ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ Ζ΄ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ Ζ΄ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ

ΑΡΕΤΗ Αρχικά, θετική ιδιότητα (πολεμική ή αθλητική) Θεοί: Την κατείχαν και τη χορηγούσαν Θέογνις (ελεγειακός ποιητής, 6ος αι. π.Χ.): Σύνδεσή της με τη δικαιοσύνη

ΠΛΑΤΩΝ Αρετή = κάλλος/υγεία/ευεξία της ψυχής Κάθε μέρος της ψυχής έχει τη δική του αρετή Λογιστικό → Φρόνηση/Σοφία Θυμοειδές → Ανδρεία Επιθυμητικό → Σωφροσύνη Ανώτερη & εναρμονίζουσα μέρη ψυχής = Δικαιοσύνη

ΣΩΚΡΑΤΗΣ Την καθιέρωσε ως ηθική έννοια Τη συνέδεσε με τη γνώση, ειδικά με την αυτογνωσία «ἐπί γε τὰ κακὰ οὐδεὶς ἑκὼν ἔρχεται» Οι τραγικοί εξήραν την αδυναμία του λογικού μπροστά στις άλογες ψυχικές δυνάμεις Θέση λογική: Το κακό πραγματοποιείται σαν αγαθό – Κριτής = ο χρόνος

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Για το Σωκράτη, αρετή = θέμα γνώσης (π.χ. γνωρίζοντας τη δικαιοσύνη, γίνεσαι δίκαιος) Αν και δεν υπάρχουν αρετές χωρίς φρόνηση, αρετές ≠ φρονήσεις

Κατηγορίες Αρετών Α. Διανοητικές: Καλλιεργούνται με διδασκαλία Β. Ηθικές: Καλλιεργούνται με συνήθεια Φρόνηση: Αρχικά, όπως στον Πλάτωνα (θεωρητική, ταυτόσημη με Σοφία) Αργότερα, διαχωρίζεται από τη Σοφία και αποκτά πρακτικό περιεχόμενο

Α. Διανοητικές Αρετές = Σοφία & Φρόνηση Προσδιορίζονται από την αλήθεια Συμπλέκονται με τη συνήθεια, άρα και με τις ηθικές αρετές Με τη Σοφία θεωρούνται τα όντα και με τη Φρόνηση θεωρούνται τα ενδεχόμενα (χρονική διαφοροποίηση)

Β. Ηθικές Αρετές Μέσω της φρόνησης διαποτίζονται από τη λογική (έλλογη πράξη) Η πρακτική ζωή εξαρτάται από την προαίρεση Ηθική = πρακτική επιστήμη = μελέτη ιδιωτικής ζωής Πολιτική = μελέτη δημόσιας ζωής. Υπάγεται στην Ηθική Διάκριση Ηθικής/Πολιτικής = μεθοδολογική (ενιαίο ιδιωτικής & δημόσιας ζωής)

ΦΥΣΗ & ΑΡΕΤΗ Οι αρετές δεν προσφέρονται από τη φύση Δεν είναι όμως και «παρά φύσιν» Για την απόκτησή τους απαιτείται άσκηση Μεγάλη σημασία της συνήθειας

Αρχή προσδιορισμού της Αρετής Παράδοση Πλάτωνα & Ιατρικής ΜΕΣΟΤΗΤΑ Αρχή προσδιορισμού της Αρετής Παράδοση Πλάτωνα & Ιατρικής Αρετή = μεσότητα ανάμεσα σε 2 κακίες Π.χ.: Δειλία – Ανδρεία – Θράσος Δουλεία – Ελευθερία – Ασωτεία Όμως Αρετή = ακρότητα Μη ποσοτικός προσδιορισμός

Μεσότητα ≡ Δέον / Καθήκον (αργότερα αναπτύχθηκε από τους Στωικούς) Κακία = εύκολη Αρετή = δύσκολη Προσδιορίζεται από τη φρόνηση Αλληλεπίδραση τελικού σκοπού & ενδιάμεσων

ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΄Υψιστο αγαθό Απροσδιόριστη (υποκειμενική και χρονική) Πλάτων: Βρίσκεται στον κόσμο των ιδεών

Αριστοτέλης: Βρίσκεται στο ιδιαίτερο έργο του ανθρώπου = η «κατ’ αρετήν» ενέργεια της ψυχής Τελειότερη αρετή = Σοφία = η θεωρητική εξέταση αρχών & αιτιών Δεν υπάρχει τέλεια ευδαιμονία, λόγω της πεπερασμένης ανθρώπινης φύσης

Η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ενεργοποίηση του θείου στοιχείου που έχει ο άνθρωπος, δηλ. του νου Έτσι, η αριστοτελική φιλοσοφική ηθική γίνεται θεολογία Έχει όμως διανοητικό χαρακτήρα Προσδιορίζεται από τη φθορά και το θάνατο

Αθανασία νου ≠ αθανασία ανθρώπου Αδιέξοδο Ο θάνατος σκιάζει τη ζωή (άρα και την πραγμάτωση του αγαθού ή την ευδαιμονία) Απ. Παύλος: «ὃ μισῶ τοῦτο ποιῶ…τίς με ῥύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;»

Εν Χριστώ ζωή: δε διαψεύδεται από το θάνατο Η διανοητική γνώση δεν μπορεί να νικήσει το θάνατο: κινείται μέσα στα όριά του Η οντολογική ανακαίνιση που προσφέρει ο Χριστός = ένταξη στο Σώμα του & συμμόρφωση με το θέλημά του

Νέο Ήθος: Αγάπη (και προς τον εχθρό) = νέα οντολογία Αρχή = Βάπτισμα Διατήρηση = Θ. Ευχαριστία Μυστήρια = Προϋποθέσεις και δείκτες ζωής & αθανασίας Αγάπη = Σύνοψη αρετών (προσωπικών & κοινωνικών)