ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων για λόγους δημοσίου συμφεροντος Σήλια Παρασκευά Επιβλέπουσες καθηγήτριες Μαρία Πετράτου Μεταξία Κουσκουνά Ρ.Ε. Παπαδοπούλου

Οι τέσσερις θεμελιώσεις ελευθερίες της ΕΕ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Οι τέσσερις θεμελιώσεις ελευθερίες της ΕΕ Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων των άρ. 30 και 34 ΣΛΕΕ Έννοια εμπορεύματος Οι τέσσερις περιορισμοί του άρ. 36 ΣΛΕΕ για επιτακτικού λόγους δημοσίου συμφέροντος Νομολογιακά παραδείγματα από το ΔΕΕ Τήρηση της αρχής της αναλογικότητας του 2ου εδ. άρ 36 ΣΛΕΕ Κατάλογος νομολογιακών αποφάσεων Συμπεράσματα Βιβλιογραφία

Οι τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες της ΕΕ στο πλαίσιο εσωτερικής ενιαίας αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό Ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων με τη δημιουργία τελωνιακής ένωσης ( άρ 30-31 ΣΛΕΕ και άρ 34 ΣΛΕΕ). Ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων ( άρ 45, άρ 49 και άρ 54 ΣΛΕΕ) Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών ( άρ 56 ΣΛΕΕ) Ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων (άρ 63 ΣΛΕΕ) Φορείς των ατομικών αυτών δικαιωμάτων: φυσικά και νομικά πρόσωπα Αποδέκτες: κράτη και ιδιώτες 2. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων των άρ 30 και 34 ΣΛΕΕ 3. Η έννοια του εμπορεύματος: (Επιτροπή κατά Ιταλίας 7/68) Προϊόντα, ενσώματα υλικά αντικείμενα από κράτος-μέλος ή τρίτο κράτος Αποτιμητά σε χρήμα Αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών Η έννοια της ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων στην εσωτερική αγορά με ελεύθερο ανταγωνισμό (κανόνες απεμπλοκής ή αρνητικής ενοποίησης έναντι θετικής ενοποίησης): Απαγόρευση επιβολής εισαγωγικών ή εξαγωγικών δασμών, φορολογικών επιβαρύνσεων ή παρόμοιων μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος( άρ 28-33 ΣΛΕΕ) Απαγόρευση ποσοτικών περιορισμών στις εισαγωγές και μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος ( άρ 34 ΣΛΕΕ

4. Οι τέσσερις περιορισμοί του άρ 36 ΣΛΕΕ για λόγους δημοσίου συμφέροντος: Άρ 36: Οι διατάξεις των άρθρων 34 και 35 δεν αντιτίθενται στις απαγορεύσεις ή στους περιορισμούς εισαγωγών, εξαγωγών και διαμετακομίσεων που δικαιολογούνται α) από λόγους δημόσιας ηθικής, δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας, β) προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεις των φυτών, γ) προστασίας των εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική ή αρχαιολογική αξία δ) ή προστασία της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. Οι απαγορεύσεις ή περιορισμοί αυτοί δεν δύνανται πάντως να αποτελούν ούτε μέσο αυθαίρετων διακρίσεων ούτε συγκαλυμμένο περιορισμό στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών.

Εισαγωγικές παρατηρήσεις Οι παρεκκλίσεις του άρ. 36 :όχι διατήρηση ορισμένων ζητημάτων στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών-μελών απλώς εξαίρεση από την ελεύθερη διακίνηση των εμπορευμάτων . Έξ΄ου και ο έλεγχος από το ΔΕΕ τόσο της επίκλησης των εξαιρέσεων του άρ. 36 αλλά και του περιεχομένου τους. Επιβολή των περιορισμών όχι μόνο άμεσα από τις κρατικές αρχές αλλά και έμμεσα από ιδιώτες( πχ επιχειρήσεις), με επίκληση δικαιωμάτων βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας στα εθνικά δικαστήρια (περίπτωση 4η). Υιοθέτηση στενής ερμηνείας του άρ. 36 από το ΔΕΕ σε 3 επίπεδα: Πεδίο εφαρμογής της εξαίρεσης: το άρ. 36 εισάγει εξαίρεση στην απαγόρευση επιβολής ποσοτικών περιορισμών του άρ 34 και όχι στην απαγόρευση επιβολής τελών και φόρων του άρ 30 ή στις διατάξεις για τις απαγορευμένες συμπράξεις, τις εναρμονισμένες πρακτικές και την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης των άρ. 101 και 102. πχ(υπόθ. Επιτροπή κατά Ιταλίας 7/68 για αντικείμενα καλλιτεχνικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος, Grundig/Costen 56 και 58/69 για καταχώριση σήματος κατόπιν ειδικής συμφωνίας BRT 127/73 περί δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης).

