Ψυχανάλυση

(Μάθημα 1) Βιέννη, Joseph Breuer, 1880-1882 → θεραπεία μίας 21χρονης υστερικής (Κατάσταση που - «προσομοιώνει» σοβαρά προβλήματα, χωρίς οργανική πάθηση - αποθαρρύνει τους γιατρούς)

Σημασία της απωθημένης συγκίνησης Ενθαρρύνθηκε από το γιατρό να επαναλαμβάνει ό,τι περίεργα (ονειροπολήματα) μουρμούριζε Ύπνωση talking cure → (προσωρινή) εξαφάνιση συμπτωμ. Βελτίωση επίσης: όταν θυμόταν και «ξαναζούσε» το πότε τα συμπτώματα είχαν εμφανιστεί!

Τα συμπτώματα δεν είναι τυχαία και αυθαίρετα Αποτελούν υπολείμματα και μνημονικά ίχνη βιωμάτων και τραυματικών γεγονότων που δεν μπορέσαμε να «επεξεργαστούμε» (λες και η νοητική μας ζωή «κόλλησε»)

Κυρίως όταν χρειάστηκε να καταπνίξουμε, να απωθήσουμε μια ισχυρή συγκίνηση η οποία όμως παρέμεινε ζωντανή και άθικτη!

Αν η συγκίνηση αυτή ξαναβιωθεί την ώρα της αφήγησης του γεγονότος στο θεραπευτή → θεραπεία Ειδεμή : είτε «βράζουν» από κάτω και παρενοχλούν, «ερεθίζουν» όλη την ψυχική ζωή, - είτε διαχέονται στο σώμα και μετατρέπονται σε αρρώστιες

Συνειδητό - Ασυνείδητο Η ασθενής του Breuer είχε - Μία κατάσταση κανονική - «συνειδητό» - Μία κατάσταση απουσίας, σύγχυσης, αλλαγής χαρακτήρα - «ασυνείδητο» Αυτές οι δύο ψυχικές ομαδοποιήσεις αγνοούν η μία την άλλη

Αν κάτι (π.χ. ένα ερέθισμα) συμβεί στο ασυνείδητο και δεν εκφραστεί / καταλήξει στο συνειδητό μπορεί να γίνει παθολογικό Δηλαδή να μπαίνει στη συνείδηση σαν «ξένο σώμα» … «σύμπτωμα» του κενού, της αμνησίας, της απώθησης Κι αν καλύψουμε αυτό το κενό, εξαφανίζουμε την ίδια στιγμή το σύμπτωμα.

(Μάθημα 2) Οι λησμονημένες αναμνήσεις δεν έχουν χαθεί. Όμως ο ασθενής δυσκολεύεται έντονα να τις ανασύρει στη συνείδηση - υπάρχει μια δύναμη που τις κρατάει στο ασυνείδητο, η αντίσταση. Η ίδια δύναμη που απώθησε στο ασυνείδητο τα παθογόνα/τραυματικά γεγονότα.

Ποια δύναμη είναι; Τι μας έμαθε η καθαρτική θεραπεία. Ο ασθενής ένιωσε μια απαγορευμένη επιθυμία, (σε ρήξη με άλλες επιθυμίες, την ηθική, την κοινωνία) Αισθάνθηκε δυσφορία Ακολούθησε μια σύγκρουση και η επιθυμία αυτή απωθήθηκε → διώχτηκε εκτός συνειδήσεως και ξεχάστηκε → Η δυσφορία μειώθηκε, ο ψυχισμός προστατεύεται

Πόσο όμως προστατεύεται;;… Η απωθημένη επιθυμία συνεχίζει να υπάρχει στο ασυνείδητο Γυρεύει ευκαιρίες να ξεγελάσει το «εγώ» και να εκδηλωθεί – αυτό το καταφέρνει μερικώς μεταμφιεσμένη! Αυτό είναι το σύμπτωμα.

