Sherry Ortner, 1974, “Is Female to Male as Nature is to culture?” «Είναι το αρσενικό για το θηλυκό ότι η φύση για τον πολιτισμό;» Η συμβολική διάσταση της γυναικείας υποτέλειας… (στο Woman, Culture and Society, Α. Μπακαλάκη, 1994, Ανθρωπολογία Γυναίκες και Φύλο)

Ισχύει η οικουμενικότητα της ανδρικής κυριαρχίας; Ακόμη και σε μητρογραμμικές κοινωνίες; «Ο μύθος της Μητριαρχίας. Μια προβληματική θεωρία», Σ. Γεωργούδη, Δίνη, 1989: ο όρος μητριαρχία πλάστηκε τον 19ο αι., από εξελικτιστές πχ Bachοfen, Engels. «Ο όρος μητριαρχία χαλκεύτηκε πάνω στον όρο πατριαρχία τον αιώνα αυτό» «Ο Ένγκελς στο Η καταγωγή της οικογένειας της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους προσυπογράφει με ενθουσιασμό τη θεωρία του μητριαρχικού σταδίου» Πχ Μινωική Κρήτη, Ορέστεια, μύθοι Αμαζόνων, μύθος Αθηνά-Ποσειδώνα: θεωρία της μονογραμμικής εξέλιξης «Οι μύθοι ισχυρό ιδεολογικό όπλο, παιδευτικής ικανότητας»

Η ανθρωπολογία τι λέει; Ο Godelier, Μαρξιστικοί ορίζοντες στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, 1973 και ο χορός των σαμάνων στους Μπαρούγια της Ν. Γουινέας: οι γυναίκες γίνονται σαμάνοι όμως δεν επιτελούν όλες τις σαμανικές τελετές… «Υπάρχει κατ΄αρχάς γενική ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών σε ό,τι αφορά στην κατοχή γνώσεων και εξουσιών – τελετουργικών, πολιτικών, οικονομικών»

Το άρθρο της Όρτνερ Οικουμενικότητα της έμφυλης ασυμμετρίας Θεωρεί υπεύθυνο τον γυναικείο ψυχισμό Θεωρεί εξίσου υπεύθυνες τη βιολογία, την ανατομία αλλά και τις αναπαραγωγικές λειτουργίες των γυναικών Έντονη δυική λογική (μοντέλο L. Strauss, The Elementary Structures of Kinship, 1969): λανθάνουσες δομές, ταύτιση των ανδρών με τη φύση και τη δημόσια σφαίρα ενώ πρόσδεση των γυναικών με τα του οίκου κ την ιδιωτική σφαίρα

Αποσπάσματα από το άρθρο… «Η γυναίκα αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα προβλήματα. Η δευτερεύουσα θέση της στην κοινωνία είναι πράγματι ένα οικουμενικό φαινόμενο, ένα διαπολιτισμικό γεγονός» «Πρόβλημα της οικουμενικής υποβάθμισης των γυναικών» «Εξουσίες των γυναικών, που αν και πραγματικές δεν αναγνωρίζονται πολιτισμικά ή δεν αξιολογούνται θετικά στην κοινωνία» «Το όλο σχήμα είναι κατασκευή του πολιτισμού και όχι δεδομένο της φύσης»

Τροποποίηση της θεωρίας του Φρόηντ Νάνσυ Τσοντόρωφ (Chodorow): εξάρτηση του βρέφους από τους γονείς Σύνδεση των κοριτσιών με τη μητέρα Αναπαραγωγή προτύπων ρόλων (μητέρας-συζύγου) Αντιστροφή της θεωρίας του Φρόηντ Έμφαση στη γυναικεία «φύση» που μαθαίνεται δηλ στην ευαισθησία και την συναισθηματική συμπαράσταση-κατανόηση Οι άνδρες αποκόπτονται πιο γρήγορα με αποτέλεσμα να υιοθετούν μια πιο διαχειριστική στάση

A. Giddens, Κοινωνιολογία «Τα κορίτσια παραμένουν πιο κοντά στη μητέρα τους, έρχονται σε σωματική επαφή μαζί της, μιμούνται τη συμπεριφορά της… Τα αγόρια διαμορφώνουν την αντίληψη του ανδρισμού τους μέσα από ό,τι δεν είναι γυναικείο. Αδυνατούν να κάνουν στενούς δεσμούς με τους άλλους και μαθαίνουν να καταπιέζουν την ικανότητα να κατανοούν τα συναισθήματά τους και τα συναισθήματα των άλλων…» Ένα εν πολλοίς λευκό, μεσοαστικό μοντέλο!

