ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΑΓΕΛΑΔΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟ Νικόλαος Κ. Πανούσης Αναπληρωτής καθηγητής, Κλινική Παραγωγικών Ζώων Τμήμα Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. 1

Επιλόχεια περίοδος (τοκετός ως ~45 DIM) πολύ σημαντική για Υγεία, Γαλακτοπαραγωγή και Αναπαραγωγή των αγελάδων

Σημαντικότερα νοσήματα Αλληλένδετα και συνυπάρχοντα! Υπασβεστιαιμία (υποκαλιαιμία, υποφωσφαταιμία) Κέτωση Λιπώδης εκφύλιση ήπατος Κατακράτηση εμβρυικών υμένων (ΚΕΥ) Μητρίτιδα Μαστίτιδα Δυσπεψία (δυσπεπτική οξέωση) Μετατόπιση ηνύστρου Αναπνευστικά Αλληλένδετα και συνυπάρχοντα!

ΥΠΑΣΒΕΣΤΙΑΙΜΙΑ Αλληλεπιδράσεις μεταξύ παθολογικών καταστάσεων ΚΕΥ – Μητρίτιδα Μαστίτιδα Δυσπεψία Μετατόπιση ηνύστρου Κέτωση Λιπώδης εκφύλιση ήπατος Σύνδρομο αδυναμίας ανέγερσης Ελάττωση γαλακτοπαραγωγής Ελάττωση ανοσολογικής ικανότητας

Αλληλεπιδράσεις μεταξύ παθολογικών καταστάσεων ΚΕΤΩΣΗ – ΛΙΠΩΔΗΣ ΕΚΦΥΛΙΣΗ Ελάττωση ανοσολογικής ικανότητας: ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ Μαστίτιδα Μητρίτιδα Αναπνευστικά Ελάττωση αναπαραγωγικής ικανότητας Μετατόπιση ηνύστρου Ελάττωση γαλακτοπαραγωγής

Διατήρηση Υγείας – Μεγιστοποίηση Αποδόσεων Απαιτείται: Εκπαίδευση του κτηνοτρόφου Συστηματική παρακολούθηση των αγελάδων (από τον κτηνοτρόφο) Συστηματική κλινική εξέταση των αγελάδων Στοχευμένες και συστηματικές εργαστηριακές εξετάσεις Τακτική καταχώρηση ευρημάτων και ενεργειών σε ειδικά ηλεκτρονικά προγράμματα διαχείρισης εκτροφών «Ηλεκτρονική» παρακολούθηση των αγελάδων

1. Εκπαίδευση κτηνοτρόφου Τεχνικές χορήγησης θεραπευτικών ουσιών Ενδοφλέβια (υποδόρια κοιλιακή, σφαγίτιδα) Ενδομητριαία Per os Ενδομυϊκή και υποδόρια

Αναγνώριση χαρακτηριστικών κλινικών συμπτωμάτων επιλόχειων παθολογικών καταστάσεων – «Διαγνωστικό πρωτόκολλο» ΚΕΥ Παραμονή πλακούντα >12 (ή 24) ώρες Μητρίτιδα Δύσοσμο έκκριμα Διαταραχή γενικής κατάστασης (+/-) Πυρετός (+/-) Κλινική μαστίτιδα Μη φυσιολογική σύσταση γάλακτος Φλεγμονή μαστού (+/-) Λήψη γάλακτος για μικροβιολογικές εξετάσεις

Αναπνευστικά νοσήματα Κέτωση Ελάττωση όρεξης και γαλακτοπαραγωγής Δυσκοιλιότητα Οσμή αναπνοής (+/-) Αναπνευστικά νοσήματα 2 από τα παρακάτω Ρινικό έκκριμα Πυρετός Βήχας Μετατόπιση ηνύστρου Αφυδάτωση (ενόφθαλμος, βλεννογόνοι, επαναφορά δερματικής πτυχής) Ελάττωση γαλακτοπαραγωγής Διάρροια ή δυσκοιλιότητα Μεταλλικός ήχος στην ακρόαση και επίκρουση

2. Συστηματική παρακολούθηση αγελάδων Από τον κτηνοτρόφο Έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία Πρέπει να υπάρχει ομάδα «φρεσκόγεννων» αγελάδων, ώστε να παρακολουθούνται καλύτερα και να αντιμετωπίζονται έγκαιρα τα προβλήματα «Πρωτόκολλο παρακολούθησης» Καθημερινά Αμέσως μετά το πρωινό άρμεγμα

