«Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών» ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών» Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Κ.Μ: 120315 ΕΞΑΜΗΝΟ: Ε’ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Υποχρεωτικό Επιλογής ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ Αλέξανδρος Καΐλης

Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών Αναγκαιότητα του καθεστώτος των προνομίων και ασυλιών των διεθνών οργανισμών (εφεξής ΠκΑ): ομαλή, αποτελεσματική και απρόσκοπτη λειτουργία των διεθνών οργανισμών αποφυγή κάθε αβάσιμης και αδικαιολόγητης παρέμβασης των κρατών μελών στην άσκηση των αρμοδιοτήτων ενός διεθνούς οργανισμού Το καθεστώς των ΠκΑ εδράζεται στη λεγόμενη λειτουργική αρχή, η οποία: παρέχει τη βάση για την άσκηση των ΠκΑ (ασφαλιστική δικλίδα αυτονομίας και ανεξαρτησίας), και θέτει τα όρια (το μέτρο) των απαιτούμενων ΠκΑ (τα απολύτως απαραίτητα για την ανεμπόδιστη άσκηση των καθηκόντων ενός οργανισμού) Οι διατάξεις περί ΠκΑ αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα των Καταστατικών Συνθηκών των διεθνών οργανισμών [π.χ. Άρθρο 105(1) (2) Χάρτη ΟΗΕ, Άρθρο 40 Καταστατικού Συμβουλίου της Ευρώπης]

Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών Ειδικές Συμβάσεις ΠκΑ και Συμφωνίες Έδρας α) Οι διατάξεις, όμως, ιδρυτικών συνθήκων κρίνονται πολλές φορές ανεπαρκείς → ανάγκη συμπλήρωσης και εμβάθυνσής τους με ειδικές συμβάσεις ΠκΑ που συνάπτονται από τα κράτη μέλη των οργανισμών Το Άρθρο 105(3) του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών προβλέπει τη δυνατότητα η Γενική Συνέλευση να μπορεί να προτείνει στα κράτη μέλη τη σύνταξη ειδικών συμβάσεων ΠκΑ (Συμβάσεις μεταξύ κρατών) Σύμβαση για τα Προνόμια και τις Ασυλίες των Ηνωμένων Εθνών (Φεβρουάριος 1946) Σύμβαση για τα Προνόμια και τις Ασυλίες των Ειδικευμένων Οργανώσεων του ΟΗΕ (Νοέμβριος 1947) Οι δύο αυτές Συμβάσεις αποτελούν πρότυπο-υπόδειγμα για παρόμοιες συμφωνίες άλλων διεθνών οργανισμών (π.χ. Συμβούλιο Ευρώπης, Σύνδεσμος Αραβικών Κρατών, ΝΑΤΟ)

Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών β) Παράλληλα με τη σύναψη των ειδικών διακρατικών συμβάσεων, καθίσταται πολλές φορές αναγκαία και η σύναψη Ειδικών Διμερών Συμβάσεων μεταξύ των διεθνών οργανισμών και του Κράτους, στο οποίο έχουν εγκαταστήσει την έδρα του ή την έδρα ενός βοηθητικού οργάνου ή διατηρούν γραφεία → Συμφωνίες Έδρας (Headquarters agreements) Οι Συμφωνίες Έδρας ενδέχεται, πολλές φορές, να συμπληρώνουν και να εξειδικεύσουν τις ειδικές διακρατικές συμβάσεις για τα ΠκΑ (Συμβάσεις για τα ΠκΑ των ΗΕ + Ειδικευμένων Οργανώσεων) Ενδεικτικά παραδείγματα Συμφωνιών Έδρας: Oργανισμός Ηνωμένων Εθνών και HΠΑ Oργανισμός Ηνωμένων Εθνών και Ελβετία Συμβούλιο της Ευρώπης και Γαλλία Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας και Καναδάς

Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών Κατηγορίες Προνομίων και Ασυλιών Τα ΠκΑ διακρίνονται σε τέσσερις γενικές κατηγορίες: 1. Δικαιοδοτική ασυλία, 2. Απαραβίαστο κτηρίων και αρχείων, 3. Φορολογικές και δασμολογικές απαλλαγές, 4. Ελευθερία επικοινωνιών

1. Δικαιοδοτική Ασυλία (ετεροδικία) Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών - Κατηγορίες Προνομίων και Ασυλιών - 1. Δικαιοδοτική Ασυλία (ετεροδικία) Ρητή πρόβλεψη στις: Καταστατικές Συνθήκες των διεθνών οργανισμών - Eιδικές διακρατικές συμβάσεις για τα ΠκΑ των Ηνωμένων Εθνών και των Ειδικευμένων Οργανώσεών τους - Συμφωνίες Έδρας Σκοπός δικαιοδοτικής ασυλίας → προστασία των διεθνών οργανισμών από τυχόν μεροληπτικές στάσεις των εθνικών δικαστηρίων, αστήριχτες κατηγορίες, συκοφαντίες και μηνύσεις ή αγωγές ιδιωτών, που εκπορεύονται από προσωπικά, πολιτικά και ιδεολογικά συμφέροντα Πλήρης δικαιοδοτική ασυλία → αφορά σε οποιοδήποτε μέσο ένδικης προστασίας των τρίτων (πολιτικά, ποινικά, διοικητικά δικαστήρια) και καλύπτει τόσο τον ίδιο διεθνή οργανισμό, όσο και την ακίνητη και κινητή περιουσία του Μετριασμός δικαιοδοτικής ασυλίας: α) αυτόβουλη παραίτηση των διεθνών οργανισμών από το προνόμια της ετεροδικίας και τη συμμετοχή τους στη δικαστική διαδικασία ως κοινοί διάδικοι (π.χ. Άρθρο 2 της Σύμβασης για τα ΠκΑ των Ηνωμένων Εθνών), β) τη διενέργεια, από μη εθνικά δικαστήρια, της διαδικασίας επίλυσης διαφορών που προκύπτουν σε σχέση με την ερμηνεία και εφαρμογή, για παράδειγμα, διαφόρων συμβολαίων.

2. Απαραβίαστο κτηρίων και αρχείων Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών - Κατηγορίες Προνομίων και Ασυλιών - 2. Απαραβίαστο κτηρίων και αρχείων Ρητή πρόβλεψη στις: Καταστατικές Συνθήκες των διεθνών οργανισμών - Eιδικές διακρατικές συμβάσεις για τα ΠκΑ - Συμφωνίες Έδρας τα εκάστοτε κυβερνητικά όργανα δεν μπορούν να εισέλθουν στο εσωτερικό των κτηρίων των διεθνών οργανισμών για να διεξάγουν έρευνες, να καταδιώξουν και να συλλάβουν κάποιο άτομο ή ομάδα κρατών, χωρίς προηγουμένως να έχουν εξασφαλίσει τη ρητή συναίνεση του αρμόδιου οργάνου (συνήθως του διοικητικού προϊστάμενου του εκάστοτε οργανισμού), οι Συμφωνίες Έδρας προβλέπουν ρητώς την προστασία των κτηρίων έναντι πάντων και καθιστούν τα αρμόδια κυβερνητικά όργανα της έδρας υπεύθυνα για την παροχή αυτής της προστασίας, ακόμα και μέσω ρυθμίσεων εθνικής νομοθεσίας, σε σχέση με τις αδικοπραξίες που τελούνται στα κτήρια των διεθνών οργανισμών, τα εθνικά δικαστήρια είναι αρμόδια για την εκδίκαση οποιασδήποτε παραβίασης, η οποία έχει τελεστεί στα κτήρια αυτά, το απαραβίαστο των αρχείων, είτε βρίσκονται εντός ή εκτός κτηρίου, αποσκοπεί στη διασφάλιση του απόρρητου χαρακτήρα για παράδειγμα επίσημων πρακτικών, διαφόρων εντύπων, αλληλογραφίας, φιλμ και φωτογραφιών, μεταξύ των διεθνών οργανισμών και των κρατών μελών τους.

