΕΡΩΣΙΣ Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗ Σπουδή της πραγματικότητας του Καβάφη Έρευνα δια της φαντασίας “Δεν τον ανακαλύπτουμε, μας αποκαλύπτεται”

Aπ’ όσα έκαμα κι απ’ όσα είπα να μη ζητήσουνε να βρουν ποιος ήμουν Aπ’ όσα έκαμα κι απ’ όσα είπα να μη ζητήσουνε να βρουν ποιος ήμουν. Εμπόδιο στέκονταν και μεταμόρφωνε τες πράξεις και τον τρόπο της ζωής μου. Εμπόδιο στέκονταν και σταματούσε με πολλές φορές που πήγαινα να  πω. Οι πιο απαρατήρητές μου πράξεις και τα γραψίματά μου τα πιο σκεπασμένα — από εκεί μονάχα θα με νιώσουν. Aλλά ίσως δεν αξίζει να καταβληθεί τόση φροντίς και τόσος κόπος να με μάθουν. Κατόπι — στην τελειοτέρα κοινωνία — κανένας άλλος καμωμένος σαν εμένα βέβαια θα φανεί κ’ ελεύθερα θα κάμει. 

1. Αποδέχεστε το χαρακτηρισμό, ότι πάνω απ’ όλα, είστε ποιητής μιας πόλεως, της Αλεξάνδρειας; Εγώ, όντας Αλεξανδρινός, διακατέχομαι από μιαν ιδιαίτερην αγάπην δια την πόλιν εις την οποίαν εγεννήθην και ανετράφην. Πέραν τούτου, η Αλεξάνδρεια, μία πόλις σταθμός, στέκεται αξιόλογο ερέθισμα εις το είδος της ποίησης που υπηρετώ. Ο τόπος αυτός συνδυάζει πολυποικίλους δραστηριότητας και ιστορικά γεγονότα. Αποτελεί σημαντικόν στοιχείον και σύμβολον δι’εμέ, αφού μόνον και μόνον η αναφορά της δύναται να καλύψει και να εκφράσει διάφορα θέματα. Και αλήθεια είναι ότι επεριπλανήθην πολύ δια να καταλήξω εις αυτήν. «Διαβάτη, αν είσαι Αλεξανδρεύς, δεν θα επικρίνεις ξέρεις την ορμή του βίου μας τι θέρμην έχει, τι ηδονή υπερτάτη».

Πηγαίνω εις την Αλεξάνδρειαν, βεβαίως κάνοντας τον κύκλον, από την Δυτικήν Ελλάδα και από την Αντιόχειαν, πηγαίνω εις την σύγχρονη Αλεξάνδρειαν κάνοντας τον κύκλον και από την αρχαίαν. Eίναι παράξενο. Ταξιδεύω μέσα από τις πόλεις μου. Πηγαίνω εις την Δυτικήν Ελλάδα, περνώ από την Τροίαν, διαβαίνω από την Ρώμην, φθάνω εις την Aντιόxειαν· από εκεί και εις την Αλεξάνδρειαν. Ενώ αι πολιτείαι μου ταξιδεύουν εγώ χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισα τείχη.

Όλα αυτά δεν είναι τα παιδιά μου. Είμαι εγώ. 2. Η ιστορία μικρή ή μεγάλη, εθνική ή παγκόσμια, επίκαιρη ή διαχρονική, πάντοτε προσέφερε ποιητικά ερεθίσματα. Και για σας; Σε ποιάν ιστορική περίοδο προσφεύγετε; Διήλθον και από φιλολογικά και ομηρικά ερεθίσματα. Αλλά η σχέσις μου με την ιστορίαν είναι σχέσις προσπορίζουσα εις εμέ πνευματικήν ηδονήν. Ιδιαίτερα, η ελληνιστική εποχή, το παραμύθι της Χαλιμάς του Ελληνισμού, είναι δι’ εμέ η πλέον αληθινή, ελευθερότερη και μου επιτρέπει να κινήσω τα πρόσωπά μου όπως θέλω. Έχω ανάγκη από ήρωας που να εκφράζονται με μεγάλη ελευθερία κινήσεων, να μου ανήκουν, να είναι οι δικοί μου, να έχουσιν στενό οργανικό δεσμό με τον εαυτόν μου, με την εμπειρία μου, με την εμπειρία της γενιάς μου. Έχω ανάγκη να ενσκύψω στην μοναδικότητα του ατόμου, στην μοίρα του, στην ατέλειά του, στις αδυναμίες του, στις επιλογές του. Τέτοιους ήρωας έχουσιν τα: «Τιμόθεος Αντιοχέος», «Τιανεύς Γλύπτης», «Προς τον Αντιόχον», «Ο Δημήτριος ο Αντιοχεύς», «Μελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρου», «Στα 200π.Χ.», «Σοφιστής απερχόμενος εκ Συρίον»… Όλα αυτά δεν είναι τα παιδιά μου. Είμαι εγώ.