Πρωτόκολλο παρακολούθησης Εμπρός (διάδρομος τροφοδοσίας) Μειωμένη όρεξη ή πλήρης ανορεξία Ρινικό και οφθαλμικό έκκριμα (σύσταση, χρώμα, ποσότητα, οσμή) Βήχας Ακρορρίνιο (υγρό ή ξηρό) Ενόφθαλμος Πίσω (χώρος διαβίωσης) Θερμομέτρηση Έκκριμα από το γεννητικό (οσμή, σύσταση και χρώμα) Σύσταση κοπράνων Υπολείμματα κοπράνων στο περίνεο Βαθμός πλήρωσης ΜΚ

3. Συστηματική κλινική εξέταση Από τον κτηνίατρο Aγελάδες προς εξέταση ΟΛΕΣ Επιλεκτικά (δυστοκία, διδυμία, ανορεξία, μη φυσιολογικό έκκριμα κ.λπ.) Σε τακτικά χρονικά διαστήματα ή εκτάκτως

Τακτικό πρόγραμμα εξέτασης ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ 3η – 10η DIM (ημέρες στη γαλακτοπαραγωγή) Κέτωση 11η – 18η DIM Μητρίτιδα 27η – 33η DIM Παλινδρόμηση μήτρας Λειτουργία ωοθηκών

Κλινικά νοσήματα Υποκλινικά νοσήματα Μεταβολικά Πολύ πιο συχνά σήμερα Πολύ πιο σημαντικά

Διερεύνηση μεταβολικών νοσημάτων Ατομική διερεύνηση (cow-level approach) Διερεύνηση σε επίπεδο εκτροφής (herd-level approach) Πολύ σημαντική σήμερα Μέγεθος εκτροφών Σύγχρονη διαχείριση Έγκαιρη πρόληψη

1. Υπασβεστιαιμία

Φυσιολογικά = 8,3 and 10,4 mg ολικού Ca /dL ορού ή πλάσματος Κλινική υπασβεστιαιμία Υποκλινική υπασβεστιαμία

Κλινική υπασβεστιαιμία Διαταραχή νευρομυϊκής διεγερσιμότητας ΧΑΛΑΡΗ παράλυση 1ο Στάδιο ΟΡΘΙΑ Ελαφρά ΑΣΤΑΘΕΙΑ, υπεραισθησία, μυϊκός τρόμος Ca = 5,5 -7,5 mg/dL 2ο Στάδιο Στερνική κατάκλιση (χαλαρή παράλυση) Υποθερμία (έως 36,0 oC) Κρύα άκρα και ωτικά πτερύγια Μειωμένη κινητικότητα ΜΚ Ca = 3,5 - 6,5 mg/dL 3ο Στάδιο Πλευρική κατάκλιση, προοδευτική απώλεια συνείδησης - κώμα Σοβαρότερη υποθερμία (<36,0 oC) Ατονία ΜΚ – έντονος μετεωρισμός Ca ως και 1,0 mg/dL

Υποκλινική υπασβεστιαιμία Ασαφής συμπτωματολογία Εργαστηριακή διάγνωση Ca αίματος 6,0 - 8,3 mg/dL Δεν υπάρχουν ΑΚΟΜΗ cow-side tests για διάγνωση

Κλινική υπασβεστιαιμία Συχνότητα ~8% Κόστος ~230 €/περιστατικό ~3.700 €/έτος για 200 αγελάδες Υποκλινική ΣΥΧΝΟΤΕΡΗ 40-50% Οικονομικά σημαντικότερη Κόστος ~110 €/περιστατικό ~10.000 €/έτος για 200 αγελάδες 1021 αγελάδες Holstein 9 εκτροφές της περιοχής Θεσσαλονίκης Διάστημα παρακολούθησης 2 έτη

% 1st DIM 2nd DIM

Παρέχουν 4 g Ca στο αίμα εντός 30 min Θεραπεία Στάδιο 1 (όρθια ζώα) Υποδόρια Βορογλυκονικό Ca «Μοίρασμα» 500 mL σε 2 σημεία Όχι σε αφυδατωμένα ζώα Μειωμένη περιφερειακή κυκλοφορία αίματος Per os CaCl2 Πόσιμο διάλυμα (25 g Ca) Gel (50 g Ca) Προπιονικό Ca 400-500 g σε νερό Παρέχουν 4 g Ca στο αίμα εντός 30 min

Στάδια 2 και 3 (κατάκλιση) Έλλειμμα οργανισμού σε Ca ~6 g 8-12 g Ca IV επαρκούν 500 mL βορογλυκονικό Ca IV ΑΡΓΑ = εντός 10-20 min Ακρόαση καρδιάς (>60 bpm)

ΟΧΙ 2 φιάλες βορογλυκονικό Ca των 500 mL Κίνδυνος καρδιακής ανακοπής Περισσότερες πιθανότητες ΥΠΟΤΡΟΠΗΣ Όσα ζώα παραμένουν σε κατάκλιση μετά από 4–8 h χρειάζονται επανάληψη θεραπείας Πρόληψη υποτροπών: χορήγηση διαλυμάτων Ca (per os, υποδόρια) Ταυτόχρονα με την IV Μετά από 2 h

