Εισαγωγή στη Συγκριτική Πολιτική Εισαγωγή στη Συγκριτική Πολιτική Εκλογικά Συστήματα Διδάσκων: Μάνος Τσατσάνης

Εκλογικά συστήματα Με την ευρεία έννοια, ως εκλογικό σύστημα νοείται ο προσδιορισμός των γενικών όρων διεξαγωγής εκλογών Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται σε τρία χαρακτηριστικά: Στη δομή του ψηφοδελτίου (ballot structure) Στο μηχανισμό κατανομής των εδρών (electoral formula) Στη διαίρεση των εκλογικών περιφερειών (districting) Με την στενότερη έννοια, ως εκλογικό σύστημα νοείται η μαθηματική φόρμουλα «μετάφρασης» ή μετατροπής των ψήφων του εκλογικού σώματος σε αιρετούς αντιπροσώπους

Εκλογικό σώμα = όλοι οι ψηφοφόροι που είναι άνω των 18 ετών Εκλογικό Σώμα Εκλογικό σώμα = όλοι οι ψηφοφόροι που είναι άνω των 18 ετών (ή της κατά νόμον ηλικίας που επιτρέπει την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος) Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι = όλοι οι ψηφοφόροι που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους Προσαρμογή διαφάνειας από την παρουσίαση του Γιάννη Φ. Παπαγεωργίου, «Η εκλογική διαδικασία και τα εκλογικά συστήματα»

Εκλογική περιφέρεια H γεωγραφική ενότητα μέσα στην οποία οι ψήφοι μετατρέπονται σε διανομή εδρών Οι εκλογικές περιφέρειες μπορούν να είναι μονοεδρικές ή πολυεδρικές

Μια εκλογική περιφέρεια μπορεί να είναι: Μια διοικητική ή πολιτική υποδιαίρεση (νομός στην Ελλάδα, επαρχία στην Κύπρο, πολιτεία στις ΗΠΑ για εκλογές στη Γερουσία) Υποδιαίρεση της χώρας αποκλειστικά για εκλογικούς σκοπούς (περιφέρειες της Βρετανίας ή Γαλλίας ή των ΗΠΑ για εκλογές στη Βουλή των Αντιπροσώπων) Ολόκληρη η χώρα (Ισραήλ, Ολλανδία για τις βουλευτικές εκλογές, Ελλάδα για τις ευρωεκλογές)

Κατηγορίες εκλογικών συστημάτων Τα εκλογικά συστήματα χωρίζονται σε 3 κατηγορίες Πλειοψηφικά συστήματα Αναλογικά συστήματα Μικτά συστήματα

Πλειοψηφικά συστήματα Πλειοψηφικό σύστημα σχετικής πλειοψηφίας Σύστημα επαναληπτικής ψηφοφορίας Εναλλακτική ψήφος

Πλειοψηφικό σύστημα σχετικής πλειοψηφίας Γνωστό και ως “first-past-the-post” ή ”single-member-district-plurality”(SMDP) καθώς συνδυάζεται συνήθως με μονοεδρικές περιφέρειες (διαφορετικά λέγεται bloc voting) Ο υποψήφιος που συγκεντρώνει τους περισσότερους ψήφους εκλέγεται – δεν απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία Εφαρμόζεται σε πολλές χώρες για εκλογές της κάτω βουλής - παρατηρείται συχνά σε χώρες που υπήρξαν αποικίες της Μεγάλης Βρετανίας (π.χ. ΗΠΑ, Καναδάς, Ινδία) Οδηγεί πιο εύκολα σε μονοκομματικές κυβερνήσεις πλειοψηφίας χωρίς να χρειάζεται απόλυτη πλειοψηφία ψήφων από κάποιο κόμμα Ευνοεί τα μεγάλα κόμματα και μικρά κόμματα με γεωγραφική συγκέντρωση της ψήφου

Προεδρικές εκλογές ΗΠΑ: Εκλέκτορες ανά πολιτεία (τυπικά έμμεση εκλογή προέδρου, άμεση εκλογή εκλεκτόρων με λογική bloc voting)

Εκλογές 2017 (Βουλή Κοινοτήτων): αποτελέσματα

Εκλογές 2017 (Βουλή Κοινοτήτων): αποτελέσματα ανά περιφέρεια

Εκλογικές Περιφέρειες ΗΠΑ-Βουλή των Αντιπροσώπων (congressional districts)

