Παθολογική Χρήση του Διαδικτύου από Έφηβους Χρήστες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Π.Μ.Σ. «ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» Παθολογική Χρήση του Διαδικτύου από Έφηβους Χρήστες ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Του Κολοκοτρώνη Φώτιου

Σκοπός Έρευνας Από τη βιβλιογραφική έρευνα προκύπτει ότι το φαινόμενο της παθολογικής χρήσης του Διαδικτύου σε νεαρά άτομα και ειδικά εφήβους είναι ιδιαίτερα αισθητό, έχοντας πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Στην Ελλάδα, τα εμπειρικά δεδομένα είναι περιορισμένα και ειδικά όσον αφορά στην ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης Facebook. Καμία έρευνα δεν έχει διεξαχθεί βασιζόμενη στην Ελληνική Κλίμακα Παθολογικής Χρήσης του Διαδικτύου, η οποία αποτελεί ένα αξιόπιστο ερευνητικό εργαλείο. Η παρούσα ερευνητική εργασία θα προσεγγίσει την παθολογική χρήση του Διαδικτύου και ειδικά τη χρήση του Facebook αλλά και τη μελέτη των δημογραφικών παραγόντων του φύλου και της ηλικίας.

Διαδίκτυο – Internet Το Διαδίκτυο έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι των περισσότερων κοινωνιών και ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Χρήση Η/Υ και του Διαδικτύου έχει γίνει προσιτή σε όλες σχεδόν τις κοινωνικές ομάδες Πλέον οι τρόποι επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης απέχουν κατά πολύ από τον άμεσο τρόπο επικοινωνίας: μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα αλληλογραφία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook) Ιστολόγια (Blogs) τηλεφωνία μέσω Διαδικτύου (π.χ. Skype).

Χρήση Διαδικτύου - Ευρώπη Αποτελέσματα έρευνας σε εφήβους 25 Ευρωπαϊκών χωρών Χρήση το 93% των χρηστών ηλικίας 9-16 ετών συνδέονται στο Διαδίκτυο τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα το 60% συνδέεται κάθε μέρα ή όλη τη μέρα Τόπος Σύνδεσης σπίτι (87%) σχολείο (63%) φορητές συσκευές (33%) 85% των εφήβων για σχολικές εργασίες 83% για να παίζει παιχνίδια 76% για να παρακολουθεί βίντεο 62% για να στέλνει μηνύματα Livingstone, Haddon, Görzig, και Ólafsson (2011)

Χρήση Διαδικτύου - Ελλάδα Αυξητική τάση παρουσιάζει η χρήση του Διαδικτύου στην Ελλάδα Το 2010, τα μισά νοικοκυριά είχαν Η/Υ (53,4%), ποσοστό κατά πολύ υψηλότερο σε σχέση με το 36,7% το 2006. Το ποσοστό των νοικοκυριών με σύνδεση στο Διαδίκτυο αγγίζει το 46% σε σχέση με το 22% κατά το έτος 2006. Το ποσοστό αυτό απέχει ακόμη πολύ από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ο οποίος το 2006 ήταν 48% (22% στην Ελλάδα) και 70% το 2010 (σε σχέση με το 46% στην Ελλάδα). Τα αποτελέσματα δείχνουν πως από τα άτομα ηλικίας 16-24 ετών μόνο το 2,7% δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ το Διαδίκτυο, ενώ το ποσοστό αυτό αυξάνεται όσο ανεβαίνουμε ηλικιακά. (Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, 2011)

Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης Με τον όρο Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Networking Sites) εννοούνται οι εφαρμογές στο Διαδίκτυο, οι οποίες επιτρέπουν στους χρήστες να συνδέονται δημιουργώντας ένα προσωπικό προφίλ με τις πληροφορίες τους, να καλούν φίλους και συναδέλφους να έχουν πρόσβαση στα προφίλ άλλων, να ανταλλάζουν ηλεκτρονικά μηνύματα μεταξύ τους (Kaplan & Haenlein, 2010), να γίνονται μέλη σε διάφορες ομάδες κοινού ενδιαφέροντος, να συμμετέχουν σε συζητήσεις, να μοιράζονται αρχεία και να οργανώνουν εκδηλώσεις (Special & Li-Barber, 2012).