2. Αποκλειστική απαρίθμηση του άρ 36: αθέμιτη η επίκληση άλλων λόγων δημοσίου συμφέροντος, πχ προστασία καταναλωτή ( υπόθ. Επιτροπή κατά Ιρλανδίας: irish souvenirs 113/80), δημοσιονομικοί σκοποί( υπόθ. 7/78 Thomson για νομίσματα Krugerrand και Επιτροπή κατά Ιταλίας) , χρηστότητα εμπορικών συναλλαγών, προστασία της πολιτιστικής ποικιλομορφίας) Περιοριστικό περιεχόμενο τόσο εννοιολογικά όσο και όσον αφορά τις προϋποθέσεις προσφυγής σε αυτές. Διασταλτικές τάσεις της νομολογίας: διεύρυνση της 4ης περίπτωσης με την προσθήκη σε αυτές της πνευματικής ιδιοκτησίας( υπόθ. Deutche Grammophon 78/70 για κοινοτική ανάλωση/εξάντληση δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας σε μηχάνημα αποτύπωσης ήχου). 3. Έλεγχος της τήρησης της αρχής της αναλογικότητας ως προς την ύπαρξη δικαιολογημένων περιορισμών ( άρ. 5 παρ. 1 και 4. ΣΕΕ). Για την εξειδίκευση των αόριστων νομικών εννοιών του άρ 36, συσταλτική ερμηνεία στο πλαίσιο της σύνθετης ερμηνευτικής προσπάθειας με την γραμματική, τελεολογική και συστηματική ερμηνεία) από το ΔΕΕ μαζί με αιτιολόγηση της εξαίρεσης (άρ 36 εδ. 1) και αποφυγή της κατάχρησης των μέτρων που αποσκοπεί να εφαρμόσει το κράτος-μέλος για την ικανοποίηση του δημοσίου συμφέροντος (άρ 36 εδ. 2).

Άρ 36 περίπτωση 1η: εξαίρεση στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων για λόγους δημόσιας ηθικής, δημόσιας τάξης και ασφάλειας Με βάση το ΔΕΕ, εξειδίκευση των αόριστων νομικών εννοιών ιδωμένων υπό το φως ενωσιακού δικαίου. Ρευστές και διαμορφούμενες ανάλογα με τον τόπο και το χρόνο. Αποβλέπουν στην προάσπιση της πολιτιστική κληρονομιάς, πολιτικής ταυτότητας και των οικονομικών δεδομένων του παρελθόντος και παρόντος. Διακριτική ευχέρεια στα κράτη ως προς την συγκεκριμενοποίηση της έννοιας ‘δημόσια ηθική’ σε σχέση με τη ‘δημόσια τάξη’, με στενότερη ερμηνεία ( υπόθ. Henn και Darby 34/79 περί απαγόρευσης εισαγωγής πορνογραφικού υλικού. Απαιτείται να συντρέχει πραγματικός και επαρκώς σοβαρός κίνδυνος για την επίκληση αυτή ( παραπομπή στις υπόθ. Bouchereau 30/77, Adoui και Cornuaille 115/81 και 116/81 για περιορισμό στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων λόγω πραγματικού κινδύνου). Αδικαιολόγητη επίκληση της δημόσιας τάξης για την προστασία των καταναλωτών ή για λόγους οικονομικής δυσπραγίας ( ρήτρα διαφυγής) αλλά αυτή η επίκληση είναι θεμιτή για την κοπή ή έκδοση νομίσματος( υπόθ. Krugemand 7/78 για επάργυρα κέρματα, Επιτροπή κατά Γαλλιάς 265/95). Η δημόσια ασφάλεια ,εσωτερική και εξωτερική, σχετική με την υπόσταση και τις κυριότερες λειτουργίες του κράτους ( υπόθ. Campus Oil 72/83 και Επιτροπή κατά Ελλάδας 347/88).