Gerrymandering Ετυμολογία: από τον Κυβερνήτη της Μασαχουσέτης Elbridge Gerry και τη σαλαμάνδρα (λόγω του σχήματος των περιφερειών που χάραξε ο Gerry το 1812 για τις εκλογές της πολιτειακής γερουσίας) Η οριοθέτηση των εκλογικών περιφερειών με στόχο να δημιουργηθεί πλεονέκτημα υπέρ κάποιου πολιτικού κόμματος/υποψηφίου Πιο συνηθισμένο σε μονοεδρικά/πλειοψηφικά συστήματα (SMDP) Υποπεριπτώσεις: παθητικό ή ανεστραμμένο gerrymandering Πέρα από τον ανασχεδιασμό των εκλογικών περιφερειών, συνήθης τρόπος χειραγώγησης είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος

Παραδείγματα gerrymandering

Βουλευτικές εκλογές 2015, Ηνωμένο Βασίλειο εκλογική περιφέρεια Kingston upon Hull East (1 έδρα)

Πλειοψηφικό σύστημα επαναληπτικής ψηφοφορίας (two-round ή runoff system) Το πιο διαδεδομένο σύστημα άμεσης εκλογής προέδρων Εφαρμόζεται στις κοινοβουλευτικές εκλογές πάνω από 30 χωρών - μεταξύ άλλων στη Γαλλία, σε αρκετές πρώην γαλλικές αποικίες της Υποσαχάριας Αφρικής, καθώς και σε χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ Εάν ουδείς υποψήφιος εξασφαλίσει την απόλυτη πλειοψηφία από τον πρώτο γύρο, οι προπορευόμενοι υποψήφιοι (οι δύο πρώτοι ή όσοι πιάνουν ένα προκαθορισμένο ποσοστό, π.χ. 12.5% στη Γαλλία) αναμετρώνται στον δεύτερο

Προεδρικές εκλογές 2017, Γαλλία Α΄ γύρος

Εναλλακτική ψήφος (Alternative Vote) Οι ψηφοφόροι ιεραρχούν τους υποψηφίους Εάν ουδείς υποψήφιος εξασφαλίσει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων μετά την καταμέτρηση των πρώτων προτιμήσεων, αποκλείεται ο υποψήφιος με τις λιγότερες πρώτες προτιμήσεις και οι ψήφοι του επιμερίζονται στους υπόλοιπους με βάση τις δεύτερες προτιμήσεις Η διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι κάποιος υποψήφιος να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία Αναγκάζει τους υποψηφίους να απευθύνονται εκτός της φυσικής βάσης υποστηρικτών Χρησιμοποιείται στις βουλευτικές εκλογές της Αυστραλίας (κάτω βουλή) και της Παπούας-Νέας Γουινέας, επίσης στις προεδρικές στην Ιρλανδία και την Ινδία

Ομοσπονδιακές εκλογές στην Αυστραλία, 2016 Ψηφοδέλτιο για τη Βουλή των Αντιπροσώπων εκλογική περιφέρεια Higgins (1 έδρα)

Αναλογικά συστήματα Αναλογικό είναι το σύστημα κατά το οποίο οι έδρες κάθε εκλογικής περιφέρειας κατανέμονται μεταξύ των μετεχόντων συνδυασμών ανάλογα με τις ψήφους που έλαβε ο καθένας από αυτούς Από τη φύση του ένα αναλογικό σύστημα είναι συμβατό μόνο με πολυεδρικές περιφέρειες Εξαιρετικά δύσκολος ο σχηματισμός μονοκομματικών κυβερνήσεων πλειοψηφίας Βασικές υποκατηγορίες: Σύστημα της κομματικής λίστας (List PR) Ενιαία μεταβιβαστή ψήφος (STV) Αναλογικά μικτών εκλογικών περιφερειών (MMP)

Σύστημα της κομματικής λίστας (List PR) Το πιο διαδεδομένο εκλογικό σύστημα – ιδιαίτερα στην Ευρώπη Κλειστή ή δεσμευμένη λίστα (closed party list): το κόμμα καταρτίζει λίστα με υποψηφίους σε συγκεκριμένη σειρά Ανοικτή λίστα (open party list / preferential voting): Ο ψηφοφόρος μπορεί και επιλέγει υποψηφίους από τη λίστα (π.χ. Ελλάδα-σύστημα του σταυρού) Σε αμιγώς αναλογικό σύστημα, το ποσοστό των εδρών που λαμβάνει κάθε κόμμα αντιστοιχεί στο ποσοστό των ψήφων Η σειρά στη (κλειστή) λίστα καθορίζει τα πρόσωπα που θα εκλεγούν- οι ψηφοφόροι επιλέγουν αποκλειστικά κόμμα, όχι υποψηφίους