Facebook Εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2004 ως μία ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης στην οποία μπορούσαν να γίνουν μέλη μόνο οι φοιτητές του πανεπιστημίου Harvard (Cassidy, 2006). «Άνοιξε» για όλο τον κόσμο το 2006 (Sheldon, 2008; Urista, Dong & Day, 2009). Αποτελεί μία ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης στην οποία οι χρήστες μπορούν να μοιράσουν φωτογραφίες, προσωπικές πληροφορίες και να συμμετέχουν σε ομάδες φίλων (Buckman, 2005). Οι ενεργοί χρήστες είναι περισσότεροι από 800 εκατομμύρια και περισσότεροι από τους μισούς, συνδέονται τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια της ημέρας (Facebook, 2012).

Facebook - Ελλάδα Στην Ελλάδα ο πληθυσμός του Facebook είναι πάνω από 3,5 εκατομμύρια. 55% από τους χρήστες είναι άντρες ενώ το υπόλοιπο 45% είναι γυναίκες. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στο νεανικό πληθυσμό. (Checkfacebook, 2012; Socialbakers, 2012)

Παθολογική Χρήση του Διαδικτύου (1) Εξάρτηση από το Διαδίκτυο είναι η αδυναμία ελέγχου της χρήσης του Διαδικτύου, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους και δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες (Shapira και συν., 2003). Ο Mitchell (2000) ορίζει την εξάρτηση ως την παρορμητική υπερβολική χρήση του Διαδικτύου, της οποίας η στέρηση ακολουθείται από ευερέθιστη ή δυσθυμική συμπεριφορά. Ο όρος «εξάρτηση» χρησιμοποιείται για την παθολογική χρήση του Διαδικτύου (Yellowlees & Marks, 2007)

Παθολογική Χρήση του Διαδικτύου (2) Η παθολογική χρήση του Διαδικτύου χαρακτηρίζεται από μια αυξανόμενη επένδυση πόρων (χρόνου, ενέργειας, χρημάτων κ.α.) σε δραστηριότητες του Διαδικτύου δυσάρεστα συναισθήματα (άγχος, κατάθλιψη) όταν ο χρήστης βρίσκεται εκτός σύνδεσης μια αυξανόμενη ανεκτικότητα στα αποτελέσματα από τη σύνδεση στο Διαδίκτυο και άρνηση της προβληματικής συμπεριφοράς (Kandell, 1998).

Ερευνητικά Ερωτήματα Το φύλο επηρεάζει την παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Η ηλικία επηρεάζει την παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Η χρήση του Facebook σχετίζεται με την παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Η ενασχόληση με τα παιχνίδια στο Facebook σχετίζεται με την παθολογική χρήση του Διαδικτύου.

Δείγμα Έρευνας 400 Μαθητές από Γυμνάσιο στην πόλη του Ηράκλειου Κρήτης. 155 (38,8%) αγόρια και 245 (61,3%) κορίτσια. 148 μαθητές της Πρώτης τάξης Γυμνασίου (37,0%). 142 μαθητές Δεύτερης τάξης Γυμνασίου (35,5%). 108 μαθητές Τρίτης τάξης Γυμνασίου (27%). Η ηλικία των συμμετεχόντων κυμαίνεται από 12 έως 16 ετών με Μ.Ο. τα 13.72 έτη (Τ.Α.=0,92).

Δημογραφικά Στοιχεία (1)

Δημογραφικά Στοιχεία (2)

Δημογραφικά Στοιχεία (3)

Εργαλεία Μέτρησης Ελληνική Κλίμακα Παθολογικής Χρήσης του Διαδικτύου (GPIUS - Greek Pathological Internet Use Scale). Ερωτηματολόγιο για την ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης Facebook. Ερωτηματολόγιο των δημογραφικών στοιχείων.