5)Νομολογιακά παραδείγματα από το ΔΕΕ 121/85 Conegate Κατάσχεση, από τις τελωνειακές αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου, ορισμένων παρτίδων εμπορευμάτων γενετήσιου χαρακτήρα που εισήγαγε η εταιρία Conegate Ltd από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Η εισαγωγή τέτοιου είδους αντικειμένων στο Ηνωμένο Βασίλειο απαγορεύεται από το άρθρο 42 του Customs Consolidation Act 1876 (Τελωνειακού Κώδικα του 1876 ), καθώς θεωρούνται ως « άσεμνα ή αισχρά ». Προσφυγή της Conegate κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του High Court, υποστηρίζοντας ότι η κατάσχεση των εμπορευμάτων συνιστά παράβαση του άρθρου 30 της Συνθήκης και δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από λόγους δημόσιας ηθικής υπό την έννοια του άρθρου 36 της Συνθήκης. Παρατήρησε ότι, μολονότι με την απόφαση Henn και Darby, 34/79 το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η απαγόρευση εισαγωγής εμπορευμάτων μπορεί να δικαιολογείται από λόγους δημόσιας ηθικής και ότι, καταρχήν, εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος να καθορίσει τι επιτάσσει η δημόσια ηθική στο έδαφος του, η εφαρμογή μιας τέτοια απαγόρευσης συνιστά, μέσο αυθαίρετων διακρίσεων υπό την έννοια του άρθρου 36, δεύτερο εδάφιο, όταν στο ενδιαφερόμενο κράτος μέλος το εμπόριο των ίδιων αυτών εμπορευμάτων είναι νόμιμο. Δικαστήριο: Τα κράτη μέλη δεν μπορούν, προκειμένου να απαγορεύσουν την εισαγωγή ορισμένων εμπορευμάτων με την αιτιολογία ότι τα εμπορεύματα αυτά είναι άσεμνα ή αισχρά, να επικαλεστούν λόγους δημόσιας ηθικής υπό την έννοια του άρθρου 36 της Συνθήκης, όταν τα ίδια αυτά εμπορεύματα μπορούν ελεύθερα να κατασκευάζονται στο έδαφος τους. Επιτρεπτοί περιορισμοί μόνο αναφορικά με τη διάθεσή τους στο κράτος μέλος εισαγωγής (ταχυδρομική αποστολή, έκθεση, κατώτατο όριο ηλικίας).

