Παραλήρημα, άνοια, γνωστικές διαταραχές

Παραλήρημα Οξεία, συνήθως αναστρέψιμη, εγκεφαλική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από θόλωση της συνείδησης και έκπτωση της ικανότητας συγκέντρωσης και διατήρησης της προσοχής Εξελίσσεται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα Παραλήρημα οφειλόμενο σε: τοξίκωση από ουσίες σε στέρηση ψυχοτρόπων ουσιών πολλαπλά αίτια μη προσδιοριζόμενο

Άνοια (1/2) Χρόνια, μη αναστρέψιμη, εγκεφαλική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από έκπτωση της μνήμης, της αφηρημένης σκέψης και της κριτικής ικανότητας, καθώς και αλλαγές στην προσωπικότητα Αφασία: απώλεια της ικανότητας κατανόησης ή χρήσης της γλώσσας Απραξία: αδυναμία εκτέλεσης σκόπιμων κινήσεων που απαιτούν δεξιότητα Αγνωσία: ανικανότητα αναγνώρισης οικείων καταστάσεων, προσώπων ή ερεθισμάτων (δεν σχετίζεται με βλάβη των αισθητήριων οργάνων)

Άνοια (2/2) Η εξέλιξη της νόσου είναι ύπουλη και προοδευτική Χαρακτηρίζεται από σταδιακή έναρξη και συνεχώς εξελισσόμενη γνωστική έκπτωση Προκαλεί σημαντική έκπτωση στην κοινωνική ή επαγγελματική λειτουργικότητα Τύποι άνοιας: α. Άνοια τύπου Alzheimer β. Αγγειακή άνοια γ. Άνοια οφειλόμενη σε άλλες γενικές σωματικές κλινικές καταστάσεις δ. Οφειλόμενη σε ουσίες ε. Άνοια οφειλόμενη σε πολλαπλές αιτίες στ. Άνοια μη άλλως προσδιοριζόμενη

Αμνησιακές διαταραχές Ανάπτυξη διαταραχών μνήμης, που χαρακτηρίζονται από αδυναμία εκμάθησης νέων πληροφοριών Οι διαταραχές μπορεί να είναι παροδικές ή χρόνιες Οι διαταραχές προκαλούν σημαντική έκπτωση στην κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ (1/2) Παρεμπόδιση της αιματικής ροής στον εγκέφαλο Ελάττωση της αιματικής ροής στον εγκέφαλο: καρδιακή ανακοπή, αρρυθμίες Λοιμώξεις (HIV) Ενδοκρινικές και μεταβολικές διαταραχές (διαβήτης, υποθυρεοειδισμός) Ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, καρκινώματα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ (2/2) Η έκθεση σε τοξικές ουσίες Φάρμακα (αντιεπιληπτικά, αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά) Κατάχρηση ψυχοτρόπων ουσιών Γενετικά ή ιογενή νοσήματα μπορεί να προκαλέσουν παθολογοανατομικές ή βιοχημικές αλλαγές, που διαταράσσουν την αιματική ροή στον εγκέφαλο (Alzheimer, Parkinson, σύνδρομο Down)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (1/2) Το Παραλήρημα έχει αιφνίδια έναρξη και συγκεκριμένη αναγνωρίσιμη αιτία Κλινική εξέταση και έλεγχο παρακλινικών εξετάσεων, ο οποίος αποκαλύπτει παθολογικές εργαστηριακές τιμές Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ), που επιβεβαιώνει εγκεφαλική δυσλειτουργία Αποπροσανατολισμός που επιδεινώνεται στο τέλος της ημέρας, το οποίο, συνήθως, αναφέρεται ως σύνδρομο ηλιοβασιλέματος Λήθαργος, απάθεια, συμπεριφορά απόσυρσης Αποπροσανατολισμός στο χρόνο και στο χώρο

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (2/2) Η άνοια είναι μια προοδευτική νόσος Τα συμπτώματά της θεωρείται ότι εκδηλώνονται σε τρία στάδια Στάδιο 1 (διαρκεί από 1 έως 3 έτη) Δυσχέρεια στην εκτέλεση σύνθετων καθηκόντων Ατημέλητη εξωτερική εμφάνιση Αποπροσανατολισμός στο χρόνο (θυμάται πρόσωπα και τοποθεσίες)