Θύελλα αντιδράσεων στο μοντέλο της Όρτνερ!!! Ανιστορικό Ευρωκεντρικό Αφαιρετικό Αγνοεί τις πραγματικές σχέσεις των φύλων που είναι ρευστές και αλλάζουν κατά περίπτωση

Μοντέλο που ακολούθησε και εμπνεύστηκε από αυτό της Όρτνερ Το δίπολο «Η τιμή» και η «ντροπή» ή «άνδρες με τιμή», «γυναίκες με ντροπή» στη Μεσόγειο. Το δίπολο που ταλάνισε την ανθρωπολογική παραγωγή με θέατρο την Ελλάδα κυρίως το 1960 και το 1970. Μερικά έργα: Campbell, 1964, Honour, Family and Patronage Peristiany (ed), 1965, Honour and Shame. The values of Mediterranean society Peristiany, (ed), Mediterranean Family Structures

Μερικές αντιρρήσεις… Αδυναμία της αγγλικής γλώσσας να προσεγγίζει εντόπια ετυμολογικά συστήματα (το αιώνιο πρόβλημα της μετάφρασης!) Προβληματικός χαρακτήρας αντιθέσεων και ορίων «Απουσία» των γυναικών σε ένα ανδρο-κρατούμενο κόσμο και παγίδευσή τους σε μια ανδροκεντρική λογική Ανατρεπτικό έργο: Contested Identities, The submission and subversion of identity, 1991, Loizos and Papataxiarchis

Αντιδράσεις στο έργο της Όρτνερ Dubisch, 1986,Women and Power in Rural Greece. Έμφαση στο διαμεσολαβητικό ρόλο των γυναικών! R. Hirscon, 1978, “Open Body/Closed Space: the transformation of female sexuality” in S. Ardener (ed), Defining Females “Domesticity and the denigration of women, 1984 M. Strathern” , O’ Brien and S Tiffanny, Rethinking Women’s roles: Perspectives from the Pacific Ούτε Φύση, Ούτε Πολιτισμός, η περίπτωση Hagen

Ανδρική πολιτική κυριαρχία και γυναικεία υποτέλεια; Η ύπαρξη βιολογικών ερεισμάτων σχετικά με τις ανδρικές και τις γυναικείες διαφορές στη συμπεριφορά λειτούργησε ως κανονιστικός, εξουσιαστικός ιατρικός λόγος… Άρα έχει την ιστορικότητά του… Το παράδειγμα ισονομικών κοινοτήτων με έμφυλους όρους: Οι Ιροκέζοι, μια ομοσπονδία 5 συγγενικών φυλών στις ΒΑ ΗΠΑ, όπου οι γυναίκες είχαν υψηλή κοινωνική θέση και ασκούσαν εξουσία! Δεν υπάρχει διαπολιτισμική ανάγνωση και ενσωμάτωση των δυαδικών κατηγοριών(φύση/πολιτισμός, οικιακό/δημόσιο). Πάντως ο καταμερισμός εργασίας και η πρόσβαση στους παραγωγικούς πόρους έχουν τη σημασία τους! Σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται η απομάκρυνση των γυναικών από τον έλεγχο της παραγωγής

Σύμφωνα με τη Rosaldo οι παράγοντες που οδηγούν στη γυναικεία υποτέλεια Οι περιορισμένες συναλλαγές εκτός της οικογένειας Οι γυναίκες προσδιορίζονται κοινωνικά περισσότερο με βάση το φύλο τους και τους δεσμούς που έχουν με τους άνδρες (ascribed status VS achieved status) Ωστόσο υπεύθυνη δεν είναι η βιολογία αλλά η ανάγνωσή της…

Η δομο-συμβολική προσέγγιση (η κληρονομιά του δομισμού) Δύναμη των συμβόλων και των πολιτισμικών κατασκευών Η στρατηγική τους χρήση στην καθημερινή διάδραση Τελικά τα στερεότυπα δεν είναι απλές νοητικές κατασκευές αλλά δημιουργούν υλικές πραγματικότητες που ενισχύουν κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες

Η ελληνική περίπτωση: το περιοδικό ΡΟΜΑΝΤΣΟ Η ελληνική περίπτωση: το περιοδικό ΡΟΜΑΝΤΣΟ Ήταν 10 Απριλίου του 1990 όταν το Ρομάντσο θα κρέμονταν για τελευταία φορά στα μανταλάκια των περιπτέρων. Στην μεταπολεμική Ελλάδα το Ρομάντσο είχε γίνει συνώνυμο του περιοδικού . Σε μία Ελλάδα που διαμόρφωνε αστική κουλτούρα το ψιλικατζίδικο λέγονταν ΕΒΓΑ της γειτονιας, η οδοντόκρεμα Κολυνός και το περιοδικό Ρομάντσο.

