 Τα μοναστήρια ως πνευματικά κέντρα  Από το 650 περίπου μέχρι τα μέσα του 9 ου αι. χώροι καλλιέργειας γραμμάτων και τεχνών τα μοναστήρια και οι αυλές των βασιλιάδων  Οι μονές διέθεταν βιβλιοθήκη όπου αντιγράφονταν θρησκευτικά, επιστημονικά και ποιητικά έργα  Παρεχόταν λόγια ή θρησκευτική παιδεία  Κυριότεροι εκπρόσωποι της πνευματικής ζωής: Γρηγόριος επίσκοπος της Τουρ (ιστορικός), Ισίδωρος επίσκοπος Σεβίλλης, πρόδρομος της Καρολίδειας Αναγέννησης

 Καρολίδεια Αναγέννηση  Κέντρο η αυλή του Καρόλου ( ), στο Ακυίσγρανο (Άαχεν)  Ίδρυση Ακαδημίας, στην οποία συγκεντρώνονταν λόγιοι και αντιγράφονταν βιβλία  Καθιέρωση ενός νέου είδους γραφής, της καρολίδειας μικρογράμματης γραφής  Λατινικά κείμενα υπήρξαν πρότυπα για την ποίηση, η ρωμαϊκή τέχνη επηρέασε τους καλλιτέχνες  Διδάσκονταν αρχαίες γλώσσες, ρητορική, γεωμετρία, μουσική, γεωγραφία  Ιδρύθηκαν σχολεία

 Λογοτεχνία  Πρώτοι αιώνες: όλα τα κείμενα στα λατινικά  7 ος αι.: αγγλοσαξονικό έπος Μπέογουλφ  Μέσα 9 ου αι.: στα γαλλικά Βίοι Αγίων  12 ος αι.: στα γαλλικά Άσμα του Ρολάνδου, έπος των Νιμπελούγκεν  13 ος και 14 ος αι.: ερωτικά ιπποτικά έμμετρα μυθιστορήματα  Ιταλία, Φλωρεντία: Δάντης Θεία Κωμωδία, Πετράρχης Λυρικά, Βοκκάκιος Δεκαήμερο

 Επιστήμη και Τεχνολογία  Τέλος 12 ου αι.: Μπολόνια, Οξφόρδη, Παρίσι: ίδρυση των πρώτων πανεπιστημίων με την υποστήριξη της εκκλησίας  Οι αντιπαραθέσεις στα θεολογικά ζητήματα και τα επιστημονικά θέματα οδήγησε σε έρευνα του φυσικού κόσμου και στην αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών  13 ος αι.: Θωμάς Ακινάτης, θεολόγος, προσαρμογή Αριστοτέλη στη χριστιανική πίστη – Ρότζερ Μπέικον, προαναγγέλλει την πειραματική μέθοδο στην επιστήμη

 Ελάχιστες τεχνολογικές πρόοδοι, οι περισσότερες κατά τους τελευταίους αιώνες (γεωργική παραγωγή, μέθοδοι εκμετάλλευσης αέρα ή νερού)  12 ος αι.: Τεχνικές υαλογραφίας (βιτρώ) και ελαιογραφίας στις εκκλησίες  14 ος αι.: εφεύρεση πυροβόλου όπλου

 Τέχνη  Τα γερμανικά φύλα είχαν την καλλιτεχνική τους παράδοση που τη διασταύρωσαν με την ελληνορωμαϊκή και βυζαντινή τέχνη και αργότερα με την αραβική  Από τα μέσα του 11 ου αι. η δυτικοευρωπαϊκή τέχνη αποκτά την ταυτότητά της  Παράγοντες που συντέλεσαν στην εξέλιξη της θρησκευτικής τέχνης η παπική δύναμη και ο ενθουσιασμός των πιστών

 Αρχιτεκτονική  Επίδραση της βυζαντινής αρχιτεκτονικής: παρεκκλήσι των ανακτόρων στο Άαχεν σύμφωνα με τον Άγιο Βιτάλιο και τον ναό των Αγίων Σέργιου και Βάκχου  Ρομανικός ρυθμός: αφετηρία η ρωμαϊκή βασιλική, στερεή και συμπαγής δομή, αψίδες, ημικυκλικά τόξα, λίθινοι θόλοι και πύργοι των κωδωνοστασίων, γλυπτά στο εξωτερικό και τοιχογραφίες στο εσωτερικό (μητρόπολη της Πίζας)

 Γοτθικός ρυθμός  Μεγάλο ύψος, τεθλασμένα και οξυκόρυφα τόξα, εξωτερικές τοξωτές αντηρίδες, μεγάλα παράθυρα με υαλογραφήματα (Παναγία Παρισίων, καθεδρικοί της Σαρτρ, Ρενς, Κολωνίας)