C-367/89 Richardt Διαμετακόμιση εμπορευμάτων στρατηγικής φύσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τη Γαλλική Δημοκρατία με προορισμό ιδίως τη Σοβιετική Ένωση. Ο Richardt, πρόεδρος-γενικός διευθυντής εταιρίας με έδρα τη Γαλλία, ανέλαβε την υποχρέωση να παραδώσει υλικά στρατηγικής φύσης σε σοβιετικό εμπορικό οργανισμό με έδρα τη Μόσχα. Επειδή δεν κατέστη δυνατό να φορτωθούν τα εμπορεύματα αυτά στο αεροπλάνο που προβλεπόταν προς στον σκοπό αυτό , λόγω ματαιώσεως μιας πτήσεως, μεταφέρθηκαν με φορτηγό αυτοκίνητο στο αεροδρόμιο του Λουξεμβούργου και προσκομίστηκαν, υπό καθεστώς διαμετακομίσεως, στο Τελωνείο του Λουξεμβούργου Κατάσχεσή τους στο τελωνείο του Λουξεμβούργου , με το επιχείρημα της εξωτερικής ασφάλειας (Διακρίνεται η δημόσια ασφάλεια σε εσωτερική και εξωτερική), καθώς, βάσει κανονισμού του Λουξεμβούργου, απαιτείται ειδική άδεια διαμετακομίσεως. Επίκληση του κανονισμού( ΕΟΚ ) 222/77, ο οποίος αναγνωρίζει την εγκυρότητα της ειδικής άδειας διαμετακομίσεως που επιβάλλουν τα κράτη μέλη. Δικαστήριο: Δεν αμφισβητείται ότι οι εισαγωγές ή εξαγωγές και η διαμετακόμιση των εμπορευμάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν γ ια στρατηγικούς σκοπούς μπορούν να βλάψουν τη δημόσια ασφάλεια ενός κράτους μέλους την οποία αυτό, επομένως, δικαιούται να προστατεύσει βάσει του άρθρου 36 της Συνθήκης. Από αυτό έπεται ότι τα κράτη μέλη, προκειμένου να ελέγχουν τα εμπορεύματα που χαρακτηρίζουν ως υλικό στρατηγικής φύσεως, έχουν τη δυνατότητα, βάσει του άρθρου 36 της Συνθήκης, να εξαρτούν τη διαμετακόμιση τους από ειδική άδεια. Πάντως, τα μέτρα που λαμβάνει το κράτος μέλος ως συνέπεια της μη τηρήσεως της απαιτήσεως αυτής δεν πρέπει να είναι δυσανάλογα προς τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Άρ 36 περίπτωση 2η: εξαίρεση στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων για λόγους προστασίας της ζωής και της υγείας των ανθρώπων και των ζώων ή προστασίας των φυτών. Με βάση το ΔΕΕ, η απαγόρευση εισαγωγής ορισμένων τροφίμων από εθνικές διατάξεις δικαιολογημένος περιορισμός μόνο εφόσον μετά από ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία περί αναγκαιότητας μέτρου με στόχο την προστασία της υγείας των πολιτών( υπόθ. Επιτροπής/Γερμανία 274/87 για απαγόρευση εισαγωγής προϊόντων με συστατικά μη προερχόμενα από κρέας, Επιτροπή κατά Η.Βασιλείου για γάλα υψηλής παστερίωσης 124/81). Θεμιτοί οι συνοριακοί υγειονομικοί έλεγχοι, λόγου χάρη έλεγχοι ασφάλειας φαρμακευτικών προϊόντων( υπόθ. Peijer-Centrafarm 104/75), φυτοϋγειονομικοί (υπόθ. Rewe, 4/75),κτηνιατρικοί (υπόθ. Simmenthal 35/76),( United foods και van de Abeele 132/80 ψαριών), (Blυhme 67/97 για κατοχή προστατευόμενου είδους μελισσών). Οι διπλοί έλεγχοι από το κράτος προέλευσης και από το κράτος εισαγωγής δεκτοί αν διενεργούνται δειγματοληπτικά, όχι μεθοδικά( υπόθ. Deutches Milch Kontor 426/92). iv. Συμπυκνώση αυτών των νομολογιακών αρχών στην Οδηγία 83/643 του Συμβουλίου που αντικαταστάθηκε από τον Κανονισμό 2726/1990 για την κοινοτική διαδικασία αποστολής εμπορευμάτων.

5)Νομολογιακά παραδείγματα από το ΔΕΕ 42/82 Επιτροπή κατά Γαλλίας Η Γαλλία παρεμπόδισε την εισαγωγή ιταλικού οίνου. Oι γαλλικές αρχές απεύθυναν προς τις ιταλικές αρχές ορισμένες ανακοινώσεις σχετικά με πλημμέλειες ή παραβάσεις που είχαν διαπιστώσει σε μεταφερόμενες ποσότητες ιταλικού οίνου (ο οίνος που είχε φθάσει στη Γαλλία εντός δεξαμενών πλοίων ήταν μολυσμένος από υδρογονάνθρακα και από κηροζίνη), καθώς και πλημμέλειες στα έγγραφα VA 1 που συνόδευαν μεταφερόμενες ποσότητες οίνου. Μέτρα που ελήφθησαν από τη Γαλλία: Απόρριψη ποσότητας ιταλικού οίνου, λόγω πλημμέλειας στα έγγραφα (δεν αναγραφόταν η μνεία «Ιταλία») Χημικές αναλύσεις στις μη εμφιαλωμένες παρτίδες Συνέπεια των ανωτέρω μέτρων: Δέσμευση μεγάλων ποσοτήτων οίνου στα σύνορα Επιχειρήματα Γαλλίας: Προστασία της υγείας και της ζωής των καταναλωτών. Περιορισμός της εισαγωγής οίνου από την Ιταλία, καθώς η ποσότητα του εισαγόμενου προϊόντος ήταν δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με τις ανάγκες τις αγοράς (  ανεπίτρεπτος ποσοτικός περιορισμός, βάσει του 34 ΣΛΕΕ) - Δικαστήριο: Η Γαλλική Δημοκρατία, καθυστερώντας τη διάθεση στην κατανάλωση εισαγομένων από την Ιταλία μη εμφιαλωμένων οίνων με τον τρόπο διενεργείας του ελέγχου και της τακτοποιήσεως των συνοδευτικών εγγράφων VA 1 και με τους συστηματικούς ελέγχους με αναλύσεις και περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό τις εισαγωγές των επιτραπέζιων αυτών οίνων παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 30 της συνθήκης ΕΟΚ και από την κοινοτική αμπελοοινική κανονιστική ρύθμιση (κανονισμός 337/79 του Συμβουλίου, της 5ης Φεβρουαρίου 1979, περί κοινής οργανώσεως της αμπελοοινικής αγοράς).