3. Πολύς λόγος για τη μορφή και τη γλώσσα των ποιημάτων σας. Δεν θα κρύψω ότι [δεν] είμαι φίλος της καθαρευούσης, αλλά πιστεύω ότι ότε γίνεται χρήσις αυτής με χάριν και τελειότητα κι οι δυσκολώτεροι κριταί επηρεάζονται. Τα απλά και τα θερμά λόγια των γνησίων και απερρίτων αισθημάτων, είναι και η καλλιτέρα ρητορική. Και η καλλιτέρα ρητορική είναι αυτή που μπορεί να εναγκαλισθεί με την ψυχήν και την ποιητικήν ουσίαν. Και κάτι άλλο, για σας τα παιδιά, η καλλιτέρα ρητορική είναι ταυτόχρονα ένα πρωτόλειο εγχειρίδιο της γραμματικής διδασκαλίας. Παράδειγμα η «πόλις»:   Είπες· «Θα πάγω σ' άλλη γή, θα πάγω σ' άλλη θάλασσα, Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή[…] Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θα βρεις άλλες θάλασσες. Η πόλις θα σε ακολουθεί […]Για τα αλλού -- μη ελπίζεις -- δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό. Ετσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ στην κώχη τούτη την μικρή, σ' όλην την γή την χάλασες.

Το ίδιο και στην «Ιθάκη»: Και η καλλιτέρα ρητορική είναι περιδιάβαση στους χρόνους και στες εγκλίσεις και στες σημασίες των, ένας εναγκαλισμός των μελλόντων χρόνων με την αμείλικτη διάρκεια ή του αορίστου με το αναπότρεπτο του παρελθόντος ή της προστακτικής με τη λανθάνουσα προτροπήν της. Το ίδιο και στην «Ιθάκη»: Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος[…] Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,[…] τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις[…] με τι χαρά θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους[…] Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.

  Ή και μια γραμματική αφομοίωση των επιθέτων «Στα 200π.Χ.», μολονότι το επίθετο δεν ήτο μέρος του λόγου που με εσαγήνευε. «Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία, την νικηφόρα, την περίλαμπρη, την περιλάλητη, την δοξασμένη ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά, την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς· ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας». Αυτή είναι η πολυσυζητημένη σχέση- η σχέση μορφής περιεχομένου-, κυττάρου και πυρήνα του. Η άρρηκτος εκείνη σχέσις… που καθιστά περιττήν την διδασκαλίαν της γραμματικής- την επίσημον θα λέγαμε, την κουραστικήν και ενίοτε μισητήν από τους μαθητάς.

4. Τι σημαίνει για σας Έλληνας, Ελλάδα, Ελληνική γλώσσα; Δι’ εμέ ο Ελληνισμός είναι αξία, ιδιότης αν το προτιμάτε. Υπήρξε έτι το άριστον εκείνο- το Ελληνικόν ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν. Έζων εις τόπους όπου ο ελληνισμός αφήκε τα χνάρια του, ερείπια ναών και αλλοτινής δόξης. Εις Ελληνισμός, όμως, κράμα λαών και πολιτισμών… Ας την παραδεχτούμε την αλήθειαν πια. Είμεθα Έλληνες και εμείς-τι άλλο είμεθα; -αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις της Ασίας.. .. Είναι κι αύτη μια ιδιότης του Ελληνισμού …ανοικτός εις τας ξενικάς επιδράσεις, εις κάθε νεωτερισμόν…Ο Ελληνισμός γνωρίζει ότι και αι ξενικαί ιδέαι και γνώμαι είναι αντανακλάσματα της ιδίας της ελληνικής ψυχής τα οποία θα γυρίσουν πάλιν εις αυτόν για να τον εμπλουτίσουν.. Ο Ελληνισμός δεν θεωρεί απορριπτέον τίποτις

Έρχομαι με τους Έλληνας μαζύ κι εγώ. Ο Έλλην πάλιν είναι δι’ εμέ αντιφατικός αλλά ασκεί συγχρόνως μεγάλην επίδρασιν εις τας υπολοίπους φυλάς και εθνικότητας. Αποτελεί πρότυπον μιμήσεως. Πήρε όνομα ελληνικό, ντύθηκε σαν τους Έλληνας έμαθ’ επάνω-κάτω σαν τους Έλληνας να φέρεται. Έρχομαι με τους Έλληνας μαζύ κι εγώ. Δι’ εμέ το να είσαι Έλλην σημαίνει να διάγεις το βίο σου με συγκεκριμμένον τρόπον. Το να παραμένεις πιστός εις το χρέος, εις το καθήκον, εις το έργον δια το οποίον έχεις ταχθεί… εις τας Θερμοπύλας του βίου σου…. ποτέ από το χρέος μη κινούντες δίκαιοι και ίσοι σ’ όλες των τες πράξεις…