Ισπανικές εκλογές 2016, Cortes Generales Ψηφοδέλτιο Λαϊκού Κόμματος (Partido Popular) εκλογική περιφέρεια Segovia (3 έδρες)

Εκλογικές περιφέρειες Ισπανίας

Ολλανδικές εκλογές 2017, ψηφοδέλτιο (ημι-ανοικτή λίστα)

Παράγοντες άμβλυνσης της αναλογικότητας Μέγεθος εκλογικών περιφερειών (district magnitude) Το ελάχιστο όριο εκπροσώπησης (election threshold) Πριμοδότηση εδρών στο πρώτο κόμμα/συνασπισμό (bonus seats) Φόρμουλα κατανομής των αδιάθετων εδρών

Μέγεθος εκλογικών περιφερειών Όσο μικρότερες (πιο ολιγοεδρικές) είναι οι εκλογικές περιφέρειες, τόσο αμβλύνεται το αναλογικό αποτέλεσμα Αντιθέτως, τα αμιγή αναλογικά συστήματα έχουν μόνο μία εκλογική περιφέρεια = το σύνολο της χώρας (π.χ. Ισραήλ, Ολλανδία, Σλοβακία) Στις περισσότερες χώρες που οι εκλογικές περιφέρειες αντιστοιχούν σε διοικητικές υποδιαιρέσεις, υπάρχει συνδυασμός ολιγοεδρικών και μεγάλων πολυεδρικών περιφερειών (βλ. Ελλάδα, Ισπανία, Αυστρία, κλπ.) Οι μεγάλες πολυεδρικές αντιστοιχούν συνήθως σε μεγάλα αστικά κέντρα ⇒ καλύτερη εκπροσώπηση μικρότερων κομμάτων

Εκλογικά συστήματα στη Νότια Ευρώπη (κάτω βουλή) Country Elections Seats Average district magnitude1 Disproportionality2 Electoral system type List form Portugal 1979-1987 250 11.36 4.09 Proportional Closed 1991-2015 230 10.45 5.37 Spain 1977-2016 350 6.73 6.99 Italy 1994-2001 630 1 8.31 Mixed   2006-2013 23.73 8.89 ‘Reinforced’ proportional (majority bonus) Greece 1977-1985 300 5.14 9.69 ‘Reinforced’ proportional Open3 1989-1990 1993-2004 7.79 2007-2015 9.47 Cyprus 1985-2016 56 9.33 1.82 Open 1Average district magnitude in first electoral tier. We use the calculations in the (updated) dataset Democratic Electoral Systems Around the World, 1946-2011 (Bormann and Golder 2013). 2Average Gallagher index for group of elections. We use the calculation of indices from Gallagher 2017. 3Closed list in 1985, June 2012, Sep 2015 Πηγή: Lisi & Tsatsanis (2018)

Ελάχιστο όριο εκπροσώπησης (election threshold) Το ελάχιστο όριο εκπροσώπησης ή («κατώφλι εισόδου») έχει ως στόχο τον αποκλεισμό περιθωριακών πολιτικών δυνάμεων Το ελάχιστο όριο μπορεί να ισχύει στο εθνικό ή στο επίπεδο περιφέρειας (ή και στα 2) Κάποια αναλογικά συστήματα δεν βάζουν όριο εισόδου (π.χ. Πορτογαλία), άλλα έχουν πολύ ή αρκετά χαμηλό (π.χ. Ολλανδία 0,67%, Δανία 2%), και κάποιες χώρες έχουν αρκετά μεγάλα που μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές διαστρεβλώσεις (π.χ. Γερμανία 5%, Ρωσία 7%, Τουρκία 10%)

Παραδείγματα άμβλυνσης της αναλογικότητας μιας εκλογής Ενισχυμένη αναλογική (reinforced proportional): Το σύστημα που χρησιμοποιούσε η Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1970 και 80 (και σε κάποιες περιπτώσεις και αργότερα) αναλογικό σύστημα όπου ωστόσο τα κόμματα για να μετάσχουν στην β’ κατανομή των αδιάθετων εδρών έπρεπε να διαθέτουν υψηλό ποσοστό ψήφων (στην Ελλάδα 17%) Η κατανομή των αδιάθετων εδρών γινόταν βάσει όχι των υπολοίπων ενός συνδυασμού αλλά βάσει όλων των ψήφων του εκ νέου Σύστημα πριμοδότησης (bonus) όπου το κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων που κερδίζει την σχετική πλειοψηφία λαμβάνει ένα επιπλέον αριθμό εδρών για να του επιτρέψει να αποκτήσει ευκολότερα κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το σύστημα αυτό ισχύει στην Ελλάδα στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις (αρχικά bonus 40 και μετά 50 εδρών) ενώ εφαρμόζεται και στην Ιταλία Το σύστημα αυτό είναι αναλογικό, απλώς οι προς κατανομή έδρες περιορίζονται εκ των προτέρων

