Ο ρόλος και η πρακτική της Ελληνική Επιτροπής Ανταγωνισμού σχετικά με την ενίσχυση του πλουραλισμού στην αγορά των μέσων ενημέρωσης Ημερίδα «Πολιτικές και θεσμικό πλαίσιο για την ελευθερία & ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης», του ΕΛΙΑΜΕΠ, σε συνεργασία με την ΕΕΔ-Ελληνικό Τμήμα 30 Νοεμβρίου 2010 Παντελής Μπορόβας Προϊστάμενος Τμήματος Ελέγχου Αγοράς Μέσων Ενημέρωσης της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Επιτροπής Ανταγωνισμού

2 Ενίσχυση πολυφωνίας: Ο ρόλος της Ε.Α.  Ο ν. 3592/2007 αντιμετωπίζει το ζήτημα της πολυφωνίας μέσω, μεταξύ άλλων, δύο αλληλένδετων εργαλείων: της διαπίστωσης του βαθμού συγκέντρωσης ελέγχου στην αγορά των μέσων ενημέρωσης (αρ. 3) και τον ιδιοκτησιακό έλεγχο των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης (αρ. 5).  Άρ. 3 §10: Ε.Α. αρμόδια για τη διαπίστωση συγκέντρωσης ελέγχου, τη λήψη μέτρων και την επιβολή κυρώσεων.  Ο στόχος και η μεθοδολογία του ελέγχου συγκεντρώσεων (συγχωνεύσεων και εξαγορών) στα ΜΜΕ αλλάζει, καθώς προασπίζεται άλλο έννομο αγαθό (πολυφωνία έναντι ελεύθερου ανταγωνισμού).  Ωστόσο: ομοιότητα έννομων συνεπειών (έγκριση ή απαγόρευση συγκέντρωσης).  Έρεισμα : Αρχή επικουρικότητας: Άρ. 21 § 4 Καν. 139/2004: «[…] τα κράτη μέλη μπορούν να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία έννομων συμφερόντων που δεν καλύπτονται από τον παρόντα κανονισμό, εφόσον τα συμφέροντα αυτά συμβιβάζονται με τις γενικές αρχές και τις λοιπές διατάξεις του κοινοτικού δικαίου. Ως έννομα συμφέροντα […] θεωρούνται […] η πολυφωνία των μέσων μαζικής ενημέρωσης […]».

3 Έννοια Συγκέντρωσης ΜΜΕ  Συγκέντρωση: η επιρροή του κοινού από Μ.Μ.Ε. σε συνάρτηση με την ιδιοκτησία ή τη συμμετοχή σε αυτά (Άρ. 3 § 1).  Η επιρροή μετράται μέσω της διαφημιστικής δαπάνης και των εσόδων πώλησης προγράμματος ή εσόδων κυκλοφορίας (Άρ. 3 § 4).  Απαγορεύεται η συγκέντρωση επιχειρήσεων σε περίπτωση που διαπιστώνεται, η κατοχή ή η (μέσω της συγκέντρωσης) απόκτηση δεσπόζουσας θέσης από μία από τις συμμετέχουσες στη συγκέντρωση επιχειρήσεις ( Άρ. 3 § 7).  Δεσπόζουσα θέση: Για τον προσδιορισμό της, ορίζονται συγκεκριμένα κατώφλια μεριδίων αγοράς, τόσο για κάθε μέσο μεμονωμένα, όσο και για το σταθμισμένο μερίδιο όλων των μέσων ενημέρωσης ενός Ομίλου σε κάθε γεωγραφική αγορά που δραστηριοποιείται ( Άρ. 3 § 3). => αμάχητα τεκμήρια δεσπόζουσας θέσης

4 Αρ.3 ν.3592/07 και προστασία πολυφωνίας 1 η Μέθοδος: χαμηλά μερίδια για απαγόρευση συγκέντρωσης  Κριτήριο ουσιαστικού ελέγχου συγκέντρωσης Μ.Μ.Ε: α) Όταν ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο δραστηριοποιείται σε ένα ή περισσότερα μέσα ενημέρωσης της αυτής μορφής (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες και περιοδικά), δεσπόζουσα θέση τεκμαίρεται με την απόκτηση μεριδίου αγοράς άνω του 35% στην επί μέρους σχετική αγορά (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες και περιοδικά) της εμβέλειας του κάθε μέσου. β) Όταν ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο δραστηριοποιείται σε δύο ή περισσότερα μέσα ενημέρωσης ίδιας εμβέλειας άλλης μορφής,  πραγματοποιείται ο υπό α) έλεγχος δεσπόζουσας θέσης για το κάθε μέσο και  αν το συνολικό σταθμισμένο μερίδιο των μέσων ξεπερνά το 32% (για δραστηριοποίηση σε 2 σχετικές αγορές προϊόντος), το 28% (για δραστηριοποίηση σε 3 σχετικές αγορές προϊόντος) ή το 25% (για δραστηριοποίηση σε 4 σχετικές αγορές προϊόντος), τεκμαίρεται δεσπόζουσα θέση.

