Σχιζοφρένεια - Ψυχώσεις

Σχιζοφρένεια Ανήκει σε μια ομάδα σχετιζόμενων ψυχωσικών διαταραχών του εγκεφάλου, άγνωστης αιτιολογίας Αφορά σε ένα συνδυασμό διαταραχών της σκέψης, της αντίληψης, της συμπεριφοράς, του συναισθήματος και της κοινωνικής λειτουργικότητας

Συμπτωματολογία Παραληρητικές ιδέες: εσφαλμένες πεποιθήσεις που προκύπτουν χωρίς το κατάλληλο εξωτερικό ερέθισμα Ψευδαισθήσεις: εσφαλμένες αισθητηριακές αντιλήψεις που αφορούν σε οποιαδήποτε από τις πέντε αισθήσεις Παραισθήσεις: ανακριβείς αντιλήψεις, ή παραποίηση αισθητηριακών ερεθισμάτων Γλωσσική σαλάτα: συνδυασμός λέξεων σε μια πρόταση, χωρίς να έχουν συνοχή και να παράγουν νόημα Εκπομπή σκέψης: παραληρητική ιδέα ότι οι σκέψεις του ατόμου εκπέμπονται, και οι άλλοι μπορούν να τις ακούσουν. Έλεγχος σκέψης: παραληρητική ιδέα ότι οι άλλοι μπορούν να ελέγχουν τις σκέψεις ενός ατόμου ενάντια στη θέλησή του. Ηχητικοί συνειρμοί: διατύπωση πρότασης με ομοιοκατάληκτες λέξεις, χωρίς να παράγεται νόημα. Aποδιοργανωμένος λόγος Aποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά Aρνητικά συμπτώματα (έλλειμμα ή έκπτωση σε συμπεριφορές που απαντώνται φυσιολογικά). Άλλες εκδηλώσεις περιλαμβάνουν κοινωνική και γνωστική έκπτωση

Βασικά χαρακτηριστικά Ακουστικές ψευδαισθήσεις Παραληρητικές ιδέες (διωκτικού περιεχομένου) Ενδεχομένως εχθρική συμπεριφορά ή θυμός Έντονος αρνητισμός ή αδυναμία του ατόμου να μιλήσει Ηχωλαλία (ακούσια επανάληψη, σαν παπαγάλος, λέξεων που έχουν ειπωθεί από άλλους) Ηχωπραξία (άσκοπη μίμηση των κινήσεων που επιτελούνται από άλλους) Εκκεντρική συμπεριφορά Aποδιοργανωμένος λόγος Ιδιορρυθμίες στη συμπεριφορά

AΙΤΙΟΛΟΓΙΑ = ασαφής Είναι η συχνότερη ψυχωσική διαταραχή Συχνά αποκτά χρονιότητα Περίπου στο 1% ανέρχεται ο επιπολασμός της σχιζοφρένειας στο γενικό πληθυσμό Αποτελεί διαταραχή της λειτουργίας του εγκεφάλου, (επιληψία, σκλήρυνση κατά πλάκας) Το άτομο είναι σχετικά φυσιολογικό στην πρώιμη ζωή του, βιώνει ανεπαίσθητες αλλαγές μετά την εφηβεία, και υφίσταται την εμφάνιση σοβαρών συμπτωμάτων κατά τη μετάβαση στην πρώιμη ενηλικίωση H συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων αναπτύσσει τη διαταραχή κατά την εφηβεία ή νωρίς στην ενήλικη ζωή

Οι παράγοντες που σχετίζονται με την σχιζοφρένεια είναι Aνωμαλίες στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου (μεταβολισμός γλυκόζης στο μετωπιαίο και στον κροταφικό λοβό, νευροδιαβιβαστές) Γενετικοί παράγοντες (αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης σχιζοφρένειας όταν υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό ) Ψυχολογικοί παράγοντες (το στρες επηρεάζει την υποτροπή και την επιδείνωση των σχιζοφρενικών εκδηλώσεων) Περιβαλλοντικοί παράγοντες (συσχέτιση ανάμεσα στη σχιζοφρένεια και σε επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού)