Μέθοδοι κατανομής των εδρών: το εκλογικό μέτρο Μέθοδοι κατανομής των εδρών: το εκλογικό μέτρο Εκλογικό μέτρο είναι ο ελάχιστος αριθμός ψήφων που απαιτείται για να μπορέσει ένας συνδυασμός να εκλέξει έδρα. Το εκλογικό μέτρο μπορεί να είναι: ενιαίο ανά την επικράτεια (διαίρεση του αριθμού των έγκυρων ψηφοδελτίων ενός συνδυασμού δια του αριθμού των εδρών προς κατανομή). Συμβαίνει στις εκλογές με ενιαία εκλογική περιφέρεια (Ισραήλ) Ή να διαφέρει ανά εκλογική περιφέρεια ανάλογα με τον αριθμό των εδρών της κάθε περιφέρειας και τον αριθμό των ψηφισάντων σε αυτή ανά εκλογή. Προσαρμογή διαφάνειας από την παρουσίαση του Γιάννη Φ. Παπαγεωργίου, «Η εκλογική διαδικασία και τα εκλογικά συστήματα»

Αριθμός και επίπεδα κατανομών Άλλος παράγοντας διαφοροποίησης των αναλογικών συστημάτων είναι τα επίπεδα κατανομών Ως «κατανομές» νοούνται οι βαθμοί και τα γεωγραφικά επίπεδα στα οποία γίνεται η προσκύρωση των εδρών Στις περισσότερες «αναλογικές» χώρες το επίπεδο κατανομής είναι ένα Σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει β΄ κατανομή των αδιάθετων εδρών (μετά την εξάντληση χρήσης του εκλογικού μέτρου) σε ανώτερη γεωγραφική περιφέρεια, συνήθως (αλλά όχι πάντα) με στόχο την αποκατάσταση της αναλογικότητας Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις (Ελλάδα, Αυστρία) υπάρχει γ΄ κατανομή στο επίπεδο της επικρατείας

Μέθοδοι των μεγαλυτέρων υπολοίπων (χρησιμοποίηση εκλογικού μέτρου) Οι μέθοδοι των μεγαλύτερων υπολοίπων αποτελούν διαφορετικούς τρόπους υπολογισμού του εκλογικού μέτρου:     (ή εκλογικό μέτρο Droop)  

Παράδειγμα: Δεκαεδρική περιφέρεια, παραλλαγή Hare   Ψήφοι Έδρες από την πρώτη φάση Υπόλοιπο (αχρησιμοποίητες ψήφοι) Έδρες υπολοίπων Τελική κατανομή Κόμμα Α 270.000 5 20.000 Κόμμα Β 126.000 2 26.000 1 3 Κόμμα Γ 74.000 24.000 Κόμμα Δ 30.000 Σύνολο 500.000 8 10 Θ. Διαμαντόπουλος (2001), Εκλογικά Συστήματα: Θεωρία και Πρακτικές Εφαρμογές, σ. 146

Παράδειγμα: Δεκαεδρική περιφέρεια, παραλλαγή Haggenbach-Bischoff (ή Droop)   Ψήφοι Έδρες από την πρώτη φάση Υπόλοιπο (αχρησιμοποίητες ψήφοι) Έδρες υπολοίπων Τελική κατανομή Κόμμα Α 270.000 5 42.725 1 6 Κόμμα Β 126.000 2 35.030 3 Κόμμα Γ 74.000 28.545 Κόμμα Δ 30.000 Σύνολο 500.000 8 10 Θ. Διαμαντόπουλος (2001), Εκλογικά Συστήματα: Θεωρία και Πρακτικές Εφαρμογές, σ. 146