Στάδιο 2 (διαρκεί περίπου 2 έως 10 έτη) Ελλιπής έλεγχος των παρορμήσεων, με συχνά ξεσπάσματα Επιθετική συμπεριφορά, ψευδαισθήσεις Αφασία που καταλήγει στη χρήση περιορισμένου λεξιλογίου Υπερδραστηριότητα του στοματικού αντανακλαστικού (διερευνά με το στόμα οποιοδήποτε αντικείμενο μπορεί να τοποθετηθεί στη στοματική κοιλότητα) Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές Μυθοπλασία Αδυναμία ανάγνωσης ή γραφής Ανικανότητα αναγνώρισης οικείων καταστάσεων, προσώπων ή ερεθισμάτων

Στάδιο 3 (διαρκεί από 8 έως 10 έτη πριν επέλθει ο θάνατος) Επιδείνωση της υπερδραστηριότητας του στοματικού αντανακλαστικού και υπερβολική κατανάλωση τροφής Σταδιακή αποδιοργάνωση της κινητικότητας Σταδιακή ελάττωση της ανταπόκρισης σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα Σοβαρή έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας Σοβαρή διαταραχή του λόγου

Διαφορική διάγνωση μεταξύ παραληρήματος - άνοιας Το παραλήρημα μπορεί να συνυπάρχει με άνοια, με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσχερής η ακριβής αξιολόγηση και η χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας Ψευδοάνοια: αναστρέψιμη διαταραχή, που συχνά μιμείται την άνοια (η κατάθλιψη αποτελεί τη συχνότερη μορφή ψευδοάνοιας) Ψευδο-παραλήρημα : συμπτώματα χωρίς κάποιο αναγνωρίσιμο οργανικό αίτιο

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ Οξεία σύγχυση, σχετιζόμενη με κατάχρηση αλκοόλ Κίνδυνος αυτοτραυματισμού, που σχετίζεται με επιθετική συμπεριφορά Άγχος, που σχετίζεται με φόβο για τα γνωστικά και συμπεριφορικά ελλείμματα. Διαταραγμένες διεργασίες σκέψης, που σχετίζονται με διάσπαση της προσοχής, εκπίπτουσα κριτική ικανότητα, απώλεια μνήμης, παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις. Διαταραγμένη λεκτική επικοινωνία, που σχετίζεται με αφασία Διαταραγμένο πρότυπο ύπνου, που σχετίζεται με φόβο Χαμηλή αυτοεκτίμηση, που σχετίζεται με απώλεια της αυτόνομης λειτουργικότητας Κίνδυνος βίας προς τον εαυτό ή τους άλλους, που σχετίζεται με σύγχυση Έλλειμμα αυτοφροντίδας, για λουτρό, υγιεινή, ένδυση, σίτιση, που σχετίζεται με ανικανότητα εκτέλεσης και συντονισμού των απαραίτητων δεξιοτήτων επιτέλεσης αυτών των ενεργειών.

