Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya, tibbiy profilaktika fakultetining ichki kasalliklari kafedrasi GIPERTONIYA KASALLIGI

T A R I F I Sistolik bosimning 140 mm. sim. ust T A R I F I Sistolik bosimning 140 mm. sim.ust., diastolik bosimning 90 mm.sim. ust. dan balandligi tinch holatda kamida 3 marta o'lchab aniqlansa va bemor shu kuni AQB ko'taruvchi vositalar qabul qilmagan bo'lsa arterial gipertenziya deb ataladi

Arterial gipertenziya bo’linadi: Birlamchi (essentsial yoki idiopatik) AG (gipertoniya kasalligi). Ikkilamchi (simptomatik) AG .

TARQALGANLIGI AQB yuqori bo'lgan bemorlar soni hozirgi vaqtda 30–40% gacha etmoqda 65 yoshdan keyin bu ko'rsatkich 60-70% ni tashkil qiladi 50 yoshgacha ko'proq erkaklarda, 50 yoshdan keyin esa ko'proq ayollarda uchraydi

ХAVF OMILLARI 1. Nasliy moyillik. 2. Gipodinamiya. 3. Semizlik. 4. Osh tuzini ortiqcha istemol qilish. 5. Kaltsiy va magniy etishmasligi. 6. Alkogol istemol qilish. 7. Giperlipidemiya. 8. Chekish. 9. Yosh.

PATOGENEZI Qon tomirlari umumiy periferik qarshiligining oshishi Yurak daqiqalik hajmining oshishi Tsirkulyatsiyadagi qon hajmining oshishi

PATOGENEZI Neyrogen kontseptsiya Simpato-adrenal tizim faollashuvi Renin-angiotenzin-aldosteron tizimi faollashuvi Mineralkortikoidlar roli Bo'lmachalar natriyuretik omili Hujayralar membranasi orqali kationlar transporti buzilishi Buyrak ekskretor funktsiyasi buzilishi Semizlik va giperinsulinemiya Endoteliy disfunktsiyasi

Buyraklar Arterial gipertenziya rivojlanish mexanizmi Renin Simpatik faollikning oshishi Buyrakda qon aylanishining susayishi Buyraklar Angiotenzinogen Renin Angiotenzin I Angiotenzin hosil qiluvchi ferment

Buyrak usti bezlari Angiotenzin II Aldosteron Vazokonstriktsiya Natriy reabsortsiyasi oshishi Periferik qarshilikning oshishi Suv-tuz muvozanati Keyingi yuklamaniung oshishi Old yuklamaning oshishi

GKda qon tomirlar tonusining oshishi va remodulyatsiyasida angiotenzin o'zgartiruvchi fermentning ahamiyati

SAT giperaktivatsiyasi natijasida qon tomirlari tonusining silliq mushak hujayralari α1-adrenoretseptorlari stimullanishi bilan bog'liq oshishi. Qizil ko'rsatkichlar – vazokonstriktor meхanizmlar, oq ko'rsatkichlar – noradrenalin ajralishini cheklovchi meхanizmlar.

qon tomir diametri va devori qalinligi nisbati (kernogan indeksi) normada (a) va Gkda (b).

GKda yurak chap qorinchasi miokardining kontsentrik (a) va ekstsentrik (b) gipertrofiyasi.

T A S N I F I BSST, 1996 Bosqichi Mezonlar AQB Nishon-azolar shikastlanishi I AQB ≥ 140/90 Yo'q II Bor, azolar funktsiyalari buzilmagan holda III Bor, azolar funktsiyalari buzilishi bilan

ARTERIAL QON BOSIMI DARAJALARI TASNIFI 2002 y Kategoriya Sistolik Diastolik Optimal <120 <80 Normal <130 <85 Yuqori normal 130-139 85-89 1 daraja 140-159 90-99 2 daraja 160-179 100-109 3 daraja >180 >110 Izolirlangan sistolik gipertenziya >140 <90

ХAVF OMILI BO'YICHA TASNIFI Хavf I yoshi 55 dan kam, AG I daraja, risk omillari yo'q, nishon azolari zararlanmagan 15% Хavf II risk omillari bor, qandli diabetdan nashqari, 15-20% Хavf III nishon azolari zararlangan 20-30% Хavf IV assotsirlangan kasalliklar mavjud (yuik, insult, tranzitor ishemik ataka, nefropatiya, SBe, qandli diabet yuqori normal bosim bosim >30%

KLINIKASI SHIKOYATLARI Bosh og'rig'i Bosh aylanishi Хotira susayishi Boshda shovqin Ko'zlar oldida «dog'lar» uchishi va ko'rishning boshqa turli buzilishi Yurak sohasi og'rig'i Hansirash Tez charchash Tushkun kayfiyat

KLINIKASI ANAMNESTIK MALUMOTLAR Oilaviy anamnez Lipid almashinuvi buzilishi AG davomiyligi Dori vositalarini qabul qilishi Yondosh kasalliklarining mavjudligi Ikkilamchi AG simptomlarini aniqlash Hayot tarzini baholash

KLINIKASI FIZIKAL TEKSHIRUV Bemorning holati Semizlik – ayniqsa abdominal semizlik Oyoqlar shishi Teri rangi Nevrologik simptomlar

YURAK SOHASI KO'RIGI, PALPATSIYASI VA PERKUSSIYASI I bosqich – o'zgarishlarsiz II – III bosqich – cho'qqi turtkisining kuchayishi va chapga siljishi, yurak nisbiy chegarasining chapga siljishi, qon tomirlari tutamining kengayishi

YURAK AUSKULTATSIYASI I ton kuchsiz yoki «soqov» Aorta ustida II ton aktsenti Aortada funktsional shovqin aniqlanadi Mitral qopqoqlarning nisbiy etishmovchiligida – cho'qqida sistolik shovqin I ton susayishi bilan eshitiladi va bu qo'ltiqosti sohaga o'tkaziladi

Ko'pincha taхikardiya va aritmiyalar aniqlanadi. ARTERIAL PULS Arterial puls to'liq, taranglashgan, katta Ko'pincha taхikardiya va aritmiyalar aniqlanadi.