C-358/95 Morellato Ο T. Morellato, νόμιμος εκπρόσωπος της Soveda Sri, άσκησε τρεις ανακοπές κατά τριών πράξεων με τις οποίες κλήθηκε να καταβάλει ορισμένα ποσά ως διοικητικά πρόστιμα λόγω παραβάσεως του ιταλικού νόμου 580/67, περί ρυθμίσεως της μεταποιήσεως και της εμπορίας σιτηρών, αλεύρων, άρτου και ζυμαρικών. Η Soveda είναι ο αποκλειστικός διανομέας στην Ιταλία του κατεψυγμένου άρτου που νομίμως παρασκευάζεται και διατίθεται στο εμπόριο εντός της Γαλλίας. Η Soveda προμήθευσε υπεραγορά στην Ιταλία με άρτο, του οποίου ο βαθμός υγρασίας υπερβαίνει τα ποσοστά που προβλέπει ο οικείος ιταλικός νόμος για αυτού του είδους τα εμπορεύματα, η περιεκτικότητα σε τέφρες υπολείπεται της προβλεπομένης και στον οποίο έχει προστεθεί πίτουρο, καθότι ειδικά αυτό το συστατικό δεν επιτρέπεται. Ερωτήματα: Πρέπει τα άρθρα 30 και 36 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι είναι ασυμβίβαστη με τα άρθρα αυτά η ιταλική νομοθεσία και πρέπει, συνεπώς, οι εν λόγω νομοθετικές διατάξεις να θεωρηθούν ως ποσοτικοί περιορισμοί ή μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος, υπό την έννοια του προαναφερθέντος άρθρου 30; Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο ερώτημα αυτό, μπορεί το Ιταλικό Δημόσιο, υπό περιστάσεις όπως οι περιγραφόμενες, να επικαλεστεί νομίμως την εξαίρεση που προβλέπει το άρθρο 36 της Συνθήκης ΕΟΚ για την προστασία της δημόσιας υγείας; - Δικαστήριο: Η εφαρμογή στα προϊόντα που νομίμως παρασκευάζονται και διατίθενται στο εμπόριο εντός άλλων κρατών μελών εθνικής νομοθεσίας, η οποία απαγορεύει την εμπορία του άρτου που δεν πληροί τις προβλεπόμενες προδιαγραφές, συνιστά μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό υπό την έννοια του άρθρου 30 της Συνθήκης, το οποίο δεν μπορεί να δικαιολογηθεί, κατά το άρθρο 36 της Συνθήκης, από την ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας.

Άρ 36 περίπτωση 4η : εξαίρεση στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων για λόγους προστασίας βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας( δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα, σήμα Με βάση το ΔΕΕ, δικαιολογημένη η επίκληση του άρ 36 αν δεν προσκρούει στα άρ 101 και 102 ΣΛΕΕ για τον ελεύθερο ανταγωνισμό( θεωρία της εξάντλησης δικαιώματος και των παράλληλων εισαγωγών κατόπιν κυκλοφορίας του εμπορεύματος ή παροχής της συναίνεσης του έναντι της αρχής της εδαφικότητας)( υπόθ. Deutch Grammophon 78/70, Centralfarm-Sterling 15/74 για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας Centrafarm-Withdrop 16/74 για σήμα , Merck 187/81). Αποφυγή στεγανοποίησης των εθνικών αγορών. Εντούτοις,για την αποφυγή του κινδύνου συγχύσεως των καταναλωτών ως προς την εγγυητική λειτουργία των σημάτων ( υπόθ. Hoffmann La Roche-Centrafarm 102/77 για επανασυσκευασία φαρμακευτικών προϊόντων) επιτρεπτή η επίκληση του άρ 36 με βάση την αρχή της αποκλειστικότητας επί του δικαιώματος. Ομοίως στην υπόθ. Keurkoop 144/81 για βιομηχανικά σχέδια και στην υπόθ. Βέλγιο/Ισπανίας 388/95 για ονομασίες προελεύσεως). Για την διάκριση μεταξύ θεμιτών και αθέμιτων περιορισμών, αντιπαραβολή από το ΔΕΕ της υπόστασης των δικαιωμάτων από τα εθνικά κράτη ,που δεν θίγεται, και της άσκησης τους που ενδέχεται να περιορίζεται από τη ΣΛΕΕ. Στην 4η περίπτωση κατά διασταλτική ερμηνεία συμπερίληψη και δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας ( υπόθ. GEMA 55/88, 87/80, Deutche Grammophn 78/80).