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ - ΑΝΟΙΑ Όλες οι προηγούμενες για άτομα με παραλήρημα - επιπρόσθετα: Διαταραγμένες οικογενειακές διεργασίες, που σχετίζονται με αλλαγή των ενδοοικογενειακών ρόλων, σωματική εξάντληση, οικονομικά προβλήματα. Καταπόνηση φροντιστή, λόγω του ρόλου του που σχετίζεται με έλλειψη υποστήριξης από σημαντικά πρόσωπα ή υπηρεσίες στις οποίες μπορεί να καταφύγει ο φροντιστής προκειμένου να αναπαυθεί από την παροχή φροντίδας, απρόβλεπτη πορεία της νόσου, ανεπαρκή οικονομική κατάσταση, επιθετική συμπεριφορά, ή συναισθηματικά ξεσπάσματα του πάσχοντος. Διαταραγμένη αισθητηριακή αντίληψη, (οπτική/ακουστική/απτική), που σχετίζεται με βιοχημική ανισορροπία των αισθητηριακών λειτουργιών, αγνωσία, στερεοαγνωσία, αλεξία.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ – ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ (1) Ψυχοφαρμακολογία Αναστολείς χολινεστεράσης, μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της ήπιας προς μέτρια μορφής άνοιας. Αντιμετώπιση άγχους, επιθετικότητας & διέγερσης. Αντιμετώπιση κατάθλιψης & των ψυχωσικών συμπτωμάτων (ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες). Τροποποίηση συμπεριφοράς Η εφαρμογή σωματικών περιορισμών πρέπει να αξιολογηθεί με προσοχή & χρησιμοποιείται μόνο ως έσχατη λύση. Ειδικοί αισθητήρες που ειδοποιούν το προσωπικό όταν το άτομο σηκώνεται από το κρεβάτι, ή βγαίνει σε εξωτερικό χώρο. Σκοπός ο έλεγχος των κινδύνων ασφαλείας, που απορρέουν από τη συμπεριφορά περιπλάνησης του πάσχοντος. Προσανατολισμός στην πραγματικότητα: προάγεται με την τοποθέτηση ετικετών στα αντικείμενα του περιβάλλοντος, ευανάγνωστων ημερολογίων και ωρολογίων, & αποτελεί διακριτικό τρόπο υπενθύμισης χρήσιμων πληροφοριών. Συζήτηση θεμάτων ενδιαφέροντος του πάσχοντος, όπως σημαντικών γεγονότων ζωής, ή σχετικών με την οικογένεια, την εργασία ή τα χόμπι, συμβάλλουν στη διατήρηση της προσωπικής ταυτότητας του πάσχοντος. Οι διαπληκτισμοί ή οι προσπάθειες να πειστεί το άτομο με άνοια για την αντικειμενική πραγματικότητα, πρέπει να αποφεύγονται. Η επικοινωνία πρέπει να γίνεται με τρόπο ήρεμο και χαμηλόφωνα.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ – ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ (2) Ομαδικές & ατομικές θεραπείες. Θεραπεία ενδυνάμωσης μνήμης ή ανασκόπησης της ζωής: προαγωγή συζητήσεων γύρω από θέματα που σχετίζονται με συγκεκριμένες μεταβατικές περιόδους της ζωής, όπως της παιδικής ηλικίας, της εφηβείας, του γάμου, της εγκυμοσύνης, της απόκτησης εγγονιών, της συνταξιοδότησης. Κατοικίδια ζώα, μουσική μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την ανάκληση αναμνήσεων από το παρελθόν του πάσχοντος. Διευκολύνεται η εξωτερίκευση θετικών-αρνητικών συναισθημάτων. Θεραπεία επικύρωσης: επικοινωνία με τον πάσχοντα για ένα θέμα που ο ίδιος θα προτείνει, σε τόπο και σε χρόνο που ο ίδιος θα νιώθει περισσότερη ασφάλεια. Ο νοσηλευτής, μέσω της τεχνικής της αντανάκλασης, φέρνει προς συζήτηση τα συναισθήματα του πάσχοντος (π.χ. “Χάσατε το σύζυγό σας. Θα πρέπει να αισθάνεστε μοναξιά”). Ειδικές Μονάδες Φροντίδας - Προδιαγραφές: 1) ‑Ασφαλές φυσικό περιβάλλον (κυκλική σχεδίαση, ασφαλείς διάδρομοι, αυλή). 2) ‑Ατομικά δωμάτια, επιπλωμένα με τα οικεία έπιπλα & αντικείμενα του πάσχοντος. 3) ‑Καθαρό, καλοσυντηρημένο & με κατάλληλο φωτισμό & παράθυρα περιβάλλον. 4) ‑Ερεθίσματα από κατοικίδια ζώα, ενυδρείο με ψάρια ή κλουβί με πτηνά. 5) ‑Προσωπικό φροντίδας, εκπαιδευμένο με καθορισμένες αρμοδιότητες.

ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ Ο πάσχων θα παραμένει ελεύθερος τραυματισμών Ο πάσχων θα συμμετέχει στην αυτοφροντίδα του Ο πάσχων θα εκφράζει τις βασικές ανάγκες του με τη χρήση λεκτικών μηνυμάτων Ο πάσχων θα αλληλεπιδρά με τους άλλους σε ομαδικές δραστηριότητες Ο πάσχων θα κοιμάται 5 έως 7 ώρες τη νύχτα, και 1 έως 2 ώρες το μεσημέρι, κάθε ημέρα Ο πάσχων θα διατηρεί σταθερά τα ζωτικά του σημεία και το σωματικό του βάρος

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Άνοια τύπου Alzheimer Οι γνωστικές διαταραχές δεν οφείλονται σε άλλες παθολογικές καταστάσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος Συμβαίνει σε άτομα ηλικίας > των 65 ετών Πρώιμης έναρξης άνοιας: συμβαίνει σε άτομα < των 65 ετών Η διάγνωση συνήθως προκύπτει δια αποκλεισμού άλλων αιτιών Χρησιμοποιούνται νευροαπεικονιστικές μέθοδοι για τη διαπίστωση εγκεφαλικής ατροφίας

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ήπια νευρογνωστική διαταραχή έκπτωση της γνωστικής λειτουργικότητας, όπως αποδεικνύεται από την κλινική αξιολόγηση, συνοδευόμενη από δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος Μεταδιασεισική διαταραχή προκύπτει μετά από κρανιοεγκεφαλική κάκωση, και εκδηλώνεται με έκπτωση της μνήμης ή της προσοχής