ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε.

Επιμέλεια Παρουσίασης: Εμμανουέλα – Μαρίνα Μάλαινου ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ ΓΙΑ ΛΟΓΟΥΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ Επιμέλεια Παρουσίασης: Χριστίνα Μπακογιάννη Εμμανουέλα – Μαρίνα Μάλαινου Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019 Νομική Σχολή ΕΚΠΑ

Οικονομικές ελευθερίες 1) Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας : δικαίωμα εξόδου από κ-μ καταγωγής ή προέλευσης. δικαίωμα εισόδου στο κ-μ υποδοχής. κατάργηση των ελέγχων στα σύνορα των κ-μ (Συνθήκη Σένγκεν). 2) Δικαίωμα ελεύθερης διαμονής και εγκατάστασης.

Φορείς Οικονομικών Ελευθεριών Φορείς είναι φυσικά και νομικά πρόσωπα: Εργαζόμενοι (άρ.45 ΣΛΕΕ): κατοχύρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της Ε.Ε. Ανεξάρτητοι επαγγελματίες (48 ΣΛΕΕ): ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων όχι μόνο υπέρ των μισθωτών αλλά και υπέρ των ελεύθερων επαγγελμάτων Εταιρίες: το δικαίωμα εγκατάστασης το επικαλούνται και εταιρίες που έχουν συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία ενός κράτους και έχουν την καταστατική τους έδρα εντός της ένωσης, για όσες έχουν την καταστατική τους έδρα εκτός της ένωσης αρκεί η διαπίστωση ενός μόνιμου δεσμού με την οικονομία της χώρας, προκειμένου να το επικαλεστούν

Μετάβαση στις αποφάσεις: 64/221 2004/38 και 52 ΣΛΕΕ Έννοιες όπως η δημόσια τάξη, η δημόσια ασφάλεια και η δημόσια υγεία αποτελούν βάση δικαιολόγησης για τα εθνικά μέτρα τα οποία έχουν ως αντικείμενο τον περιορισμό των προαναφερθεισών ελευθεριών συγκεκριμένα την απαγόρευση εισόδου ή την απέλαση διακινούμενου πολίτη της Ένωσης, καθώς και την παρακώλυση της πρόσβασής του στην εθνική αγορά. Έννοιες που νομολογιακά εμφανίστηκαν και προσδιορίστηκε η έντασή της απειλής τους με το πέρας των χρόνων αποκρυσταλλώνουν τις ασαφείς πτυχές της σχέσης ενωσιακού και εθνικού δικαίου. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι κατηγορίες εξαιρέσεων έχουν ερμηνευθεί συσταλτικά από το Δικαστήριο, ώστε να διασφαλισθεί η ελεύθερη κινητικότητα των προσώπων, μισθωτών ή μη από άνευ λόγου προσκόμματα. Επιπλέον, τα σχετικά εθνικά μέτρα θα πρέπει να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό ( βλπ. Rutilli, Van Duyn).Τέλος, αξίζει να τονισθεί ότι οι λόγοι περιορισμού της ελεύθερης κινητικότητας των προσώπων (μισθωτών ή μη) εξειδικεύονται σε βάθος χρόνου, με βάση τη εγκείπτουσα νομολογία η οποία και συγκεντρωτικά πλέον κωδικοποιεί την εφαρμογή τους στην Οδηγία 2004/38/ΕΚ σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών-μελών. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι διατάξεις της Οδηγίας έχουν άμεσο αποτέλεσμα.