5)Νομολογιακά παραδείγματα από το ΔΕΕ C-47/90 Delhaize : Ύστερα από προσφορά της Promalvin, η Delhaize παρήγγειλε ποσότητα του οίνου Rioja. Βάσει του Ισπανικού βασιλικού διατάγματος 157/88 περί θέσπισης κανόνων που διέπουν τις ονομασίες καταγωγής, προβλέπεται υποχρέωση εμφιάλωσης στις οιναποθήκες που βρίσκονται στην περιοχή παραγωγής του οίνου Rioja και πληρούν τις προβλεπόμενες από την Ισπανική κανονιστική ρύθμιση ποιοτικές προδιαγραφές. Η παραπάνω υποχρέωση αφενός συνιστούσε προϋπόθεση για την κατοχύρωση υπέρ του οίνου αυτού της «denominación de origen calificada», δηλαδή της δυνατότητας να πωλείται ως οίνος ορισμένης ποιότητας, και αφετέρου ίσχυε μόνο για τους προς εξαγωγή οίνους από τη λήξη πενταετούς προθεσμίας από την ημερομηνία δημοσίευσης του διατάγματος. Δικαστήριο: Παρόλο που η υποχρέωση που θέτει η ισπανική κανονιστική ρύθμιση για να κατοχυρωθεί η «denominación de origen calificada» εντάσσεται στα πλαίσια της προστασίας της εμπορικής και βιομηχανικής προστασίας κατά την έννοια του άρθρου 36 ΣΛΕΕ και με βάση τον κανονισμό 823/87 του Συμβουλίου για τη θέσπιση ειδικών διατάξεων για τους οίνους ποιότητας που παράγονται εντός καθορισμένων περιοχών, εντούτοις στο βαθμό που οι προϋποθέσεις αυτές συνιστούν μέτρα που περιορίζουν το εξαγωγικό εμπόριο κατά την έννοια του άρθρου 35 ΣΛΕΕ και εγκαθιδρύουν με αυτόν τον τρόπο διαφορετική μεταχείριση μεταξύ αυτού και του εσωτερικού εμπορίου κράτους μέλους, δεν δικαιολογούνται από λόγους προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας με την έννοια του άρθρου 36 ΣΛΕΕ και αντιτίθενται στο άρθρο 35 ΣΛΕΕ.

388/95 Βέλγιο κατά Ισπανίας - Το Βελγικό κράτος άσκησε προσφυγή με την οποία ζητούσε να αναγνωριστεί ότι το Ισπανικό κράτος , μη τροποποιώντας το διάταγμα 157/88 για να συμμορφωθεί προς την απόφαση Delhaize περί θέσπισης κανονιστικής ρύθμισης που διέπει τις ονομασίες προέλευσης, παρενέβη τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το άρθρο 30, περί απαγόρευσης ποσοτικών περιορισμών. Αντίκρουση Ισπανίας: Η επίδικη ισπανική κανονιστική ρύθμιση ουδόλως περιορίζει την ποσότητα του παραγόμενου εντός της περιοχής La Rioja οίνου που μπορεί να εξαχθεί χύμα. Ως μόνο στόχο και ως μόνο αποτέλεσμα έχει να απαγορεύει κάθε αθέμιτη και ανεξέλεγκτη χρήση της denominación de origen calificada Rioja. Έτσι, εν προκειμένω, η ισπανική κανονιστική ρύθμιση δεν εμπίπτει, κατά την άποψη της, στην περίπτωση στην οποία αναφέρθηκε το Δικαστήριο με την απόφαση Delhaize. Δικαστήριο: Παρόλο που κατ’ αρχάς μία τέτοια εθνική κανονιστική ρύθμιση παρέχει ειδικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις εμφιαλώσεως που βρίσκονται στην περιοχή παραγωγής και άρα συνιστά μέτρο ισοδύναμο με ποσοτικό περιορισμό επί των εξαγωγών, συνιστά μέτρο συμβατό με το κοινοτικό δίκαιο , αφού θεωρείται αναγκαίο και σύμφωνο με την αρχή της αναλογικότητας, πρόσφορο και ικανό να διασφαλίσει τη μεγάλη φήμη της οποίας απολαύει η «denominación de origen calificada», με την έννοια ότι δεν υπάρχουν άλλα εξίσου ικανά και πρόσφορα να επιτύχουν τον επιδιωκόμενο σκοπό μέτρα τα οποία να είναι λιγότερο περιοριστικά ως προς το ενδοκοινοτικό εξαγωγικό εμπόριο, όπως επισημαίνει στη σκέψη 76 («το μέτρο είναι αναγκαίο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου, υπό την έννοια ότι δεν υπάρχουν λιγότερο περιοριστικά εναλλακτικά μέτρα ικανά να τον επιτύχουν.»).

