ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ και ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΑΘΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ και ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΑΘΩΝ Κατερίνα Φλώρου

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ στην αρχη.. Η ιστορία της Συγκριτικής Ανάλυσης (ή αλλιώς Συγκριτικής Γλωσσολογίας) χαρακτηρίζεται από μια πορεία επιτυχίας-παρακμής-επιτυχίας. Ήταν στην αρχή ένα εγχείρημα που αφορούσε μόνο και καθαρά στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία και στόχευε στο να παράγει περισσότερα εργαλεία και μεθόδους για την διδασκαλία της ξένης γλώσσας. Εξαιτίας της πεποίθησης ότι η διαφορετικότητα σημαίνει και δυσκολία, η Συγκριτική Ανάλυση ασχολήθηκε με τους τομείς της σύγκλισης και της απόκλισης μεταξύ των γλωσσών και δημιούργησε τις βάσεις για εγχειρίδια που βασίζονται στα ευρήματα αυτής της σύγκρισης.

…στη συνεχεια Στη συνέχεια όμως αποκαλύφθηκε ότι οι διαγλωσσικοί παράγοντες δεν ήταν τόσο σημαντικοί όσο άλλοι. Κυρίαρχο ρόλο έπαιζαν οι ενδογλωσσικοί μηχανισμοί, όπως της υπεργενίκευσης των κανόνων της ξένης γλώσσας, ή οι εξωτερικοί παράγοντες, όπως η επιρροή των διδακτικών μεθόδων, ή ακόμη οι προσωπικοί παράγοντες, όπως το κίνητρο. Τα παραπάνωοδήγησαν στην παρακμή της Συγκριτικής Ανάλυσης, αλλά όχι και στον θάνατό της.

…σημερα Στο παρόν η Συγκριτική Ανάλυση έχει τρόπο να μελετά υποθέσεις που στηρίζονται σε διαισθήσεις, αλλά διαψεύδονται ή επιβεβαιώνονται από δεδομένα πλουσιότερα –ποιοτικά και ποσοτικά- σε σχέση με το είδος των δεδομένων που υπήρχε στο παρελθόν.

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Δεδομένης της ανάπτυξης της Συγκριτικής Ανάλυσης μετά την διάδοση των ΗΣΚ επωφελήθηκε κυρίως η επιστήμη της μετάφρασης Πιο συγκεκριμένα η Συγκριτική Ανάλυση εξυπηρετείται από δύο μεγάλες κατηγορίες ΗΣΚ : α) ΗΣΚ που περιέχουν αυθεντικά κείμενα σε μία γλώσσα και τις μεταφράσεις τους σε μία ή περισσότερες γλώσσες. Αυτά τα ΗΣΚ ονομάζονται από την Granger (2003) Μεταφραστικά ΗΣΚ (parallel corpora) β) ΗΣΚ που περιέχουν αυθεντικά κείμενα σε δύο ή περισσότερες γλώσσες που συνδέονται βάσει κριτηρίων όπως ο χρόνος της συγγραφής τους, το είδος του κειμένου, το αναγνωστικό κοινό κ.λ.π. Αυτά ονομάζονται από τους Johansson και Hasselgard (1999) συγκρίσιμα ΗΣΚ (comparable corpora).

ΑΛΛΑ… Δεν είναι μόνο αυτά τα είδη των ΗΣΚ που μπορούν να αποτελέσουν υλικό για την Συγκριτική Ανάλυση και δεν είναι μόνο η επιστήμη της μετάφρασης που μπορεί να επωφεληθεί...

ΗΣΚ στην Διαγλωσσική Έρευνα Πολύγλωσσα ΗΣΚ Μετάφρασης ή Παράλληλα Ευθείας μετάφρασης ΗΣΚ Ευθείας και αντίστροφης μετάφρασης Συγκρίσιμα Αυθεντικών κειμένων Μεταφρασμένων κειμένων Μονόγλωσσα ΗΣΚ αυθεντικών και μεταφρασμένων κειμένων ΗΣΚ φυσικών ομιλητών και μαθητικού λόγου

