Ligj. VII POLITIKA MONETARE DHE FISKALE MSC. FISNIK MORINA

Dy instrumentet kryesore te politikes Makroekonomike Politika Fiskale Politika Monetare

Politikat Fiskale Politika Fiskale Çka nënkuptojmë me termin politika fiskale Më termin politikë fiskale nënkuptojmë mënyrën se si qeveria zgjedh të shpenzojë buxhetin e saj me qëllim të furnizimit të qytetarëve me shërbime dhe mallra publike – shpesh duke u referuar si “shpenzime”.

Objektivat e Politikës Fiskale Alokimi i të hyrave publike Stabiliteti makroekonomik Rishpërndarja e të hyrave

Alokimi i të hyrave publike Qëllimi alokativ ka të bëj me ndikimin e politikave buxhetore te qeverisë në alokimin e resurseve të shoqërisë.

Stabiliteti makroekonomik Qëllimi stabilizues ka të bëjë me ndikimin e qeverisë mbi inflacionin, papunësinë dhe rritjen ekonomike.

Rishpërndarja e të hyrave Qëllimet shpërndarëse kanë te bëjnë me ndikimin e politikave buxhetore në shpërndarjen e të ardhurave të shoqërisë Përfituesit e të hyrave të tatimeve qeveritare i përdorin tatimet e mbledhura që të sigurojnë pensionet publike .

Buxheti qeveritar dhe politika fiskale Politikat Fiskale Politika Fiskale Buxheti qeveritar dhe politika fiskale Shpenzimet dhe të ardhurat e parashikuara nga qeveria për një perjudhë njëvjeqare, pasqyrohen në buxhetin qeveritar.

Buxheti qeveritar mund të jetë: Suficitar, i cili paraqitet në ato periudha kur qeveria grumbullon më shumë të hyra se sa i nevojiten për financimin e shpenzimeve aktuale buxhetore. Deficitar, i cili parqitet në ato periudha kur qeveria nuk është e aftë të financojë të gjitha shpenzimet e parapara buxhetore nga të hyrat e saja aktuale. I balancuar është kur të ardhurat janë të barabarta me shpenzimet .

Rrugët për të mbuluar deficidin e buxhetit Politika Fiskale Rrugët për të mbuluar deficidin e buxhetit Për të mbuluar deficitin e buxhetit, në rastet kur buxheti është deficitar, qeveria mund të ndjekë dy rrugë: a) Të shtypë (emetojë) para, ose b) Të marrë hua nga publiku (ose nga vende të tjera).

Politika Fiskale Dallojmë katër lloje të politikave fiskale: Llojet e politikave fiskale Dallojmë katër lloje të politikave fiskale: 1. Zgjeruese aktive, 2. Kufizuese aktive, 3. Zgjeruese automatike dhe 4. Kufizuese automatike

Politika fiskale zgjëruese Në qoftëse qeveria ka si synim të rrisë kërkesën ose ofertën agregate, ajo do të ndiqte një politikë fiskale zgjeruese (ekspansioniste).

Politika fiskale zgjëruese Një politikë fiskale zgjëruese përfshin veprime të qeverisë të cilat rrisin shpenzimet qeveritare, ulin taksat ose të dyja së bashku, me qëllim të stimulimit të rritjes së konsumit, respektivisht rritjen e kërkesës agregate. Kjo politikë fiskale aplikohet kur qeveria vëren ngecje apo shtim të ngadalshëm ekonomik ose kur papunësia është e lartë.

Politika fiskale kufizuese Në qoftëse qeveria ka si synim të zvogëlojë kërkesën ose ofertën agregate, ajo do të ndiqte politikë fiskale kufizuese.

Politika fiskale kufizuese Një politikë fiskale kufizuese ka të bëjë me veprime të qeverisë të cilat ulin shpenzimet qeveritare, rrisin taksat ose të dyja së bashku. Kjo politikë aplikohet në rastet kur qeveria synon uljen e kërkesës agregate për të ngadalësuar shtimin ekonomik dhe për uljen e inflacionit.

Politika fiskale aktive dhe automatike Politikë fiskale aktive është ajo politikë e cila realizohet me veprimin aktiv të qeverisë, që është rezultat i vendimeve të mëparshme të qeverisë Politikë fiskale automatike është ajo politikë e cila realizohet me një veprim automatik apo spontan në përgjigje të ndryshimeve ekonomike.

Politika Fiskale Tabela 23.1. Llojet e politikes fiskale Aktive - Rritje e shpenzimeve - Ulje e shpenzimeve qeveritare qeveritare - Ulje e taksave - Rritje e taksave - Ose të dyja (1) - Ose të dyja (2) Automatike - Kompensim për - Kompensim për papunsinë papunsinë -Asistencë Sociale (3) -Asistencë Sociale (4) Zgjeruese Kufizuese

Politika Fiskale Ndërveprimet e politikave monetare dhe fiskale Kur ekonomia është në recesion politikat fiskale dhe ato monetare mund të përdoren për të stimuluar ekonominë dhe për të ndihmuar në shërimin e plagëve të saj. Gjithashtu, kur inflacioni bëhet kërcënues, këto politika ndihmojnë në uljen e flakave inflacioniste. CROWDING OUT- (ngushtimi i shpenzimeve private)