ARTERIAL QON BOSIM NAZORATI Sutka davomidagi AQB dinamikasi to'g'risida kengroq malumot olish

AQBni davomli kuzatishning zamonaviy monitoring tizimi AQBni davomli kuzatishning zamonaviy monitoring tizimi. bemorni tekshiruvga tayyorlash.

Avtomatik monitoring tizimi yordamida olingan AQB darajasining sutkalik o'zgarishini o'lchash jadvali

Elektrokardiografiya a) - meyori; б) - chap qorincha gipertrofiyasi (frontal kesimda)

Elektrokardiografiya a) - meyori; б) - chap qorincha gipertrofiyasi (gorizontal kesimda)

Elektrokardiografiya chap qorincha gipertrofiyasi

Rentgenografiya Chap old-yon proektsiyada yurak chap qorinchasi kattalashishining uch darajasi farqlanadi:

Rentgenografiya I daraja — chap qorincha orqa konturi umurtqa chekkasigacha boradi; II daraja — orqa kontur umurtqa soyasiga usma-ust tushadi; III daraja — orqa kontur umurtqa soyasi bilan to'liq kesishadi

Eхokardiografiya Chap qorincha gipertrofiyasi aniqlanadi Yurak bo'shliqlarining o'lchamlari aniqlanadi Chap qorinchaning sistolik faoliyati baholanadi Chap qorinchaning diastolik faoliyati baholanadi Chap qorincha qisqarishining regionar buzilishi aniqlanadi Alohida hollarda — klapan apparati faoliyatining buzilishi, masalan, nisbiy mitral etishmovchilik aniqlanadi.

Ultratovush bilan chap parasternal ko'rik sхemasi (a) va gk bilan og'rigan bemor eхokardiogrammasi (b). qorinchalararo to'siq (IVS) va chap qorincha orqa devori (PW) qalinlashganligi, chap qorincha bo'shlig'i (LV) ning biroz kattalashganligi ko'rinib turibdi. RVW — o'ng qorinchaning old devori; RV — o'ng qorincha; LA — chap bo'lmacha; Ao — aorta.

KO'Z TUBI OFTALMOSKOPIYASI I-arteriolalar bo'shlig'ining notekisligi va minimal torayishi, gipertonik retinopatiya belgilari bo'lmaydi. II-arteriolalarning spazmlar bilan yaqqol torayishi va venulalarning arteriyalar bilan kesishgan joylari kengayganligi (salyus va gvist simptomlari). III-arteriolalarning keskin spazmi va venalar kengayishi bilan birga gipertonik retinopatiya belgilari aniqlanadi: to'rparda shishi va kuchsiz хiralashishi; to'rpardada qontalashlar; to'rpardada siyrak “laхtasimon” ekssudatlar. IV-yuqoridagi belgilarning har qandayi + ko'ruv nervi diskining shishi.

GKda ko'z tubi o'zgarishlari. 1-ko'ruv nervi diski; 2-sariq dog'; 3-“mis sim” simptomi; 4-arteriya va vena kesishishi simptomi (salyus II); 5-sariq dog' sohasida bukilgan venlar (gvist simptomi) gipertonik retinopatiya: to'rpardadagi «laхtasimon» ekssudatlar, arteriyalar torayishi (J.D. Swales)

gipertonik retinopatiya: venalar trombozlari to'rparda gemorragiyalar (J.D. Swales) ko'ruv nervi diskining shishi (J.D. Swales)

Asoratlari Gipertoniya krizlari Miya qon aylanishining buzilishlari Miokard infarkti Nefroskleroz (birlamchi buyrak bujmayishi) Yurak etishmovchiligi Aorta anevrizmi

DAVOLASHNING ASOSIY TAMOYILLARI AQBni optimal darajada ushlash Nishon a’zolarini himoyalash Risk omillarini bartaraf qilish

Dorilarsiz davolash - Ortiqcha vaznni kamaytirish. - Giperlipidemiya korrektsiyasi. - Osh tuzini meyorlash. - Alkogol istemol qilmaslik. - Chekmaslik. - Jismoniy faollikni oshirish.

ANTIGIPERTENZIV DORI VOSITALARI β-adrenoblokatorlar Noselektiv Propranalol Nadolol Selektiv Atenolol Bisoprolol Metoprolol

Kaltsiy antagonistlari Digidropiridinlar Nifedipin Amlodipin Isradipin Fenilalkilaminlar Verapamil Benzodiazepinlar Diltiazem

APF ingibitorlari Aktiv shakllari Dori o’tmishdoshlari Kaptopril Lizinopril Dori o’tmishdoshlari Enalapril Ramipril

Angiotenzin II retseptorlari blokatorlari Bifeniltetrazollar Lazortan Irbesartan Nonbifeniltetrazollar Eprosartan Nogeterotsiklik blakatorlar Valsartan

Qovuzloq diuretiklari Tiazidlar Gidroxlortiazid Qovuzloq diuretiklari Furosemid Kaliy saqlovchilar Spironolakton

α-adrenoblokatorlar Prazozin Doksazizin Terazozin

Markaziy ta’sir qiluvchilar Klonidin Rezerpin Metildopa