2. Κέτωση

Μορφές κέτωσης Κλινική κέτωση 2.240 € ανά έτος, για εκτροφή 200 ζώων Συχνότητα εμφάνισης ~4-5% Κόστος ~280 €/περιστατικό 2.240 € ανά έτος, για εκτροφή 200 ζώων Υποκλινική κέτωση ΣΥΧΝΟΤΕΡΗ (25-50%) Οικονομικά σημαντικότερη (~100 ή και 200 €/περιστατικό) ~100€ = 5.000-10.000 € ανά έτος, για εκτροφή 200 ζώων BHBA ορού ή πλάσματος ≥1,2 (ή 1,4) mmol/L

Τύποι κέτωσης Τύπος Ι (πρωτογενής κέτωση) 21-36 DIM NEB ↑ γαλακτοπαραγωγή ↓ πρόσληψη ΞΟ Αυξημένη πρωτεΐνη και ταυτόχρονα μειωμένη ενέργεια στο σιτηρέσιο Φυσιολογική ικανότητα γλυκονεογένεσης Καλή πρόγνωση

Τύπος ΙΙ (δευτερογενής κέτωση) 3-14 DIM Λιπώδης εκφύλιση ήπατος Μειωμένη ικανότητα γλυκονεογένεσης Μέτρια ως δυσμενής πρόγνωση «Πεπτική» (butyric acid silage ketosis) Τροφές με υψηλό βουτυρικό οξύ Κυρίως αλλοιωμένο ενσίρωμα μηδικής Υγρό ↓ υδατάνθρακες

Συμπτώματα «Ασαφή» Απότομη μείωση γαλακτοπαραγωγής Μειωμένη κινητικότητα ΜΚ Δυσκοιλιότητα Νευρικά συμπτώματα???

Διάγνωση Οσμή αναπνοής; Χρήση ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ test Εργαστήριο «Γλυκιά» (ακετόνη) Υποκειμενική δοκιμή Όχι πολύ ευαίσθητη (50%) Χρήση ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ test Εργαστήριο BHBA αίματος – “Gold standard test” Στην εκτροφή AcAc ούρων Διούρηση BHBA γάλακτος BHBA αίματος

BHBA αίματος στην εκτροφή Freestyle Precision® WellionVet BELUA Αιμοληψία Κοκκυγική ή σφαγίτιδα ΌΧΙ μαστική

Χρόνος δειγματοληψίας Ατομικό περιστατικό Οποιαδήποτε στιγμή Επίπεδο εκτροφής (έλεγχος υποκλινικής κέτωσης - SCK) 4-5 h μετά το τάισμα Peak BHBA

Θεραπεία IV dextrose (500 mL 35%), για 2-3 d Για σοβαρές περιπτώσεις BHBA αίματος >3,5 mmol/L

Σε ελαφρές και μέτριες περιπτώσεις BHBA αίματος ≤3,5 mmol/L Per os γλυκογενετικές ουσίες, για 5-6 d Προπυλενική γλυκόλη (300 mL) Προπιονικό Na (125-250 g) Γλυκερόλη (120-300 mL) Προπιονικό Ca (400 g)

Per os, 20 L διάλυμα κατά Goff, 2-3 d Προπιονικό Ca, 400-700 g: ενέργεια + Ca KCl, 100-150 g: έναντι υποκαλιαιμίας ιδιαίτερα όταν τα ζώα έχουν ανορεξία ≥3 d MgSO4, 200 g Na2PO4, 220 g Νερό

Γλυκοκορτικοειδή Μονενσίνη Προβιοτικά, Co, B12 P (ενέσιμος) ΔΕΝ συστήνονται πλέον πριν τις πρώτες 15-20 DIM Μονενσίνη Αύξηση παραγωγής ενέργειας Προβιοτικά, Co, B12 Μικροβιακή χλωρίδα ΜΚ Ενεργειακός μεταβολισμός P (ενέσιμος)

3. Λιπώδης εκφύλιση ήπατος

Σύνδρομο αδυναμίας ανέγερσης αγελάδων Μείωση ανοσολογικής ικανότητας ΙΚΤΕΡΟΣ Σύνδρομο αδυναμίας ανέγερσης αγελάδων Μείωση ανοσολογικής ικανότητας Αύξηση ευαισθησίας σε λοιμώξεις

Διάγνωση Βιοψία ήπατος Βιοχημικές εξετάσεις Ιστοπαθολογική εξέταση Ολικά λιπίδια TG Ιστοπαθολογική εξέταση Βιοχημικές εξετάσεις αίματος OCT, tBIL, AST, CHOL, TRIG, GLU, γ-GT, GLDH, VLDL NEFA, BHBA, TP, ALB, BUN