 Γλυπτική  Έλλειψη ενδιαφέροντος για μνημειακή γλυπτική, όπως και στο Βυζάντιο  Μετά τον 13 ο αι. η γοτθική γλυπτική επηρεάζεται από την ελληνιστική τέχνη

 Ζωγραφική  Επίδραση της βυζαντινής ζωγραφικής (μικρογραφίες σε εκκλησιαστικά χειρόγραφα)  Τον 13 ο εκκοσμίκευση των θρησκευτικών θεμάτων, αντανάκλαση της φεουδαρχικής κοινωνικής δομής και της αναπτυσσόμενης αστικής τάξης

 Προσπάθεια φυσικής απόδοσης των μορφών – δανεισμός στοιχείων από την κλασική αρχαιότητα  Μείωση της ακαμψίας των μορφών – έμφαση στην απόδοση συναισθημάτων  Διεθνής γοτθικός ρυθμός, 14 ος αι.  Τζιόττο ντι Μποντόνε, απομακρύνεται από τη βυζαντινή παράδοση και τη γοτθική ζωγραφική – έργα με πρωτοτυπία και αυθορμητισμό

 Τους 9 ο και 10 ο αι. οι Σέρβοι και οι Ρώσοι γνώρισαν τον βυζαντινό πολιτισμό  Μεταφράσεις στη σλαβική και τη βουλγαρική γλώσσα βυζαντινών κειμένων  Χρονικά, ρωσικά ιστορικά κείμενα  Στην τέχνη: οι Σέρβοι δέχονται και δυτικές επιδράσεις, ενώ οι Ρώσοι ανατολικές  Στην Αχρίδα τον 11 ο αι. χτίστηκαν ναοί  Αγία Σοφία του Κιέβου, ψηφιδωτά και τοιχογραφίες από βυζαντινούς καλλιτέχνες  14 ος αι.: Θεοφάνης ο Έλληνας με μαθητή τον Αντρέι Ρουμπλιώφ

 α. Η πόλη κέντρο του αραβικού πολιτισμού  Το Μεγάλο Τζαμί είναι το κυριότερο μνημείο της πόλης, κέντρο διδασκαλίας του ισλαμικού νόμου και της αραβικής λογοτεχνίας  Μετά τον 9 ο αι. ιδρύθηκαν κρατικά κέντρα έρευνας, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και νοσοκομεία  Στις αγορές πουλούσαν πολυτελή προϊόντα τέχνης με υλικά από μακρινές χώρες  Λαμπρά έργα μικροτεχνίας

 β. Οι επιστημονικές επιδόσεις των Αράβων  ΑΙΓΥΠΤΟΣ (Κάιρο) χαλιφάτο των Φατιμιδών, ΙΣΠΑΝΙΑ (Κόρδοβα) χαλιφάτο των Ομεϊαδών, ΠΕΡΣΙΑ – ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ (Βαγδάτη) χαλιφάτο των Αββασιδών  Η Βαγδάτη τον 9 ο αι. έγινε κέντρο μελέτης και μετάφρασης αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (χαλίφης Αλ Μαμούν)  Σημαντικότεροι Άραβες φιλόσοφοι: Γιακούρ Αλκένδι, Αβικέννας, Αβερρόης, επηρεάστηκαν από τον Αριστοτέλη

 Ίδρυση του Οίκου της Σοφίας, επιστημονικού κέντρου  12 ος αι.: περίοδος διωγμού της ελεύθερης σκέψης, ρίχτηκαν στην πυρά τα έργα του Αβικέννα και του Αβερρόη  Σημαντικές επιδόσεις στην ιατρική  13 ος αι.: Ιμπν Χαλντούν, μεγάλος ιστορικός και θεωρητικός στην οικονομία

 γ. Η αραβική τέχνη  Η θρησκευτική αραβική τέχνη είναι ανεικονική  Αραβουργήματα : λεπτές δαντελωτές διακοσμητικές συνθέσεις, ζώνες με αραβικά γράμματα, συνήθως αποσπάσματα από το Κοράνι

 Αρχιτεκτονική  Υπάρχει ομοιομορφία, οι παραλλαγές οφείλονται στις προτιμήσεις των χαλιφών  Τα πιο ενδιαφέροντα κτίσματα είναι τα τζαμιά και τα ανάκτορα  Τζαμιά: κεντρικό κτίσμα με μορφή κύβου και τρούλο στο κέντρο (Ιεροσόλυμα 7 ος αι., Κόρδοβα 8 ος αι., Κάιρο 9 ος αι.)  Ανάκτορα: συγκροτήματα με εσωτερικές αυλές με κήπους και κρήνες (Αλάμπρα, Γρανάδα – Ισπανία, 13 ος αι.)  Δομικό στοιχείο: τεθλασμένα και οξυκόρυφα τόξα