6) Τήρηση της αρχής της αναλογικότητας του 2ου εδαφίου του άρ 36 Επαναφορά στον κανόνα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων λόγω μη πλήρωσης των 2 όρων, δηλαδή α) της αποφυγής αυθαίρετων διακρίσεων και του συγκεκαλυμμένου περιορισμού στο ενωσιακό εμόριο. Με τον πρώτο όρο, απαγόρευση των δυσμενών και αυθαίρετων διακρίσεων μεταξύ των κρατών χωρίς αποχρώντα λόγο, όπως μια εθνική επιδημία. Με τον δεύτερο όρο αποφυγή πρακτικής εθνικού κράτους που αντιβαίνει στο πνεύμα της όλης Συνθήκης για την εσωτερική ενιαία αγορά. Επαρκής η αντικειμενική αντίθεση χωρίς ανάγκη διαπίστωσης πρόθεσης καταχρήσεως( υπόθ. Επιτροπή/ Ελλάδας 391/92 για τροποποιημένο γάλα βρεφικής ηλικίας ). Οι 2 αυτοί όροι ως έκφανση της γενικής αξιωματικής αρχής της αναλογικότητας του άρ 5 παρ. 1 και 4 ΣΕΕ). Αποδέκτες αυτού του μέτρου ελέγχου της νομιμότητας τα εθνικά κράτη και τα ενωσιακά όργανα. Ad hoc διαπίστωση συνδρομής της αρχής της αναλογικότητας με βάση τα εκάστοτε πραγματικά περιστατικά που καθορίζουν την έκταση και την ένταση του ελέγχου. Αντίθετα με τον συγκρατημένο έλεγχο στα ενωσιακά όργανα, στα κράτη είναι προωθημένος

viii) Το ΔΕΕ για την θεμελίωση της στοιχειοθέτησης διακρίσεων ή συγκεκαλυμμένου περιορισμού προβαίνει σε έλεγχο της τήρησης της αρχής της αναλογικότητας που διέρχεται από τα εξής στάδια( βάρος απόδειξης στα κράτη-μέλη: Α) αντίθεση του επίδικου μέτρου στο αρ. 34 ΣΛΕΕ Β) αιτιολογημένο του περιορισμού με βάση το άρ. 36 εδ. 1 Γ) χρήση του μέτρου κατά πραγματικού κινδύνου υπαρκτού ή επικείμενου Δ) το μέτρο κατάλληλο για την επίτευξη ενός θεμιτού σκοπού( αρχή προσφορότητας)( υπόθ. Επιτροπή κατά Γερμανίας 274/87 για εισαγωγή προϊόντων μειωμένης θρεπτικής αξίας). Ε) το μέτρο αναγκαίο, δηλαδή το ηπιότερο σε ένταση, διάρκεια και έκταση( αρχή αναγκαιότητας) (Sandoz 174/82 για προϊόντα με προσθήκη βιταμινών Α και B και Bellon 42/90 για προϊόντα με πρόσθετες ουσίες). ΣΤ) το μέτρο εύλογο , δηλαδή πρέπει να υφίσταται αναλογία σκοπού και προσβολής άλλου εννόμου αγαθού (στάθμιση και εν στενή εννοία αναλογικότητα) ( υπόθ. Schmidberger 112/00 για προστασία των θεμελιωδών κατά την ΕΣΔΑ δικαιωμάτων ελευθερίας έκφρασης, συνέρχεσαι υγείας και περι/ντος ).