Αποφάσεις Van Duyn (41/74) Rutili (36/75) Bonsignore (67/74) Bouchereau (30/77) Adoui και Cornuaille (115,116/81) Calfa (C-348/96) Association Eglise de Scientologie de Paris (54/99) Sanz de Lera (163,165,250/94) Georgios Orfanopoulos και λοιποί (C-482/01) Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών (C-50/06)

Το Δικαστήριο απεφάνθη: Van Duyn (41/74) Το Δικαστήριο απεφάνθη: Στενή ερμηνεία της έννοιας της δημόσιας τάξης. Η οδηγία έχει άμεσο αποτέλεσμα. Η συμμετοχή σε ομάδα αφορά την προσωπική συμπεριφορά του ατόμου, ακόμα κι αν για τους δικούς του υπηκόους δεν προβλέπει ούτε έχει νομοθετήσει αντίστοιχους περιορισμούς (παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης). Αίτημα η ερμηνεία του άρθρου 48 Συνθ. ΕΟΚ (νυν 45 ΣΛΕΕ). Δεν δόθηκε άδεια εισόδου σε Ολλανδή υπήκοο, για να εργαστεί ως γραμματέας στην Εκκλησία Επιστημολογίας. Τρία προδικαστικά ερωτήματα: Άμεσο αποτέλεσμα του 48 ΕΟΚ Άμεσο αποτέλεσμα της Οδηγίας 64/221 Αντίθεση προς το γενικό συμφέρον εξ αιτίας συμμετοχής σε ομάδα, χωρίς ωστόσο να προβλέπεται αντίστοιχη νομοθεσία ή περιορισμός για τους πολίτες του κ-μ.

Rutili (36/75) Το δικαστήριο απεφάνθη: τα Κράτη μέλη συνεχίζουν να παραμένουν ελεύθερα να καθορίσουν τις απαιτήσεις της δημόσιας τάξης υπό το φως των εθνικών τους αναγκών. Κριτήριο: πραγματική, σοβαρή και συνιστώσα απειλή. Η δημόσια πολιτική πρέπει να ερμηνεύεται στενά. Κριτήριο: αρχή της ίσης μεταχείρισης στην ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων στην Ε.Ε. Θεμελίωση της απόφασης του κ-μ επί ατομικών αποφάσεων και όχι επί γενικών εκτιμήσεων. Θέμα: ερμηνεία του άρθρου 48 της Συνθήκης ΕΟΚ. (Νυν 45 ΣΛΕΕ). η Γαλλία χορήγησε σε Ιταλό υπήκοο κάτοικο Γαλλίας, άδεια παραμονής με περιορισμένη πρόσβαση σε ορισμένες διοικητικές περιφέρειες του εδάφους της (, επειδή λόγω της πολιτικής και συνδικαλιστικής του δράσης συνιστά απειλή κατά της δημοσίας τάξεως). Δύο προδικαστικά ερωτήματα: Υπόκειται σε περιορισμούς το αρ.48 παρ.1 κ 2(νυν 45 ΣΛΕΕ) για λόγους δημοσίας τάξεως ή ασφάλειας(64/221) δικαιολογημένοι περιορισμοί. Προσδιορισμός της πολιτικής και συνδικαλιστικής δράσης που συνιστά απειλη.(48 παρ.3).

Bonsignore (67/74) Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι: Πρέπει η απέλαση να συνδέεται με την συγκεκριμένη περίπτωση και όχι για να αποτρέψει άλλους αλλοδαπούς. Πρέπει να αφορά αποκλειστικά την προσωπική συμπεριφορά του ατόμου. Απέλαση Ιταλού υπηκόου από την Γερμανία λόγω παράβασης του ν. περί όπλων και ανθρωποκτονίας εξ αμελείας. Δύο προδικαστικά ερωτήματα: Αν επιτρέπεται απέλαση προς παραδειγματισμό άλλων αλλοδαπών. Αν πρέπει σαφώς να συνάγεται ότι απειλεί την δημόσια τάξη και ασφάλεια.