5 Αρ.3 ν.3592/07 και προστασία πολυφωνίας (2)  Σημείωση 1: Αντίθετα με τις γενικές διατάξεις περί ελέγχου συγκεντρώσεων, δεν απαιτείται η κατοχή ή η απόκτηση δεσπόζουσας θέσης να περιορίζει τον ανταγωνισμό, ήτοι δεν ελέγχονται πιθανά μελλοντικά αντι-ανταγωνιστικά αποτελέσματα στην αγορά.  Σημείωση 2: Περιοριστική απαρίθμηση: Ορισμός τεσσάρων σχετικών αγορών: τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες, περιοδικά.  Συμπέρασμα-στόχος: 1.Prima facie χαμηλά μερίδια αγοράς για τεκμηρίωση δεσπόζουσας θέσης. 2.Per se απαγόρευση κατοχής ή απόκτησης δεσπόζουσας θέσης.

Αρ.3 ν.3592/07 και προστασία πολυφωνίας (3) 2 η Μέθοδος: Διεύρυνση εφαρμογής 1.Δεν απαιτείται έλεγχος επί μιας επιχείρησης για να συνυπολογιστεί στο μερίδιο της συμμετέχουσας - αρκεί η δυνατότητα άσκησης ουσιώδους επιρροής (διεύρυνση των επιχειρήσεων που προσμετρώνται για τη διαπίστωση δεσπόζουσας θέσης). 2.Το ποσοστό της συγκέντρωσης ελέγχου υπολογίζεται και για τους μετόχους ή εταίρους των συμμετεχουσών (διεύρυνση των ελεγχόμενων προσώπων). 3.Τα κατώφλια κύκλου εργασιών υπαγωγής σε προηγούμενη γνωστοποίηση συγκέντρωσης (ήτοι υπαγωγή σε προληπτικό έλεγχο από την Ε.Α.) είναι υποτριπλάσια από αυτά των γενικών διατάξεων (διεύρυνση των γνωστοποιούμενων πράξεων). 6

Πρακτική της Ε.Α.  Η Ε.Α. έχει εκδώσει πολλές αποφάσεις συγκεντρώσεων μέσων ενημέρωσης, ελέγχοντας ενδελεχώς τόσο τις συμμετοχές των συμμετεχουσών στη συγκέντρωση επιχειρήσεων, όσο και αυτές των μετόχων τους.  Ενδεικτικά: 393/V/2008, 409/V/2008, 410/V/2008, 415/V/2008, 422/V/2008, 440/V/2009, 444/V/2009, 461Β/V/2009, 474/VI/2010 και 503/VI/2010.  Ωστόσο: ΚΑΜΙΑ Απόφαση δεν είναι απαγορευτική.  Αιτία: Ευρύς και άκαμπτος ορισμός των σχετικών αγορών, λ.χ.: 1.Τηλεόραση - αγορά ελεύθερης και συνδρομητικής(;), 2.Ραδιόφωνο - αγορά ενημερωτικού και μη ενημερωτικού(;), 3.Εφημερίδες - αγορές πολιτικών/αθλητικών/lifestyle κλπ(;). 7

Προβληματισμοί  Σύγκρουση των αποτελεσμάτων ελέγχου συγκέντρωσης υπό το πρίσμα των δυο νόμων (γενικών κανόνων του 3959/2011 vs. 3592/2007): μπορεί η πολυφωνία να εξυπηρετείται καλύτερα (έστω και ανακλαστικά) από τους γενικούς κανόνες;  Προβάδισμα νομοθέτη στην προστασία της πολυφωνίας έναντι του αποτελεσματικού ανταγωνισμού. Γιατί αποκλειστική συρροή των κανόνων δικαίου και όχι σωρευτική;  Αδυναμία αποδοχής δεσμεύσεων.  Αδυναμία υπολογισμού επιρροής του κοινού από καινοτόμα, αταξινόμητα προϊόντα (λ.χ. διαδικτυακά μέσα). 8