Η θεραπεία - βοηθάει στην άρση των αντιστάσεων - «δείχνει» πώς η απωθημένη ιδέα μετατρέπεται/μεταμφιέζεται σε σύμπτωμα Η σύγκρουση έτσι παύει να υφίσταται Η επιθυμία είτε γίνεται αποδεκτή, είτε απορρίπτεται συνειδητά, είτε μετουσιώνεται

(Μάθημα 3) Η αξία των ελεύθερων συνειρμών (Μάθημα 3) Η αξία των ελεύθερων συνειρμών Πώς θα φτάσουμε στις απωθημένες ιδέες; Ζητώντας από τον ασθενή να μας πει ό,τι θέλει (ελεύθεροι συνειρμοί). Μέσα του τότε δρουν δύο αντίθετες δυνάμεις: - Η προσπάθεια να φέρει στη συνείδηση ό,τι έχει ξεχαστεί, αλλά λανθάνει, στο ασυνείδητο - Η αντίσταση που δεν θέλει να έρθουν στο φως αυτά τα απωθημένα στοιχεία

Κι όσο ↑ η αντίσταση τόσο ↑ η παραμόρφωση Αλλά κάθε φράση, ως υποκατάστατο του απωθημένου, έχει κάποια (λίγο ή πολύ μακρινή) σχέση με αυτό, είναι υπαινιγμός, «μετάφραση», είναι κατά κάποιο τρόπο σύμπτωμα.

Σύμπλεγμα → Ομάδα αλληλοσυνδεόμενων και συναισθηματικά φορτισμένων στοιχείων Εάν πούμε στον ασθενή να παραγάγει ελεύθερους συνειρμούς, όλοι κατ’ ανάγκην εξαρτώνται εμμέσως από το (απωθημένο) σύμπλεγμα

Άλλα τέτοια «συμπτώματα» - Λογοπαίγνιο, ευφυολόγημα, χιούμορ. Όνειρο («βασιλική οδός») (Ανάλυση: συνειρμοί με βάση τα έκδηλα περιεχόμενα, αλλά και τους προσωπικούς και τους κοινωνικούς συμβολισμούς). - Παραδρομές, παραπραξίες, ξεχάσματα, μικροκινήσεις («Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής») -

Αιτιοκρατία της ψυχικής ζωής → Το αυθαίρετο και το τυχαίο δεν υπάρχουν λοιπόν στην ψυχική ζωή Ό,τι συμβαίνει έχει μία (ή και περισσότερες) αιτίες!

(Μάθημα 4) Η ασθένεια προέρχεται από διαταραχές της σεξουαλικής ζωής. Πάντα η ανάλυση μας οδηγεί σε εντυπώσεις και γεγονότα των πρώτων χρόνων της ζωής Φυσικά εδώ η σεξουαλικότητα να θεωρηθεί με την ευρύτερη και ολική έννοια, δεν αφορά μόνο την αναπαραγωγή.

Υπάρχει όμως παιδική σεξουαλικότητα; Ναι, οι εκδηλώσεις αυτού του ενστίκτου υπάρχουν από την τρυφερότερη ηλικία. Το σεξ. ένστικτο είναι πολύπλοκο και πολύμορφο Στην αρχή είναι ανεξάρτητο από την αναπαραγωγική λειτουργία Σκοπός του είναι να παρέχει ευχάριστες αισθήσεις

Η παιδική σεξ. ευχαρίστηση προέρχεται από το ερέθισμα του στόματος, του πρωκτού, της ουρήθρας, της επιδερμίδας…(ερωτογενείς ζώνες) Στην αρχή είναι αυτό-ερωτική, μετά στρέφεται σε άλλους (με βάση το ένστικτο της αυτό-συντήρησης και ανεξαρτήτως φύλου).