Bouchereau (30/77) Το Η.Β. θέλησε να απελάσει Γάλλο μισθωτό, που κρίθηκε ένοχος για κατοχή ναρκωτικών. Τρία προδικαστικά ερωτήματα: Αν η δικαστική απόφαση και η απλή πρόταση του εθνικού δικαστηρίου αποτελούν ‘’μέτρα’’ κατά την Οδηγία. Έννοια του όρου ‘’καθεαυτές’’ της οδηγίας για τις ποινικές καταδίκες. Ερμηνεία της έννοιας της δημόσιας τάξης. Το Δικαστήριο απεφάνθη: Η δικαστική απόφαση και πρόταση αποτελούν μέτρα, καθώς είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για την απέλαση. Οι ποινικές καταδίκες πρέπει να συνδέονται με την προσωπική συμπεριφορά του ατόμου (ενεστώσα και πραγματική απειλή) Στενή ερμηνεία της δημόσιας τάξης, καθώς πρόκειται για περιορισμό θεμελιωδών κοινοτικών ελευθεριών.

Adoui και Cornuaille (115,116/81) Γαλλίδες υπήκοοι διετάχθησαν να εγκαταλείψουν το Βέλγιο, θεωρούμενες ως εργαζόμενες σε ύποπτα μπαρ. Το εθνικό δικαστήριο υπέβαλε μια σειρά προδικαστικών ερωτημάτων, τα οποία κατηγοριοποίησε σε δύο ομάδες: έννοια της δημόσιας τάξης (1) και διαδικαστικές εγγυήσεις (2). Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι: 1. Η πορνεία δεν απαγορεύεται από την βελγική νομοθεσία (αρχή της ίσης μεταχείρισης). Προϋποτίθεται πραγματική και αρκετά σοβαρή απειλή για το κοινωνικό συμφέρον. Τα μέτρα πρέπει να βασίζονται αποκλειστικά στην προσωπική κατάσταση του ατόμου. Για εκ νέου υποβολή άδειας ο ενδιαφερόμενος πρέπει να αποδείξει ουσιαστική μεταβολή των συνθηκών της πρώτης απομάκρυνσης. 2. Η αρμόδια εθνική αρχή πρέπει να είναι ανεξάρτητη από αυτήν που θα λάβει τα μέτρα. Το κ-μ έχει ευχέρεια επιλογής για το πώς θα ασκείται η προσφυγή, προϋπόθεση είναι μόνο να προβλέπεται.

Το Δικαστήριο απεφάνθη: Sanz de Lera (163,165,250/94) Το Δικαστήριο απεφάνθη: Δεν επιτρέπεται εθνική ρύθμιση που εξαρτά την έκδοση τραπεζογραμματίων ύστερα από άδεια, επιτρέπεται η εξάρτηση αυτής από προηγούμενη δήλωση. Όχι αντίθετοι με τις διατάξεις εθνικοί κανόνες (αρχή ασφάλειας δικαίου). Θέμα: άρθρο 73Γ (νυν 64 ΣΛΕΕ) Εξαγωγή μεγάλων ποσών πεσετών από φυσικά πρόσωπα. Sanz de Lera, Ισπανός κάτοικος Ισπανίας συνελήφθη στη Γαλλία με 19.600.000 ισπανικές πεσέτες σε τραπεζογραμμάτια. Δεν προηγήθηκε άδεια από τις Ισπανικές αρχές.

Association Eglise de Scientologie de Paris (54/99) Θέμα: ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων (64 ΣΛΕΕ) διαφορά μεταξύ της Association Eglise de Scientologie de Paris, και της Scientology International Reserves Trust, ένωση βρετανικού δικαίου, αφενός, και του Πρωθυπουργού της Γαλλίας, αφετέρου. Αφορά απόρριψη της αίτησής τους για κατάργηση των διατάξεων σχετικά με το σύστημα προηγουμένης εγκρίσεως το οποίο προβλέπει η γαλλική νομοθεσία για ορισμένες κατηγορίες αλλοδαπών αμέσων επενδύσεων. το Conseil d‘ Etat υπέβαλε προδικαστικό ερώτημα (νυν άρθρου 58, ΕΚ). Το Δικαστήριο απεφάνθη: Πρόβλεψη μέτρων αποφυγής παραβάσεων για λόγους δημοσίας τάξεως. Δεν προβλέπεται γενικό συγκεχυμένο και ασαφές σύστημα έγκρισης (αρχή της ασφάλειας του δικαίου). Πρόκειται για μέτρο αυθαίρετων διακρίσεων και συγκεκαλυμμένο περιορισμό ελεύθερης κινήσεως κεφαλαίων. (Βλέπε Sanz de Lera)