εν λόγω ελληνικώ που είναι φορέας της φήμης. Όσο δια την ελληνικήν γλώσσαν , την αγαπώ και τη θαυμάζω… Δι’ εμέ είναι η γλώσσα του πολιτισμού, της ποιότητος , της εκφραστικής λιτότητoς, εν λόγω ελληνικώ που είναι φορέας της φήμης. Η μουσικότης και η πλαστικότης τες οποίες διαθέτει επίσης είναι στοιχεία που την ξεχωρίζουν από άλλας γλώσσας. Πάντοτε ωραία και μουσικά τα ελληνικά είναι. Αντλώ και απ’ τα ποιήματά μου όπου η θέσις μου είναι διαφανής …Με κάνει υπερήφανον το γεγονός ότι και την Κοινή Λαλιά ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμε, ως τους Ινδούς. Με θλίβει πάραυτα ότι την γλώσσαν την ελληνικήν οι Ποσειδωνιάται εξέχασαν και πάντα μελαγχολικά τελείων’ η γιορτή τους. Γιατί θυμούνται που κι αυτοί ήσαν Έλληνες…και τώρα πως εξέπεσαν πως έγιναν να ζουν και να μιλούν βαρβαρικά, βγαλμένοι-ω συμφορά-απ’ τον ελληνισμό.

Συνταγαί αρχαίων Ελληνοσυρίων μάγων, Ελληνικαί επιγραφαί. Ο,τιδήποτε, εν κατακλείδι, είναι ελληνικόν με συγκινεί. Μαλλιά σαν αγάλματα ελληνικά παρμένα. Συνταγαί αρχαίων Ελληνοσυρίων μάγων, Ελληνικαί επιγραφαί. Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος ξέρω και παραξέρω Αριστοτέλη, Πλάτωνα τι ρήτορας τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις.

5. Από τα 256 ποιήματά σας που μας διασώθηκαν τα 100 περίπου έχουν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, άμεσα ή έμμεσα, σχέση με την ίδια την ποίηση. Τί είναι για εσάς ποίηση, τί εκομίσατε εις την Τέχνη; […] Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως, που κάπως ξέρεις από φάρμακα· νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω. Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.— Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως, που κάμνουνε —για λίγο— να μη νοιώθεται η πληγή.

Η ποίησις δι’ εμέ είναι θεραπαινίδα, είναι ίασις της φρικτής πληγής του προσωπικού χρόνου, είναι φάρμακον και αντίδοτον κατά της καθημερινής φθοράς και αποφλοίωσης, το ελιξήριον του υπαρξιακού άγχους και ανάσχεσις θανάτου.

[…] A, να, ήρθες συ με την αόριστη γοητεία σου Η ποίηση είναι ανάδειξις, κατάδειξις και αποκατάστασις των αδικιών του ιστορικού χρόνου.

Κάθομαι και ρεμβάζω.   Επιθυμίες κ’ αισθήσεις εκόμισα εις την Τέχνην—   κάτι μισοειδωμένα, πρόσωπα ή γραμμές·   ερώτων ατελών κάτι αβέβαιες μνήμες.   Aς αφεθώ σ’ αυτήν. Ξέρει να σχηματίσει   Μορφήν της Καλλονής· σχεδόν ανεπαισθήτως   τον βίον συμπληρούσα, συνδυάζουσα εντυπώσεις,   συνδυάζουσα τες μέρες. Η τέχνη της ποιήσεως συμπληρώνει τον βίον, εκκινεί από την πραγματικότητα και την υπερβαίνει, υδροδοτεί την στεγνήν και ταυτόχρονα στυγνήν καθημερινότητα, μορφοποιεί την Καλλονήν

ΚΑΙ για την επιθυμία αυτή να έχουμε υπόψιν ότι 6. Μπορούμε όλοι - όσοι επιθυμούμε να υπερβούμε αυτήν την άνυδρην πραγματικότητα και καθημερινότητα- να είμαστε ή να θεωρηθούμε εν δυνάμει ποιητές; Για να πατήσεις στο Σκαλί της ποίησης… ...πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι πολίτης εις των ιδεών την πόλι. Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν. Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.... ΚΑΙ για την επιθυμία αυτή να έχουμε υπόψιν ότι Σαν σώματα ωραία νεκρών που δεν εγέρασαν και τάκλεισαν, με δάκρυα, σε μαυσωλείο λαμπρό, με ρόδα στο κεφάλι και στα πόδια γιασεμιά — έτσ’ η επιθυμίες μοιάζουν που επέρασαν χωρίς να εκπληρωθούν· χωρίς ν’ αξιωθεί καμιά της ηδονής μια νύχτα, ή ένα πρωί της φεγγερό.

Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.Χ. 7. Η τελευταία μας ερώτηση δεν είναι ερώτηση-είναι η δική μας ευχέρεια και δυνατότητα, εμβαπτισμένοι στην προορατική ποίησή σας και δεδιδαγμένοι πλέον, να απαντήσουμε με τους δικούς σας λόγους στη δική μας άνυδρη πραγματικότητα και άδικη ιστορική συγκυρία. Να μας επιτραπεί μόνον μια μικρή επέμβαση στον τίτλο ενός ποιήματός σας-ποιητική, ειρωνική ή διδακτική αδεία: Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.Χ. ή Εν μεγάλη Eλληνική αποικία, 2013 μ.Χ. .

Ότι τα πράγματα δεν βαίνουν κατ’ ευχήν στην Aποικία δεν μέν’ η ελαχίστη αμφιβολία, και μ’ όλο που οπωσούν τραβούμ’ εμπρός, ίσως, καθώς νομίζουν ουκ ολίγοι, να έφθασε ο καιρός να φέρουμε Πολιτικό Aναμορφωτή. Όμως το πρόσκομμα κ’ η δυσκολία είναι που κάμνουνε μια ιστορία μεγάλη κάθε πράγμα οι Aναμορφωταί αυτοί. (Ευτύχημα θα ήταν αν ποτέ δεν τους χρειάζονταν κανείς.) Για κάθε τι, για το παραμικρό ρωτούνε κ’ εξετάζουν, κ’ ευθύς στον νου τους ριζικές μεταρρυθμίσεις βάζουν, με την απαίτησι να εκτελεσθούν άνευ αναβολής. Έχουνε και μια κλίσι στες θυσίες. Παραιτηθείτε από την κτήσιν σας εκείνη· η κατοχή σας είν’ επισφαλής: η τέτοιες κτήσεις ακριβώς βλάπτουν τες Aποικίες. Παραιτηθείτε από την πρόσοδον αυτή, κι από την άλληνα την συναφή, κι από την τρίτη τούτην: ως συνέπεια φυσική· είναι μεν ουσιώδεις, αλλά τί να γίνει; σας δημιουργούν μια επιβλαβή ευθύνη.

Κι όσο στον έλεγχό τους προχωρούνε, βρίσκουν και βρίσκουν περιττά, και να παυθούν ζητούνε· πράγματα που όμως δύσκολα τα καταργεί κανείς. Κι όταν, με το καλό, τελειώσουνε την εργασία, κι ορίσαντες και περικόψαντες το παν λεπτομερώς, απέλθουν, παίρνοντας και την δικαία μισθοδοσία, να δούμε τι απομένει πια, μετά τόση δεινότητα χειρουργική.— Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός. Να μη βιαζόμεθα· είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία. Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια. Έχει άτοπα πολλά, βεβαίως και δυστυχώς, η Aποικία.

Από την πλευρά σας ποιητά; Τα ποιήματά σας είναι σπουδές-έρευνες της πραγματικότητας δια της φαντασίας…Η πραγματικότητά σας είναι μιγαδική: είναι πραγματική αλλά και φανταστική γιατί, με την φαντασία ανασυντάξατε αυτό που κάποτε υπήρξε. Διαπιστώνουμε, ποιητά, ότι με τη φαντασία συλλάβατε όχι μόνο αυτό που κάποτε υπήρξε αλλά και το δυνάμει υπαρκτό του δικού σας μέλλοντος και του δικού μας παρόντος. Επιλογίζουμε από την πλευρά μας με την κατάθεση του τελευταίου σας /μας διαχρονικού διστίχου: Όμως υπάρχει τι το ανθρώπινον χωρίς ατέλεια; Και τέλος πάντων, να, τραβούμ’ εμπρός. Από την πλευρά σας ποιητά; Μένω δικός σας

Οι μαθήτριες της Γ΄ Τάξης του Γυμνασίου Σκάλας Δημοσιογράφοι: Οι μαθήτριες της Γ΄ Τάξης του Γυμνασίου Σκάλας Παπαδοπούλου Παναγιώτα Περγαντή Γεωργία