3. Φορολογικές και δασμολογικές απαλλαγές Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών - Κατηγορίες Προνομίων και Ασυλιών - 3. Φορολογικές και δασμολογικές απαλλαγές απαλλαγή από κάθε είδους άμεση φορολογία: σε ακίνητη περιουσία, άλλα και περιουσιακά στοιχεία και κάθε πρόσοδο, όχι όμως σε έμμεσους φόρους και ιδίως αυτούς που επιβάλλονται σε υπηρεσίες δημόσιας ωφέλειας (κοινό χαρακτηριστικό όλων των Συμβάσεων για τα προνόμια και ασυλίες), δυνατότητα για κατοχή και ανεμπόδιστη μεταφορά κεφαλαίων, δυνατότητα κατοχής χρεογράφων, χρυσού, νομισμάτων πάσης φύσεως και λογαριασμών σε οποιοδήποτε νόμισμα, με την προϋπόθεση ότι οι εκάστοτε οργανισμοί δεν υπόκεινται σε δημοσιονομικούς ελέγχους και περιορισμούς (π.χ. Σύμβαση για τα ΠκΑ Ηνωμένων Εθνών), εξαίρεση από εισαγωγικούς και εξαγωγικούς δασμολογικούς (τελωνειακούς) περιορισμούς για οποιοδήποτε είδος εισάγουν ή εξάγουν, το οποίο προορίζεται για υπηρεσιακή χρήση.

4. Ελευθερία επικοινωνιών Προνόμια και Ασυλίες των Διεθνών Οργανισμών - Κατηγορίες Προνομίων και Ασυλιών - 4. Ελευθερία επικοινωνιών Η διευκόλυνση της ελευθερίας των επικοινωνιών διασφαλίζεται με διατάξεις των Ειδικών Συμβάσεων για τα ΠκΑ, οι οποίες εγγυώνται: τη μη άσκηση λογοκρισίας στην υπηρεσιακή αλληλογραφία και τα μέσα επικοινωνίας των διεθνών οργανισμών, το δικαίωμα ελεύθερης χρήσης κωδίκων και της μεταφοράς αλληλογραφίας με διπλωματικούς σάκους, οι οποίοι απολαύουν ασυλία, όπως και οι διπλωματικοί σάκοι και ταχυδρόμοι, τη διασφάλιση ευνοϊκής μεταχείρισης των υπηρεσιακών επικοινωνιών των οργανισμών από τα κράτη μέλη, ανάλογη με αυτή που απολαμβάνουν οι κυβερνήσεις των κρατών έδρας ή οι ξένες κυβερνήσεις (π.χ. σε σχέση με ταχυδρομικά και τηλεγραφικά μέσα επικοινωνίας)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κύρια Βιβλιογραφία Νάσκου-Περράκη, Π., Αντωνόπουλος, Κ. και Σαρηγιαννίδης, Μ. (2015) Διεθνείς Οργανισμοί. Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη Ραυτόπουλος, Ε. (2011) Θεωρία και Δίκαιο των Διεθνών Θεσμικών Οντοτήτων, Σημειώσεις Πανεπιστημιακών Παραδόσεων. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα Χριστοδουλίδης, Θ. (1984) Εισαγωγή στη Διεθνή Οργάνωση. Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Μπρεδήμας, Α. και Κυριακόπουλος, Γ. Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2016 Συμπληρωματική Βιβλιογραφία Sands, Ph., Klein, P. (2009), Bowett’s Law of International Institutions (Sixth Edition). Sweet & Maxwell Klabbers, I. (2002), An Introduction to International Institutional Law. Cambridge University Press