Πρώτοι άλλοι είναι φυσικά οι γονείς/τροφοί (σχέσεις τρυφερότητας με ανεσταλμένα σεξ. στοιχεία). Μετά, πρέπει να στρέψει τη λίμπιντό του σε άλλα αντικείμενα και παίρνει τους γονείς ως πρότυπα

Οι διεργασίες αυτές, αν «εμποδιστούν», ανασταλούν, απωθηθούν κ. λπ Οι διεργασίες αυτές, αν «εμποδιστούν», ανασταλούν, απωθηθούν κ.λπ. οδηγούν σε μια «παθολογική» συγκρότηση-«διαστροφή» Νεύρωση: αρνητική εκδοχή της διαστροφής (οι απωθημένες συνιστώσες δρουν διεκδικητικά από το ασυνείδητο) «Διαστροφή» : άλλος σεξουαλικός σκοπός από τον αρχικό αναπαραγωγικό («φυσιολογικό»). «Διαστροφική» - «Παθολογική» συγκρότηση της ενήλικης εξέλιξης της παιδικής σεξουαλ. π.χ. Διατήρηση της αρχικής ισοδυναμίας των δύο φύλων ως σεξουαλ. αντικειμένων → αμφισεξουαλικότητα, ομοφυλόφιλες τάσεις, ή αποκλειστική ομοφυλοφιλία.

(Μάθημα 5) Η μεταβίβαση Σε κάθε ψυχαναλυτική θεραπεία ο ασθενής «βλέπει» με έντονα συναισθήματα (φιλικά ή εχθρικά) το θεραπευτή → μεταβίβαση Θεραπευτής → «καταλυτικό» ένζυμο των συναισθ.

Κλείνοντας 1 Η φυγή απ’ την πραγματικότητα Οι άνθρωποι αρρωσταίνουν επειδή αδυνατούν να ικανοποιήσουν τις ερωτικές τους επιθυμίες στην πραγματικότητα. «Καταφεύγουν» στην αρρώστια → είδαμε ότι τα νοσηρά συμπτώματα αποτελούν ένα είδος ερωτικής δραστηριότητας. Παλινδρομούν σε προηγούμενες - παιδικές - φάσεις της λίμπιντο

Η πραγματικότητα είναι δύσκολη, προσφέρει λίγες ικανοποιήσεις – ζούμε πολύ στη φαντασία! Ο ενεργητικός/επιτυχημένος άνθρωπος → μετασχηματίζει τα φαντασιοκοπήματα της επιθυμίας σε πραγματικότητα.

Αν αποτύχει σ’ αυτό (για εσωτερικούς ή εξωτερικούς λόγους → αποσύρεται από την πραγματικότητα, καταφεύγει στο όνειρο ή/και μετατρέπει το περιεχόμενό του σε συμπτώματα Τέλος, μπορεί να μετατρέψει τα όνειρά του σε καλλιτεχνικά δημιουργήματα, τέχνη Αναφορικά με τα συμπτώματα και την καταφυγή στην αρρώστια: οι νευρώσεις δεν έχουν κανένα ψυχικό περιεχόμενο που να μη βρίσκουμε στους υγιείς – το αν θα καταλήξουμε σε υγεία ή ασθένεια εξαρτάται από την ποσότητα, τη σχέση μεταξύ των εμπλεκόμενων δυνάμεων κ.λπ. – όμως τα σύνορα είναι συχνά δυσδιάκριτα, αυθαίρετα ή υποκειμενικά (εξαρτώνται δηλαδή από την κρίση του εκάστοτε ειδικού).

Κλείνοντας 2 Πρέπει να ανασύρουμε τις απωθημένες επιθυμίες; Μπορεί να μοιάζει δυσάρεστο, αλλά ο πόνος είναι μικρότερος απ’ αυτόν που προέρχεται από την αρρώστια - Η ψυχική και φυσική δύναμη μιας επιθυμίας μειώνεται όταν έρθει στη συνείδηση

Κλείνοντας 3 Τι γίνονται οι ασυνείδητες επιθυμίες που ελευθερώνει η ψυχανάλυση; - Εξαλείφονται/ελέγχονται με τις ενήλικες/ώριμες σκέψεις στη θεραπεία Χρησιμεύουν με το πλούσιο δυναμικό τους στην ανάπτυξη του ατόμου (χαρακτήρας και δράση/δημιουργία) - Μετουσιώνονται σε υψηλούς στόχους (κοινωνικότητα, γνώση, τέχνη…)