Έλεγχος Υποθέσεων (1) Υπόθεση 1: Το φύλο επηρεάζει την παθολογική χρήση από το Διαδίκτυο. Ο Μέσος Όρος των τιμών της εξάρτησης από το Διαδίκτυο των εφήβων αγοριών ετών (Μ=0,76, SD=1,2) διαφέρει σημαντικά (t=1,85, DF=269, p=0,14) από αυτόν των εφήβων κοριτσιών (M=0,55, SD=1,00).

Έλεγχος Υποθέσεων (2) Υπόθεση 2: Η ηλικία συσχετίζεται με την παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην ηλικία και την εξάρτηση από το Διαδίκτυο (r=0,02, DF=389, p>0,76).

Έλεγχος Υποθέσεων (3) Υπόθεση 3: Η χρήση του Facebook σχετίζεται με την παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Ο Μέσος Όρος των τιμών της εξάρτησης από το Διαδίκτυο των εφήβων που δεν έχουν λογαριασμό στο Facebook (Μ=0,52 ,SD=1,02) δεν διαφέρει σημαντικά (t=-0,936, DF=391, p=0,445) από αυτόν των εφήβων που έχουν λογαριασμό στο Facebook (M=0,65, SD=1,08).

Έλεγχος Υποθέσεων (4) Υπόθεση 4: Η ενασχόληση με τα παιχνίδια στο Facebook σχετίζεται με την παθολογική χρήση του Διαδικτύου. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ενασχόληση με τα παιχνίδια στο Facebook επηρεάζει την εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Ο Μέσος Όρος των τιμών της εξάρτησης από το Διαδίκτυο των εφήβων που δεν παίζουν παιχνίδια στο Facebook (Μ=0,47, SD=0.89) διαφέρει σημαντικά (t=-2,71, DF=324, p=0,002) από αυτό των εφήβων που παίζουν παιχνίδια στο Facebook (M=0,77, SD=1,19).

Βιβλιογραφία (1) Buckman, R. (2005). Too much information? Colleges fear student postings on popular Facebook site could pose security risks. The Wall Street Journal, P. B1. Cassidy, J. (2006). The New Yorker. Ανάκτηση από http://www.newyorker.com/archive/2006/05/15/060515fa_fact_cassidy Checkfacebook. (2012). Ανάκτηση από http://www.checkfacebook.com/ Facebook. (2012). Σχετικά με το Facebook. Ανάκτηση Νοέμβριος 21, 2012, από Αίθουσα Τύπου: http://www.facebook.com/press.php Kandell, J. J. (1998). Internet Addiction on Campus: The Vulnerability of College Students. CyberPsychology & Behavior, 1(1), 11-17.

Βιβλιογραφία (2) Kaplan, A. M., & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media. Business Horizons, 53, 59-68. Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., & Ólafsson, K. (2011). Risks and safety on the internet: The perspective of European children. Full Findings. London: LSE. Mitchell, P. (2000). Internet addiction: genuine diagnosis or not? The Lancet, 355(9204), σ. 632. Παρατηρητηριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας. (2011). Η χρήση του διαδικτύου από τους Έλληνες. Αθήνα: Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας. Shapira, N. A., Lessig, M. C., Goldsmith, T. D., Szabo, S. T., Lazoritz, M., Gold, M. S., & Stein, D. J. (2003). Problematic internet use: proposed classification and diagnostic criteria. Depress and Anxiety, 17(4), 207-216.

Βιβλιογραφία (3) Sheldon, P. (2008, Spring). Student favourite: Facebook and motives for ots use. Southwestern Mass Communication Journal , 39-53. Socialbakers. (2012). Ανάκτηση από http://www.socialbakers.com/facebook-statistics/greece Special, W. P., & Li-Barber, K. T. (2012). Self-disclosure and student satisfaction with Facebook. Computers in Human Behavior, 28(2), 624-630. Urista, M. A., Dong, Q., & Day, K. D. (2009). Explaining Why Young Adults Use MySpace and Facebook Through Uses and Gratifications Theory. Human Communication, 12(2), 215-229. Yellowlees, P. M., & Marks, S. (2007). Problematic Internet use or Internet addiction? Computers in Human Behavior, 23(3), 1447-1453.