Και ποιος δεν το διάβαζε; «Δεν υπήρχε άνθρωπος που να μην το αγόραζε» θυμάται στα 88 του χρόνια σήμερα ο Γιάννης Καιροφύλας, ο «Αθηναιογράφος» του Ρομάντσο και όπως αναφέρει : «πήγαιναν στο περίπτερο και έλεγαν “πιάσε μου ένα Ρομάντσο” και εννοούσαν ένα οποιοδήποτε περιοδικό». Ποιοι το αγόραζαν; Σύμφωνα με όσα μας αναφέρει ο κ. Καιροφυλάς «είναι μύθος ότι ήταν το περιοδικό για τις κομμώτριες και τις κοπτοραπτούδες, αυτά τα έλεγαν οι των εφημερίδων που ήθελαν να υποβαθμίσουν την ύλη του. Το Ρομάντσο το διάβαζαν όλοι. Από τα λαϊκά κορίτσια μέχρι εισαγγελείς και καθηγητές πανεπιστημίου. Οι τελευταίοι μπορεί να ντρέπονταν λίγο και να το έκρυβαν μέσα στην εφημερίδα ή να είχαν ως δικαιολογία ότι το αγόραζαν για την σύζυγο τους όμως σας πληροφορώ – καθώς συνομιλούσα μαζί τους – ότι ήταν φανατικοί αναγνώστες. Και ξέρετε γιατί; Γιατί εκείνη την εποχή το Ρομάντσο είχε μαζέψει τις καλύτερες πένες στην δημοσιογραφική αγορά. Με το που άνοιγες το περιοδικό στην σελίδα 3 υπήρχε για δεκαετίες το χρονογράφημα του Π. Παλαιολόγου, έγραφε ο Νίκος Τσιφόρος, ο Νίκος Μαράκης, η Μπουκουβάλα – Αναγνώστου και άλλοι πολλοί. Δεν υπήρχε μεγάλη υπογραφή στα έντυπα που να μην πέρασε από το Ρομάντσο»

Πίσω από το περιοδικό Ψυχή και ιδρυτής του περιοδικού, ο Νίκος Θεοφανίδης που γεννήθηκε το 1901 στο Τσεσμέ της Μικράς Ασίας και από μικρός δούλευε στα τυπογραφία. Με την κάθοδο του στην Αθήνα καταπιάστηκε με την έκδοση του Ρομάντσου .Το Ρομάντσο ξεκίνησε την πορεία του στις 17 Νοεμβρίου του 1934 και μέχρι το 1942 είχε την μορφή βιβλιοπεριοδικού. Από την αρχή μέχρι το τέλος του φιλοξενούσε μία αυτοτελή ιστορία, ένα ρομάντσο. Κατά τη διάρκεια της κατοχής θα αλλάξει τον χαρακτήρα του και θα γίνει το περιοδικό ποικίλης ύλης που κυριάρχησε μεταπολεμικά.

Η αρχή του τέλους… Η πτωτική πορεία για το περιοδικό ξεκινάει από τις αρχές της δεκαετίας του '80. Οι λόγοι πολλοί. Ο προφανέστερος η γήρανση του ίδιου του εντύπου, των ανθρώπων που το διάβαζαν και αυτών που το δημιουργούσαν. Νέοι δημοσιογραφικοί όμιλοι δημιουργούνταν τόσο στις εφημερίδες όσο και στα περιοδικά. O φιλόδοξος πρώην διοικητής της Τράπεζας Κρήτης Γιώργος Κοσκωτάς δημιούργησε και αντέγραψε τα ενημερωτικά, lifestyle, glossy και τηλεοπτικά περιοδικά που κυριαρχούσαν τότε στην Αμερική και στην Ευρώπη.

Τίτλοι τέλους… Φεβρουάριο του 1987 θα φύγει από την ζωή ο Νίκος Θεοφανίδης, ο οποίος είχε αποχωρήσει ήδη από τα εκδοτικά από το 1984. Τον Αύγουστο του 1987, οι τίτλοι του Θεοφανίδη (Ρομάντσο, Πάνθεον, Βεντέττα) θα περάσουν στον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη ο οποίος με την σειρά του δεν μπόρεσε να ανατρέψει την πτωτική πορεία του περιοδικού με αποτέλεσμα να προχωρήσει στην οριστική διακοπή της κυκλοφορίας του στις 10 Απριλίου του 1990.