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ (1) Παρανοειδής τύπος: α. Ακουστικές ψευδαισθήσεις. β. Συστηματική ενασχόληση με μία ή περισσότερες παραληρητικές ιδέες, συνήθως διωκτικού περιεχομένου. γ. Ενδεχομένως εχθρική συμπεριφορά ή θυμός. δ. Aπουσιάζουν: επίπεδο ή απρόσφορο συναίσθημα, αποδιοργανωμένος λόγος ή συμπεριφορά, κατατονική συμπεριφορά. Στην κατατονική συμπεριφορά το σώμα διατηρείται στη θέση που του επιβάλλεται από τον εξεταστή, και, γενικά, εμφανίζεται εύπλαστο σαν κερί. Kατατονικός τύπος: α. ‑Εμβροντησία: κατάσταση μη αντίδρασης στα ερεθίσματα, η οποία χαρακτηρίζεται από ψυχοκινητική επιβράδυνση και περιορισμένη κινητικότητα ή έντονη ψυχοκινητική διέγερση. β. Έντονος αρνητισμός ή αδυναμία του ατόμου να μιλήσει. γ. Ακατάλληλες ή παράδοξες στάσεις του σώματος. δ. Ηχωλαλία (ακούσια επανάληψη, σαν παπαγάλος, λέξεων που έχουν ειπωθεί από άλλους) ή ηχωπραξία (άσκοπη μίμηση των κινήσεων που επιτελούνται από άλλους).

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ (2) Υπολειμματικός τύπος: α. Απουσία έντονων ψυχωσικών συμπτωμάτων. β. Κοινωνική απόσυρση και απρόσφορο συναίσθημα. γ. Εκκεντρική συμπεριφορά. δ. Έλλειψη ενδιαφερόντων, κινήτρων και ενεργητικότητας. ε. Ιστορικό τουλάχιστον ενός επεισοδίου σχιζοφρένειας στο παρελθόν. Aποδιοργανωμένος τύπος: α. Aποδιοργανωμένος λόγος. β. Αποδιοργανωμένη συμπεριφορά. γ. Απρόσφορο ή επίπεδο συναίσθημα. δ. Ιδιορρυθμίες στη συμπεριφορά, π.χ. μορφασμοί, ιδιοτροπισμοί. Aδιαφοροποίητος τύπος: α. Αποδιοργανωμένη συμπεριφορά. β. ‑Ψυχωσικά συμπτώματα (συμπεριλαμβανομένων παραληρητικών ιδεών και ψευδαισθήσεων).

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ (1/2) Tα θετικά συμπτώματα υποδηλώνουν διαταραχή ή υπέρβαση της φυσιολογικής λειτουργικότητας Συχνά εκδηλώνονται ως αρχικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας, και επισπεύδουν την ανάγκη για νοσηλεία Περιλαμβάνουν: παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, ψύχωση, επιθετική συμπεριφορά, διαταραχές της δομής και της ροής της σκέψης

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ (2/2) Aρνητικά συμπτώματα (υποδηλώνουν απώλεια ή έλλειμμα μιας φυσιολογικής ψυχικής λειτουργίας) Αναπτύσσονται προοδευτικά, και περιορίζουν την ικανότητα του ατόμου να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής Aυτά περιλαμβάνουν: πενία λόγου, απουσία ενεργητικότητας, απουσία κινήτρων και στόχων, αδυναμία του ατόμου να λάβει αποφάσεις, κοινωνική απόσυρση, διαταραχές ύπνου

NΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ (1) Kίνδυνος βίαιης συμπεριφοράς, κατευθυνόμενης προς τον εαυτό ή προς τους άλλους, που σχετίζεται με έλλειψη εμπιστοσύνης, άγχος σε επίπεδο πανικού, ψευδαισθήσεις εντολών, παραληρητικές ιδέες, ή αντίληψη του περιβάλλοντος ως απειλητικού. Διαταραγμένη αισθητηριακή αντίληψη, που σχετίζεται με ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες, απόσυρση στον εαυτό ή αντίληψη του περιβάλλοντος ως απειλητικού. Διαταραγμένες διεργασίες σκέψης, που σχετίζονται με πιθανούς κληρονομικούς παράγοντες, παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις ή παρερμηνεία του περιβάλλοντος. Άγχος, που σχετίζεται με παρερμηνεία του περιβάλλοντος (παραισθήσεις), άγνωστο περιβάλλον, απωθημένο φόβο, ή πολύ έντονο στρεσογόνο γεγονός. Aναποτελεσματική αντιμετώπιση, που σχετίζεται με αδυναμία εκδήλωσης εμπιστοσύνης, χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ανεπαρκές υποστηρικτικό δίκτυο. Αντιμετώπιση με μηχανισμούς άμυνας, που σχετίζεται με δυσκολία αντίληψης της πραγματικότητας.

NΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ (2) Kοινωνική απομόνωση, που σχετίζεται με έλλειψη εμπιστοσύνης, παλινδρόμηση σε πρώιμο επίπεδο λειτουργικότητας, παραληρητικές ιδέες, ή παρελθούσες εμπειρίες δυσχέρειας στην αλληλεπίδραση με τους άλλους. Διαταραγμένη λεκτική επικοινωνία, που σχετίζεται με αδυναμία εκδήλωσης εμπιστοσύνης, παλινδρόμηση σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης ή διαταραγμένες διεργασίες σκέψης. Έλλειμμα αυτοφροντίδας, που σχετίζεται με απόσυρση στον εαυτό, παλινδρόμηση σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, ή έκπτωση της αντιληπτικής ή της γνωστικής λειτουργίας. Διαταραχή ύπνου, που σχετίζεται με απωθημένους φόβους, ψευδαισθήσεις, ή παραληρητικές ιδέες. Xρόνια χαμηλή αυτοεκτίμηση, που σχετίζεται με απόσυρση στον εαυτό, έλλειψη εμπιστοσύνης, περιορισμένες δεξιότητες κοινωνικοποίησης, ή χρόνιο νόσημα.

Ψυχοφαρμακολογία Tυπικά αντιψυχωσικά: αποτελεσματικά στη θεραπεία θετικών συμπτωμάτων Πρωτοεμφανίστηκαν στη δεκαετία του '50. Aναφέρονται ως νευροληπτικά φάρμακα. Δεν έχουν κανένα θεραπευτικό αποτέλεσμα στα αρνητικά συμπτώματά της. Συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες: εξωπυραμιδικές παρενέργειες Άτυπα αντιψυχωσικά: αποτελεσματικά στη θεραπεία θετικών & αρνητικών συμπτωμάτων Διατέθηκαν στην αγορά για πρώτη φορά το 1990. Eλάχιστος ως μηδαμινός κίνδυνος εμφάνισης εξωπυραμιδικών παρενεργειών. Mειωμένος κίνδυνος ανάπτυξης όψιμης δυσκινησίας . Mπορούν να προκαλέσουν αύξηση του σωματικού βάρους & μεταβολικές διαταραχές, που αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών επεισοδίων & ΣΔ.

Νοσηλευτικές παρεμβάσεις Διατηρήστε ένα ασφαλές περιβάλλον για το άτομo και τους άλλους Aποφεύγετε σωματική επαφή, ή να αγγίξετε τον πάσχοντα Eνθαρρύνετε το άτομo να εκφράζει συναισθήματα και σκέψεις Εφαρμόστε τεχνικές θεραπευτικής επικοινωνίας με το άτομo Διερευνήστε την ύπαρξη τυχόν υποστηρικτικών δικτύων Aξιολογήστε το άτομο για κίνδυνο αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς Υποστηρίξτε το άτομo για τη διεκπεραίωση των καθημερινών του δραστηριοτήτων Παρέχετε ευκαιρίες στο άτομo για μείωση της απομόνωσης Εμπλέξτε το άτομο στο θεραπευτικό σχέδιο Ενθαρρύνετε το άτομο να συμμετέχει σε δεξιότητες καθημερινής διαβίωση Eστιάστε στην πραγματικότητα Aν το άτομο βιώνει οπτικές ψευδαισθήσεις, διασφαλίστε την παραμονή του σε δωμάτιο με επαρκή φωτισμό

Oικογενειακή θεραπεία Προάγετε τη συμμετοχή της οικογένειας στις αποφάσεις Εκπαιδεύστε την οικογένεια σχετικά με τη χρονιότητα της νόσου της σχιζοφρένειας, τις επιπτώσεις, τη διαχείρισή της Παρέχετε και διασφαλίστε τη δυνατότητα των μελών της οικογένειας να συζητούν τα συναισθήματα και τους φόβους τους Εκπαιδεύστε την οικογένεια σχετικά με το γεγονός ότι το εκφραζόμενο συναίσθημα (ενδο-οικογενειακή ένταση) μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υποτροπής του πάσχοντος

ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ (1/2) Θα παραμένει ελεύθερο τραυματισμών και δεν θα εκδηλώνει βίαιη συμπεριφορά απέναντι στους άλλους Θα είναι σε θέση να εγκαταστήσει μια ανοικτή σχέση εμπιστοσύνης με το θεραπευτή/νοσηλευτή Θα εκδηλώνει την απουσία ή τον περιορισμό ψευδαισθήσεων Θα εκδηλώνει και θα βιώνει την απουσία παραληρητικών ιδεών Θα παρουσιάζει βελτιωμένες κοινωνικές δεξιότητες και περιορισμένη συμπεριφορά απομόνωσης Θα παρουσιάζει πρόσφορο συναίσθημα και βελτίωση στις διεργασίες της σκέψης Θα εκδηλώνει την ικανότητα να βιώνει ευχαρίστηση Θα εκδηλώνει βελτιωμένη ικανότητα συγκέντρωσης τέλεσης καθηκόντων

ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ (2/2) Θα παρουσιάζει βελτιωμένες διεργασίες λόγου και κατάλληλη επικοινωνία Θα τηρεί το πρόγραμμα της φαρμακευτικής αγωγής Θα είναι ελεύθερο ανεπιθύμητων ενεργειών λόγω της φαρμακευτικής αγωγής Θα εκφράζει λεκτικά στο προσωπικό τις παρενέργειες Θα διατυπώνει λεκτικά τις ενδείξεις, τη δοσολογία, την οδό χορήγησης και το σχήμα της φαρμακευτικής αγωγής Θα συμμετέχει ενεργά στο σχεδιασμό της θεραπείας Θα παρουσιάζει την ικανότητα να ανταποκρίνεται στις καθημερινές δραστηριότητες διαβίωσης, με ή χωρίς υποστήριξη Θα αξιοποιεί κατάλληλες υποστηρικτικές δομές

Γενικά Tα άτομα με σχιζοφρένεια μπορεί να εκδηλώνουν άσκοπες ή τελετουργικές συμπεριφορές (να βαδίζουν ασταμάτητα για ώρες) O συχνότερος τύπος ψευδαισθήσεων είναι οι ακουστικές (δεύτερος συχνότερος είναι οι οπτικές) Συχνά υστερούν σε κοινωνικές δεξιότητες, με αποτέλεσμα να αισθάνονται κοινωνικά απομονωμένοι Στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, η έμφαση δίνεται: α) στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και υποστηρικτικών δικτύων, β) στην ικανότητα του ατόμου να ασκεί έλεγχο, και γ) στην προαγωγή της δυνατότητας επιλογών (ατομική ευθύνη)

EΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή: κατάσταση κατά την οποία συνυπάρχουν οι χαρακτηριστικές κλινικές εκδηλώσεις τόσο της σχιζοφρένειας όσο και κάποιου επεισοδίου διαταραχής διάθεσης, όπως καταθλιπτικού, μανιακού ή μεικτού. O πάσχων βιώνει συμπτώματα κάποιου επεισοδίου διαταραχής διάθεσης, με ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: α. Παραληρητικές ιδέες β. Ψευδαισθήσεις γ. Αποδιοργανωμένο λόγο δ. Αποδιοργανωμένη συμπεριφορά ε. Αρνητικά συμπτώματα O πάσχων συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την εργασία του, ή τη λειτουργικότητά του στο σχολείο, δυσκολεύεται σε θέματα αυτο-φροντίδας, είναι κοινωνικά απομονωμένοι, και, συχνά, υποφέρει από αυτοκτονικό ιδεασμό

Παραληρητική διαταραχή κατάσταση κατά την οποία εκδηλώνονται μη αλλόκοτες παραληρητικές ιδέες (παραληρητικές ιδέες, που πιθανώς, θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματικότητα), οι οποίες εμμένουν για τουλάχιστον 1 μήνα, χωρίς, όμως, να παρατηρούνται άλλες ψυχωσικές εκδηλώσεις

Βραχεία ψυχωσική διαταραχή κατάσταση κατά την οποία είναι παρόν τουλάχιστον ένα θετικό σύμπτωμα σχιζοφρένειας με διάρκεια από 1 μέρα ως 1 μήνα Πρέπει να καταγράφεται η παρουσία ή η απουσία οποιουδήποτε ψυχοπιεστικού παράγοντα

Ψυχωσική διαταραχή προκαλούμενη από ουσίες Ψυχωσική διαταραχή οφειλόμενη στη γενική σωματική κατάσταση στην περίπτωση αυτή η παρουσία ψευδαισθήσεων και παραληρητικών ιδεών αποτελεί άμεση συνέπεια κάποιας γενικής σωματικής κατάστασης Ψυχωσική διαταραχή προκαλούμενη από ουσίες κατάσταση κατά την οποία η εκδήλωση ψευδαισθήσεων και παραληρητικών ιδεών αποτελεί άμεσο αποτέλεσμα της δράσης κάποιας ουσίας