Διερεύνηση σε επίπεδο εκτροφής ΕΜΜΕΣΑ: αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο στην ΞΠ Ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για λιπώδη εκφύλιση Μέτρηση NEFA ορού Αιμοληψία πριν από το πρωινό τάισμα (peak NEFA) 2-14 ημέρες προ τοκετού

Θεραπεία Παρόμοια με της κέτωσης

4. ΚΕΥ - Μητρίτιδα

ΚΕΥ Μητρίτιδα Παραμονή πλακούντα >12 (ή 24) ώρες pp Επιλόχεια μητρίτιδα (<21 DIM) Διογκωμένη μήτρα, δύσοσμο, υδαρές, κόκκινο-καφέ έκκριμα Συστηματικά συμπτώματα και πυρετός Κλινική μητρίτιδα (<21 DIM) Διογκωμένη μήτρα, μη φυσιολογικό έκκριμα Χωρίς συστηματικά συμπτώματα και πυρετό Κλινική ενδομητρίτιδα (>21 DIM) Βλεννοπυώδες – πυώδες έκκριμα Υποκλινική ενδομητρίτιδα Αύξηση ουδετερόφιλων σε κυτταρολογικό επίχρισμα μήτρας Πυομήτρα Πυώδης συλλογή, παραμένον ωχρό, κλειστός τράχηλος Metritis is a severe inflammatory reaction involving all layers of the uterus (endometrium, submucosa, muscularis, and serosa). Clinically, metritis is characterized by delayed involution of the uterus, a fetid watery purulent vulval discharge, and often pyrexia. Metritis usually occurs in the first week postpartum, and is often associated with retained placenta; metritis is rare after the second week postpartum.The incidence of metritis in one study was 18.5%[43]; but, there is a wide variation between farms with the incidence ranging between 1% and 40%

Θεραπεία ΚΕΥ Μητρίτιδα ΟΧΙ «μηχανική» αποκόλληση Αντιβίωση Αντιβίωση Ήπια έλξη (>2 DIM) Αντιβίωση Ενέσιμα Ενδομητριαία Μητρίτιδα Αντιβίωση Ενέσιμα Ιδιαίτερα <15 DIM Ενδομητριαία PGF2α Καλύτερα >10 DIM Υποστηρικτική αγωγή (εάν απαιτείται)

4. Στοχευμένες - συστηματικές εργαστηριακές εξετάσεις 1. Βιοχημικές εξετάσεις αίματος Υπασβεστιαιμία Ca 1η – 2η DIM Μακροστοιχεία Mg, P, K, Na 1η – 4η DIM Υποκλινική κέτωση BHBA 3η – 33η DIM 2 ή 3 φορές εβδομαδιαία διαστήματα Μεταβολική λειτουργία NEFA, BHBA, TP, ALB, BUN 3η – 33η DIM Ηπατική λειτουργία CHOL, TRIG, tBIL, GLU, AST, γ-GT, GLDH, VLDL, OCT

2. Έλεγχος - Εξέταση ζωοτροφών Μακροσκοπικός έλεγχος ποιότητας ζωοτροφών Χημική ανάλυση σιτηρεσίου

3. Ποσότητα και ποιότητα γάλακτος Ημερήσια ποσότητα Ατομική γαλακτομέτρηση Χημική σύσταση Λίπος Πρωτεΐνες Λίπος/πρωτεΐνες Λακτόζη ΑΣΚ MUN

5. Ηλεκτρονικά προγράμματα διαχείρισης εκτροφών Τακτική καταχώρηση ευρημάτων (αναπαραγωγικά, παθολογικά κ.λπ.) και ενεργειών (θεραπείες, επεμβάσεις, εμβολιασμοί κ.λπ.) σε ειδικά προγράμματα διαχείρισης Παρακολούθηση ΔΕΙΚΤΩΝ (αναπαραγωγικοί) και ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ασθενειών Μαστίτιδα, χωλότητα, κέτωση, υπασβεστιαιμία, μετατόπιση ηνύστρου, ΚΕΥ, μητρίτιδα , ποσοστό απομάκρυνσης ζώων κ.λπ. Δημιουργία ΜΕΤΡΗΣΙΜΩΝ ΣΤΟΧΩΝ Σύγκριση μεταξύ εκτροφών Σύγκριση με βιβλιογραφία

6. «Ηλεκτρονική παρακολούθηση» των αγελάδων Ηλεκτρική αγωγιμότητα γάλακτος Μαστίτιδα Ημερήσια γαλακτομέτρηση >4 kg πτώση = ασθένεια Ημερήσιος χρόνος μηρυκασμού (450-500 min/d) Ελάττωση = SARA, κέτωση, μαστίτιδα, DA, μητρίτιδα, οίστρος κ.λπ. ΕΓΚΑΙΡΗ ένδειξη

Σ Σας ευχαριστώ