ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Σε ποια ερώτηση απαντά το ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ; Σε ποια πτώση βρίσκεται; Σε ποια ερώτηση απαντά το ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ; Σε ποια πτώση βρίσκεται; Η μητέρα βλέπει τηλεόραση. Εκείνος φωνάζει δυνατά. Τρεις παίρνουν μετάλλιο. Οι νέοι είναι αισιόδοξοι. Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται. Το ότι αδιαφορείς με στενοχωρεί. Το από είναι πρόθεση.

Μορφές Υποκειμένου Ουσιαστικό. Οτιδήποτε αντικαθιστά ένα ουσιαστικό. Δηλαδή: Αντωνυμία Επίθετο Αριθμητικό Μετοχή Δευτερεύουσα πρόταση με ουδέτερο άρθρο Οποιοδήποτε μέρος του λόγου με ουδέτερο άρθρο (ουσιαστικοποιημένο)

Προσοχή στα παρακάτω ρήματα ή ρηματικές εκφράσεις Δεν πρόκειται να έρθω. Πρέπει να εργαστείς. Υποτίθεται ότι γνώριζες την απάντηση. Είναι θετικό που αλλάξατε γνώμη. Είναι ώρα να αποκαλύψουμε την αλήθεια. Υπάρχει ελπίδα να σωθούμε.

Παρατηρούμε ότι τα ρήματα αυτά βρίσκονται στο γ΄ ενικό πρόσωπο Παρατηρούμε ότι τα ρήματα αυτά βρίσκονται στο γ΄ ενικό πρόσωπο. Οι εκφράσεις αποτελούνται από το είναι (υπάρχει) (γ΄ ενικό) + επίθετο ουδετέρου γένους ή ουσιαστικό. Τα ρήματα αυτά δεν δέχονται ως υποκείμενο ένα πρόσωπο. Ονομάζονται απρόσωπα ρήματα (ή απρόσωπες εκφράσεις).

Πώς βρίσκουμε το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων/ εκφράσεων; Κάνουμε την ίδια ερώτηση: ποιο; ποιο πράγμα; (πρέπει, πρόκειται, είναι καλό, είναι ωραίο;) Απαντά στην ερώτηση η δευτερεύουσα πρόταση που βρίσκεται δίπλα στο απρόσωπο ρήμα. Συνήθως αυτή είναι βουλητική (εισάγεται με το να) ή ειδική (εισάγεται με τους συνδέσμους πως, που, ότι). Μπορεί να είναι και πλάγια ερωτηματική. Επομένως, το υποκείμενο ενός απρόσωπου ρήματος/ έκφρασης είναι μια δευτερεύουσα πρόταση.

Παράλειψη Υποκειμένου Δεν ξέρω τίποτα. Ξόδεψες πολλά χρήματα. Ήρθαμε αργά χτες. Μιλάτε πολύ. Πώς σε λένε; Τον έκοψαν στα γραπτά. Βρέχει. Σκοτεινιάζει. Δεν τραγουδιέται πια.

Εσύ ξόδεψες πολλά χρήματα. Εσείς μιλάτε και εμείς ακούμε. Προσέξτε τη διαφορά Εγώ δεν ξέρω τίποτα. Εσύ ξόδεψες πολλά χρήματα. Εσείς μιλάτε και εμείς ακούμε. Μήπως εννοείται; Πώς σε λένε; (ενν. οι άνθρωποι) Τον έκοψαν στα γραπτά. (ενν. οι εξεταστές) Δεν τραγουδιέται πια. (ενν. το τραγούδι)

Συμπέρασμα Το υποκείμενο μπορεί να παραλειφθεί: όταν είναι α΄ ή β΄ προσώπου. Το καταλαβαίνουμε εύκολα από την κατάληξη του ρήματος. Όταν στα πρόσωπα αυτά δηλώσουμε το υποκείμενο, δίνουμε έμφαση ή αντίθεση. Όταν εύκολα εννοείται από τα συμφραζόμενα. Όταν το ρήμα δηλώνει φυσικό φαινόμενο. Όταν το υποκείμενο είναι σύστοιχο, δηλαδή παράγεται από την ίδια ρίζα με το ρήμα.

Ο Νίκος και η Γιάννα διαβάζουν γρήγορα. Εσύ και ο Παύλος λέτε ψέματα. Δύο ή περισσότερα υποκείμενα Παρατηρήστε τον αριθμό και το πρόσωπο του ρήματος Ο Νίκος και η Γιάννα διαβάζουν γρήγορα. Εσύ και ο Παύλος λέτε ψέματα. Εγώ και εσύ θα αναλάβουμε το έργο. Εγώ, εσύ και η Λένα θα πάμε στη δουλειά.

Συμπέρασμα Όταν τα υποκείμενα είναι δύο ή περισσότερα, το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό και στο ισχυρότερο πρόσωπο: α>β>γ

Προσέξτε και αυτήν την περίπτωση Λες ψέματα και εσύ και ο Παύλος . Θα αναλάβω το έργο εγώ κι εσύ . θα πάω στη δουλειά εγώ και η Λένα . Συμπέρασμα Όταν το ρήματα προηγείται και έπονται τα υποκείμενα, είναι δυνατόν να βρίσκεται το ρήμα σε ενικό αριθμό και στο πρόσωπο του πλησιέστερου υποκειμένου. Μπορεί όμως να βρίσκεται και σε πληθυντικό αριθμό.

Ασκήσεις Να βρείτε τα υποκείμενα των υπογραμμισμένων ρημάτων και να δηλώσετε ποια είναι η μορφή τους Βελτιώθηκε η υγεία του πολύ. Όποιος βιάζεται, σκοντάφτει. Με ανησυχεί το ότι δε γελάς ποτέ. Το χτες, το σήμερα και το αύριο είναι επιρρήματα. Δεν είναι γνωστό πότε θα γυρίσουν. Απαγορεύεται το κάπνισμα. Απαγορεύεται να καπνίζετε. Από το πρωί χιονίζει.