7) Συμπεράσματα Τα άρθρα 34, 35 και 36 παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία μίας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. ΣΛΕΕ 34, 35: Απαγορεύουν κάθε είδους ποσοτικό περιορισμό που εμποδίζει την ελεύθερη εισαγωγή και εξαγωγή προϊόντων ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και κάθε μέτρο που θα μπορούσε να επιφέρει ισοδύναμο με αυτούς αποτέλεσμα. Τα κράτη δε μπορούν πλέον να παρεμποδίζουν με οποιοδήποτε τρόπο την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων στο χώρο της κοινής αγοράς για να προωθήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα και να προστατεύσουν ενδεχομένως τους εγχώριους παραγωγούς τους. ΣΛΕΕ 36: Προβλέπει συγκεκριμένες εξαιρέσεις στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Αναγνωρίζονται ορισμένες κοινές αξίες των κρατών μελών, η προστασία των οποίων προηγείται σε σχέση με την οικονομική πρόοδο. Για λόγους δημοσίου συμφέροντος, λοιπόν, και πάντα υπό την προϋπόθεση της αναλογικότητας, επιτρέπονται κατά περίσταση αποκλίσεις από τον κανόνα της ελεύθερης κυκλοφορίας. Χάρη στο δυναμικό χαρακτήρα της νομολογίας, η προστασία αυτή συνεχώς μεταβάλλεται, όταν αυτό απαιτούν οι συνθήκες και εξελίσσεται, ώστε να αντιμετωπίζει κάθε νέα πρόκληση.

8) Κατάλογος νομολογιακών αποφάσεων Επιτροπή κατά Ιταλίας 7/68 Grundig/Costen 56 & 58/69 BRT 127/73 Επιτροπή κατά Ιρλανδίας: irish souvenirs 113/80 Thomson για νομίσματα Krugerrand 7/78 Deutche Grammophon 78/70 Bouchereau 30/77 Adoui and Cornuaille 115/81 &116/81 Επιτροπή κατά Γαλλιάς 265/95 Campus Oil 72/83 Επιτροπή κατά Ελλάδας 347/88 Conegate 121/85 Richardt C-367/89 Επιτροπή κατά Γερμανία 274/87 Επιτροπή κατά Η.Βασιλείου 124/81 Rewe-Zentral 120/78 Peijer-Centrafarm 104/75 Rewe, 4/75 Simmenthal 35/76 United foods και van de Abeele 132/80 Blυhme 67/97 Deutches Milch Kontor 426/92 Επιτροπή κατά Γαλλίας 42/82 Morellato C-358/95 Centralfarm-Sterling 15/74 Centrafarm-Withdrop 16/74 Hoffmann La Roche-Centrafarm 102/77 Keurkoop 144/81 GEMA 55/88, 87/80 Merck 187/81 Delhaize C-47/90 Βέλγιο κατά Ισπανίας 388/95 ΑΒ Βασιλόπουλος και Carrefour Μαρινόπουλος/ Ελληνικό Δημόσιο Sandoz 174/82 Bellon 42/90 Schmidberger 112/00

9)Βιβλιογραφία Γ.Ε.-Φ Καλαβρός– Θ. Γεωργόπουλος, Το δίκαιο της ευρωπαϊκής Ένωσης, Νομική Βιβλιοθήκη, 2017 Γ. Καρύδης, Ευρωπαϊκό δίκαιο επιχειρήσεων και ανταγωνισμού, Σάκκουλας Αντ.Ν., 2004, Λ. Κοτσίρης, Ευρωπαϊκό Εμπορικό Δίκαιο, Σάκκουλας, 2012 Π.Μ Μπερνίτσας, Δίκαιο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Σάκκουλας, 1998 σελ. 38, 111-114) Α.Δ Παπαγιάννη, Ευρωπαϊκό Δίκαιο, Σάκκουλας,2011, σελ. 76-81 Μελ. Τσοτσάνης, Ερμηνεία ΣΕΕ, Σάκκουλας, σελ. 266-315 Παπαδοπούλου Ρ.Ε., Για μια οριζόντια θεώρηση των επιτακτικών αναγκών, ΚριτΕ, 1999, σελ 91 Χριστιανός Βασίλειος, Μεταξία Κουσκουνά, Ρεβέκκα-Εμμανουέλα Παπαδοπούλου, Μανώλης Περάκης, Σάκκουλας, 2001, σελ. 214-247 Karydis, L’ ordre public dans l’ordre juridique communautaire: un concept a contenu variable, 2001 Αποφάσεις ΔΕΚ/ΔΕΕ: http://curia.europa.eu

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