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ο νέος τρόπος σύγκρισης που προέκυψε μετά την δημιουργία των πρώτων ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης είναι η σύγκριση αυθεντικών κειμένων παραγόμενα από φυσικούς ομιλητές με κείμενα που παράγονται από άτομα που βρίσκονται στην διαδικασία εκμάθησης της ίδιας γλώσσας και έχουν ήδη μια άλλη ως μητρική. Σύμφωνα με την Granger (1998), ένα ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης που βασίζεται σε συγκεκριμένες παραμέτρους οδηγείται από μόνο του στη συγκριτική προσέγγιση. Με την έννοια σύγκριση εννοείται μία μοντέρνα παράθεση, της παραγωγής των μαθητών της ξένης γλώσσας και των φυσικών ομιλητών της ίδιας γλώσσας. Η Συγκριτική Διαγλωσσική Ανάλυση (ΣΔΑ), κατά την Granger CIA (Contrastive Interlanguage Analysis), μπορεί να είναι 2 ειδών: Η σύγκριση της γλώσσας των φυσικών ομιλητών και της διαγλώσσας που παράγεται από τους μαθητές, και Η σύγκριση διαφορετικών διαγλωσσών (Granger 1998, Aijmer 2002).

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ… Η σύγκριση της φυσικής γλώσσας με την διαγλώσσα στοχεύει στο να αποκαλύψει ποσοτικές αναλογίες μη - φυσικές στην γλώσσα που χρησιμοποιεί ο μαθητής και αυτό δεν σημαίνει μόνο λάθη, αλλά και διαφορές στην συχνότητα της χρήσης συγκεκριμένων λέξεων, φράσεων ή δομών. Κάποιες από αυτές θα χρησιμοποιούνται υπερβολικά και άλλες λιγότερο (Granger 1998). Με την απλή ανάλυση λαθών δεν θα μπορούσε να παρατηρηθεί η υπερβολική χρήση ή η μειωμένη χρήση γλωσσικών δομών, με αποτέλεσμα πολλές φορές η συμβουλή του δασκάλου προς τους μαθητές να στηρίζεται στην προσωπική του εντύπωση και όχι σε πραγματικά δεδομένα, σχετικά μ’ αυτό που περισσότερο λέγεται ή όχι. Για να γίνει μία σύγκριση φυσικής γλώσσας με διαγλώσσα είναι απαραίτητο ένα ΗΣΚ φυσικών ομιλητών (ΗΣΚ Αναφοράς) και ένα ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης. Η σύγκριση διαφορετικών διαγλωσσών μπορεί να γίνει συγκρίνοντας κάποια υπό - ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης που διαφέρουν σε ό,τι αφορά την μητρική τους γλώσσα ή σε κάποια ή κάποιες από τις παραμέτρους που λήφθηκαν υπόψιν κατά την κατασκευή του ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης (π.χ. ηλικία των μαθητών, καταγωγή, είδος παραγωγής κτλ).

ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ Η ΣΔΑ Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα των ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης είναι ακριβώς αυτή η ηλεκτρονική τους μορφή. Το πιο γνωστό από αυτά τα εργαλεία είναι το πρόγραμμα κειμενικής ανάκτησης (Text retrieval program) γνωστό και ως εργαλείο ανάκτησης συμφράσεων (concordancer), το οποίο βοηθά τον μελετητή να φέρει εις πέρας έρευνες που χειρωνακτικά θα ήταν σχεδόν αδύνατο να ολοκληρωθούν. Ένα εργαλείο ανάκτησης συμφράσεων μπορεί για παράδειγμα να μετρήσει αυτόματα λέξεις, λεξήματα και συχνότητες λέξεων και να τα κατατάξει με ποικίλους τρόπους. Μπορεί να παρέχει πληροφορίες για τον τρόπο που συνδυάζονται αυτές οι λέξεις (Stubbs 1995) και τέλος έχει την δυνατότητα να κάνει συγκρίσεις συνόλων σε δύο ΗΣΚ και να παρουσιάσει στατιστικές διαφορές, κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο για την Συγκριτική Διαγλωσσική Ανάλυση (Granger 1998).

ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣτΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Παρόλα αυτά η χρήση ενός ΗΣΚ μη-επισημειομένου απαιτεί κάποιου είδους χειρωνακτική εργασία, κυρίως για την αποφυγή παρανοήσεων . Άρα, αν πρέπει να γίνει ολοκληρωτικά αυτοματοποιημένη η γλωσσική έρευνα, απαιτείται ένα μαρκαρισμένο ΗΣΚ. Με τον χαρακτηρισμό του ΗΣΚ βάσει των Μερών του Λόγου θα είναι δυνατό να αποσπαστούν αυτόματα όλα τα παραδείγματα του αντικειμένου μελέτης εάν πρόκειται για ένα γραμματικό φαινόμενο (Αijmer 2002). Η χρήση των συμφραστικών πινάκων μπορεί να βοηθήσει και τους ίδιους τους μαθητές να διαπιστώσουν τις δομές της φυσικής γλώσσας ή να τις συγκρίνουν με την διαγλώσσα και, ως αναλυτές της γλώσσας οι ίδιοι, να βγάλουν κάποια συμπεράσματα (Conrad 1999), αν και η Nesselhauf (2003) αναφέρει μια σειρά προβλημάτων, που μπορεί να προκύψουν από την κακή χρήση του Πίνακα Συμφράσεων από τους μαθητές της ξένης γλώσσας.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΥΑΛ ΚΑΙ ΣΔΑ Στην Υπολογιστική Ανάλυση Λαθών, αν και έχουν γίνει μεγάλες πρόοδοι και έχει διευρυνθεί η έρευνα, φαίνεται να συνεχίζει να υπάρχει μία επιφύλαξη για την ενασχόληση των ερευνητών με τον τομέα. Ο χειρωνακτικός χαρακτήρας της επισήμανσης των λαθών καθυστερεί την ανάπτυξη αυτού του κλάδου σε σχέση με τις άλλες όψεις της μελέτης των ΗΣΚ. Επίσης παρατηρούνται κάποιες ελλείψεις που αποδίδονται στην μικρής διάρκειας εμφάνιση της Υπολογιστικής Ανάλυσης Λαθών. Έπειτα δεν υπάρχει μία ενιαία στρατηγική στα υπάρχοντα συστήματα χαρακτηρισμού λαθών, αφού το καθένα από αυτά δημιουργείται και αξιοποιείται για συγκεκριμένους σκοπούς. Γεγονός που δεν συμβαίνει μόνο επειδή τα συστήματα αυτά δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο και άρα δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε αυτά, αλλά και επειδή κάθε κατασκευαστής υιοθετεί διαφορετική άποψη για το τι είναι λάθος και πως πρέπει να οριστεί. Επιπλέον τα υπάρχοντα συστήματα φαίνεται να έχουν αναπτυχθεί κυρίως για να περιγράφουν λάθη στην γραμματική και το λεξιλόγιο· είναι όμως απαραίτητο να δοθεί βάρος και σε άλλα επίπεδα όπως η πραγματολογία, η φωνολογία και η κειμενογλωσσολογία.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΥΑΛ ΚΑΙ ΣΔΑ Η Συγκριτική Διαγλωσσική Ανάλυση φαίνεται να ακολουθεί την ακμή των ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης και εμφανίζονται συνεχώς νέες έρευνες μελετώντας λεξιλογικά ή γραμματικά φαινόμενα. Πολλές από τις προδόκιμες εφαρμογές των ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης πραγματώνονται μέσα από αυτή την σύγκριση. Τα εγχειρίδια, για παράδειγμα, ελέγχονται καθώς μελετάται η επιτυχημένη ή όχι συμβολή τους στην εκμάθηση της ξένης γλώσσας. Με την χρήση των υπολογιστών η Συγκριτική Διαγλωσσική Ανάλυση δίνει στον ερευνητή την δυνατότητα να καταλήξει σε αξιόπιστα συμπεράσματα γρήγορα και κυρίως να μπορεί να τα ανακαλέσει ή και να τα επαληθεύσει με την ίδια ευκολία πολλές φορές. Μια ιδανική εξέλιξη θα ήταν η παράλληλη ανάπτυξη της Ανάλυσης Λαθών και της Συγκριτικής Διαγλωσσικής Ανάλυσης σε ΗΣΚ έτσι ώστε διαφορετικές ή όμοιες έρευνες να εφαρμόζονται και να μελετούν και τα λάθη ποσοτικά και ποιοτικά αλλά και την πραγματική απόκλιση της γλώσσας του μαθητή από του φυσικού ομιλητή. Με αυτόν τον τρόπο τα ΗΣΚ και ειδικότερα τα ΗΣΚ γλωσσικής εκμάθησης θα επιτύγχαναν διττό στόχο μεγάλης σημασίας στη μελέτη της ξένης γλώσσας.

Ευχαριστώ και … Καλές γιορτές!