Politika Monetare –nje rritje ne stokun monetar LM LM` E i0 E` i` Politika Monetare: një rritje në stokun e parasë reale zhvendos kurben LM djathtas. Tregjet e aktivieve përshtaten menjehere, dhe normat e interesit bien nga E në E1. Normat me të uleta të interesit stimulojnë investimet, shpenzimet dhe të ardhurat rriten derisa një ekuiliber i ri arrihet në piken E1. Mbasi kanë ndodhur të gjitha përshtatjet, një rritje në stokun e parasë reale rrit të ardhurat ekuiliber dhe ul normat e interesit ekuiliber. E1 IS Yo Y`

Figura 10.6: Mekanizmi i transmisionit të politikës monetare A. Tregu monetar. B. Kërkesa për investime i M1 M0 E1 i1 i0 E0 S1 S0 D i 100 50 E1 i1 i0 E0 I

Dy rastet ekstreme Kurthi i likuiditetit – LM horizontale, politika monetare e pafuqishme Rasti Klasik – LM vertikale niveli i të ardhurave percaktohet vetem nga sasia e parase (oferta monetare), L nuk varet nga normat e interesit

Politika Fiskale dhe Crowding Out Efektet e një rritjeje në shpenzimet qeveritare – një rritje në shpenzimet qeveritare rrit kërkesen agregate, për çdo nivel të normes së interesit, dhe në këtë mënyrë, zhvendos kurben IS djathtas në IS’. Tani në piken E, ka një kërkesë të tepërt për të mira. Produkti rritet dhe bashkë me të rritet edhe norma e interesit, sepse ekspansioni i të ardhurave rrit kërkesen për para. Ekuilibri i ri është në piken E’. Rritja me të ardhurat (Y0’-Y0) është më e vogel se shuma që tregon multiplikatori i thjeshtë , sepse normat më të larta të interesit reduktojnë shpenzimet për investime. i LM E` i1 E E`` i0 IS` IS Yo Y` Y``

Kush e percakton masen e crowding out Kur kurba LM eshte me e sheshte, te ardhurat rriten me shume dhe normat e interesit rriten me pak Kur kurba IS eshte me e sheshte, te ardhurat rriten me pak dhe norma e interesit rritet me pak Kur multiplikatori i shpenzimeve qeveritare eshte i madh te ardhurat dhe norma e interesit rriten me shume (IS-zhvendoset shume)

Rasti Klasik dhe Crowding Out LM E` io io E IS` i1 i1 IS I` Io Yo Te ardhurat- prodhimi Investimet Crowding out i plotë = me një kurbë LM vertikale, një ekspansion fiskal , duke zhvendosur djathas kurben IS, rrit normat e interesit dhe jo të ardhurat. Shpenzimet qeveritare zhvendosin ose reduktojnë shpenzimet private, një për një.

A eshte i mundur Crowding out (I plote)?? Rritja e shpenzimeve qeveritare i rrite kursimet Ne kushtet e resurseve te pa shfrytezuara rritja e shpenzimeve qeveritare mund te shoqerohet me rritjen e ofertes monetare (Politika Akomoduese)

Politika Akomoduese i LM LM` E`` AKOMODIMI MONETARE I EKSPANSIONIT FISKAL – një ekspansion fiskal zhvendos kurben IS në IS’ dhe e lëviz ekuilibrin e ekonomisë nga e në E’. Duke qenë se niveli më i lartë i të ardhurave ka rritur kërkesen për para, norma e interesit rritet nga io në i”, duke reduktuar me anë të saj shpenzimet për investime. i1 E E` i0 IS` IS Yo Y` Y`` Por Banka Qendrore, mund të akomodojë ekspansion fiskal duke krijuar më shumë para, duke zhvendosur kurben LM në LM’ dhe ekuilibrin e ekonomisë në E’. Norma e interesit mbetet në nivelin i0 dhe niveli i produktit rritet në Y’.

Nje subvencion investimesh LM io io i1 i1 IS` I` I IS Yo Y` Io I` Investimet Te ardhurat- prodhimi Një subvencion investimesh e zhvendos djathtas për çdo normë interesi, kurben e investimeve në panelin A. Rritja në investimet e planifikuara shfaqet në panelin B, si një zhvendosje e kurbes IS. Të ardhurat ekuiliber rriten në Y0’ dhe norma e interesit rritet në i0. Në normen më të lartë të interesit, investimet janë përseri më të larta. Kështu një subvencion investimesh rrit normat e interesit, të ardhurat dhe investimet.

POLITIKA E PERZIER i POLITIKAT EKSPANSIONISTE DHE PERBERJA E PRODUKTIT – në një ekonomi me një nivel të produktit, Y0, që është poshtë nivelit të punëzënies Y*, për të lëvizur drejtë punësimit të plotë, ekziston një zgjidhje për përdorimin e ekspansionit monetar dhe fiskal. LM E1 E i0 E2 IS Yo Y* Y Të ardhurat, produkti Y Ekspansioni monetare so ta lëvizë kurben LM djathtas duke vendosur ekuilibrin në piken E2. Politika monetare ekspansioniste redukton normen e interesit, ndersa politika fiskale e rrit. Në rastin e politikes monetare, norma me e ultet e interesit, do të thotë qe investimet janë më të larta në piken E2 se sa ne piken E1.

Normat nominale dhe reale te interesit r = i - π