Calfa (C-348/96) Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι: Η επίκληση της δημόσιας τάξης (56 ΣΛΕΕ) προϋποθέτει πραγματική και σοβαρή απειλή για το κοινωνικό συμφέρον και πρέπει να ερμηνεύεται στενά. Απαιτείται αποκλειστική σύνδεση του περιορισμού με την προσωπική συμπεριφορά του ατόμου, που αφορά. Άρα, η αυτόματη απέλαση δεν συνάδει με το κοινοτικό δίκαιο. Ιταλίδα τουρίστρια συνελήφθη για κατοχή ναρκωτικών και ως παρεπόμενη ποινή της επεβλήθη η ισόβια απέλαση. Προδικαστικό ερώτημα του Α.Π. στο Δικαστήριο για το αν συνάδει η ισόβια απέλαση της εθνικής νομοθεσίας με το κοινοτικό δίκαιο.

Georgios Orfanopoulos και λοιποί (C-482/01) Το Δικαστήριο προέβαλε τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα: Είναι σύμφωνος με το ενωσιακό δίκαιο ο περιορισμός της ελεύθερης κυκλοφορίας ενός αλλοδαπού υπηκόου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως με μακροχρόνια διαμονή στο κράτος υποδοχής για λόγους δημοσίας τάξεως; Αντιβαίνει στο άρθρο 9, παράγραφο 1, της οδηγίας 64/221 μια εθνική ρύθμιση η οποία δεν προβλέπει πλέον διαδικασία ενστάσεως, κατά την οποία διενεργείται επίσης εξέταση της σκοπιμότητας; Έλληνας υπήκοος. Έζησε στην Ελλάδα έως το 1972 οπότε και εισήλθε στο γερμανικό έδαφος στο πλαίσιο μέτρων συνενώσεως οικογενειών. Νυμφεύθηκε Γερμανίδα υπήκοο. Είναι τοξικομανής, καταδικάστηκε εννέα φορές για παραβάσεις της νομοθεσίας περί ναρκωτικών ουσιών και για βίαιη συμπεριφορά. Από το 2000 εκτίει ποινή φυλακίσεως κατόπιν καταδικαστικών αποφάσεων. Το Γερμανικό δικαστήριο διέταξε την απέλασή του και απέρριψε την αίτηση παρατάσεως της ισχύος της αδείας διαμονής.

Georgios Orfanopoulos και λοιποί (C-482/01) Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι: Οι αλλοδαποί μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μέτρου απελάσεως μόνο για πολύ σοβαρούς λόγους συνδεόμενους με τη δημόσια ασφάλεια και τάξη. Η επίκληση της δημόσιας τάξης (56 ΣΛΕΕ) προϋποθέτει πραγματική, ενεστώσα και σοβαρή απειλή για το κοινωνικό συμφέρον και πρέπει να ερμηνεύεται στενά. Προηγούμενες ποινικές καταδίκες δεν δύνανται καθαυτές να αιτιολογήσουν την λήψη περιοριστικών μέτρων. Απαγορεύεται η αυτόματη απέλαση. δίκαιη ισορροπία μεταξύ των υφιστάμενων νομίμων συμφερόντων (αρχή της αναλογικότητας) . Λαμβάνεται υπόψη, Η μακρόχρονη παραμονή του στη Γερμανία, η ιδιαίτερη σημασία της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας στο κοινοτικό δίκαιο. Η σημασία της προστασίας της οικογενειακής ζωής και των θεμελιωδών δικαιωμάτων( αρ. 8 ΕΣΔΑ).

Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών (C-50/06) Η Επιτροπή προσέφυγε κατά των Κάτω Χωρών ύστερα από καταγγελίες κοινοτικών πολιτών ότι δεν εφαρμόζουν την Οδηγία 64/221 αλλά γενική νομοθεσία περί αλλοδαπών. Η νομοθεσία αυτή συνδέει με αυτόματο τρόπο τις ποινικές καταδίκες με το μέτρο της απομάκρυνσης. Οι Κάτω Χώρες προέβαλαν ένσταση απαραδέκτου, υποστηρίζοντας ότι η Επιτροπή διεύρυνε το αντικείμενο της προσφυγής σε σχέση με τα έγγραφα οχλήσεως. Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι: Η ένσταση είναι απορριπτέα, καθώς οι Κάτω Χώρες παραβίασαν την Οδηγία 64/221, παρά το ότι δεν αποδεικνύεται απόλυτος αυτοματισμός. Οι Κάτω Χώρες, εφόσον ηττήθηκαν, καταδικάσθηκαν στην καταβολή των δικαστικών εξόδων.

Περιορισμοί Η Συνθήκη(52 ΣΛΕΕ) και η Οδηγία 2004/38 (η οποία αντικατέστησε την Οδηγία 64/221 ΕΟΚ), (αναγνωρίζουν ως λόγο αιτιολόγησης των εθνικών περιοριστικών μέτρων το δημόσιο συμφέρον: Δημόσια τάξη Δημόσια ασφάλεια Δημόσια υγεία

Δημόσια Τάξη και Ασφάλεια Έννοιες αυτοτελείς μεν, συγγενείς δε. 1. Η δημόσια τάξη: Δεν πρόκειται για αυτόνομη έννοια του ενωσιακού δικαίου. Προσδιορίζεται με βάση το εκάστοτε εθνικό δίκαιο (χώρος) και την εκάστοτε εποχή (χρόνος). Κάθε κ-μ έχει διαφορετική κλίμακα αξιών! Χάραξη των άκρων ορίων της (ένταση απειλής) από το Δικαστήριο (διατάραξη κοινωνικής ειρήνης - ενεστώσα και σοβαρή απειλή). Να μην επικαλείται αποκλειστικά οικονομικούς σκοπούς.

Δημόσια Τάξη και Ασφάλεια 2. Η δημόσια ασφάλεια: Έχει παντού το ίδιο περιεχόμενο Αφορά την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια ενός κράτους Το Δικαστήριο διεύρυνε την έννοια της δημόσιας ασφάλειας εντάσσοντας σε αυτήν στοιχεία της δημόσιας τάξης (απόφαση Τσακουρίδης).

Η δημόσια υγεία Αφορά την υγεία του συνόλου ή μέρους του πληθυσμού, ποτέ ενός μόνο ατόμου. Δεν υφίσταται πια η εξαντλητική απαρίθμηση των ασθενειών.

Εγγυήσεις ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ (Οδηγία 2004/38, άρθρο 27 παρ. 2) σεβασμός αρχής αναλογικότητας και θεμελιωδών δικαιωμάτων θεμελίωση αποκλειστικά στην προσωπική συμπεριφορά του ατόμου που αφορά και εκτίμηση για το αν αποτελεί ενεστώσα, πραγματική και αρκετά σοβαρή απειλή προηγούμενες ποινικές καταδίκες δεν αποτελούν αφ’ εαυτού λόγους λήψης περιοριστικών μέτρων ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ (Οδηγία 2004/38, άρθρα 30 και 31) υποχρέωση επακριβούς και πλήρους κοινοποίησης του μέτρου (βλ. Adoui και Cornuaille) υποχρέωση παροχής δυνατότητας άσκησης προσφυγής κατά του μέτρου

Βιβλιογραφία Λέντζης, Δ., (2017) Ελεύθερη κυκλοφορία ευρωπαίων πολιτών και εθνικά συμφέροντα κρατών-μελών, εκδ. Σάκκουλα Πλιάκος, Αστέρης Δ., (2018) Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη Χριστιανός, Βασίλειος Α., (2011) Εισαγωγή στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη Χριστιανός, Β., Κουσκουνά, Μ., Παπαδοπούλου, Ρ.-Ε. & Περάκης, Μ., (2011) Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από τη Νομολογία, εκδ. Σάκκουλα

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!