Μέθοδοι των μεγαλύτερων μέσων όρων (ή μεγαλύτερων πηλίκων) Οι μέθοδοι των μεγαλύτερων μέσων όρων (ή μεγαλύτερων πηλίκων) διαιρούν τον αριθμό ψήφο κάθε κόμματος με μία σειρά από διαιρέτες Υπάρχουν δύο βασικές μέθοδοι των μεγαλύτερων πηλίκων που χρησιμοποιούνται για την κατανομή εδρών σε αναλογικά συστήματα: Η μέθοδος d’Hondt H μέθοδος Sainte-Laguë

H μέθοδος d’Hondt Επινοήθηκε από τον μαθηματικό Victor d’Hondt Οι ψήφοι κάθε συνδυασμού διαιρούνται διαδοχικά με όλους τους ακέραιους αριθμούς (1,2,3,4 κοκ), θεωρητικά μέχρι τον διαθέσιμο αριθμό εδρών της περιφέρειας Η φόρμουλα είναι (όπου Ψ οι ψήφοι που έλαβε το κόμμα στην περιφέρεια και ν ο αριθμός εδρών που έχει λάβει το κόμμα μέχρι τη συγκεκριμένη διαίρεση) Οι έδρες κατανέμονται στους συνδυασμούς που έχουν κατά σειρά τα μεγαλύτερα πηλίκα μέχρις πλήρους κάλυψης των εδρών Εφαρμόζεται σε Βέλγιο, Αυστρία, Τσεχία, Δανία, Φινλανδία, Ισραήλ, Ολλανδία, Σκωτία, Ουαλία, Ισπανία, Πορτογαλία, κ.α. - στις περισσότερες χώρες με αναλογικά συστήματα και εκτός Ευρώπης .  

Παράδειγμα: Δεκαεδρική περιφέρεια, μέθοδος d’Hondt Διαιρέτης Κόμμα Α 270.000 Κόμμα Β 126.000 Κόμμα Γ 74.000 Κόμμα Δ 30.000 1 270.0001 126.0003 74.0005 2 135.0002 63.0007 37.000 15.000 3 90.0004 42.00010 24.666 10.000 4 67.5006 31.500 18.500 7.500 5 54.0008 25.200 14.800 6.000 6 45.0009 21.000 12.333 5.000 7 38.571 18.000 10.571 4.285 Συνολική κατανομή εδρών Θ. Διαμαντόπουλος (2001), Εκλογικά Συστήματα: Θεωρία και Πρακτικές Εφαρμογές, σ. 161

H μέθοδος Sainte-Laguë Επινοήθηκε από τον Γάλλο μαθηματικό André Sainte-Laguë Οι ψήφοι κάθε συνδυασμού διαιρούνται διαδοχικά με μονούς αριθμούς (1,3,5,7 κ.ο.κ.) Η φόρμουλα είναι (όπου Ψ οι ψήφοι που έλαβε το κόμμα στην περιφέρεια και ν ο αριθμός εδρών που έχει λάβει το κόμμα μέχρι τη συγκεκριμένη διαίρεση) Οι έδρες κατανέμονται στους συνδυασμούς που έχουν κατά σειρά τα μεγαλύτερα πηλίκα μέχρις πλήρους κάλυψης των εδρών Χρησιμοποιείται λιγότερο ευρέως, σε Βοσνία, Νέα Ζηλανδία, Γερμανία και με την «τροποποιημένη» μορφή (ο πρώτος διαιρέτης είναι 1.4 αντί για 1) σε Νορβηγία και Σουηδία  

Παράδειγμα: Δεκαεδρική περιφέρεια, μέθοδος Sainte-Laguë Διαιρέτης Κόμμα Α 270.000 Κόμμα Β 126.000 Κόμμα Γ 74.000 Κόμμα Δ 30.000 1 270.0001 126.0002 74.0004 30.0008 3 90.0003 42.0006 24.666 10.000 5 54.0005 25.20010 14.800 6.000 7 38.5717 18.000 10.571 4.285 9 30.0009 25.200 11 24.545 21.000 12.333 5.000 Συνολική κατανομή εδρών «τροποποιημένη» 2 Θ. Διαμαντόπουλος (2001), Εκλογικά Συστήματα: Θεωρία και Πρακτικές Εφαρμογές, σ. 177

Το σύστημα της Ενιαίας Μεταβιβαζόμενης Ψήφου (Single Transferable Vote) Θεωρείται η βρετανική εκδοχή της απλής αναλογικής Γνωστό και ως σύστημα Hare ή ως ταξινομική ψήφος Χρησιμοποιείται στην Ιρλανδία και την Μάλτα Ενιαία διακομματική λίστα με υποψηφίους όλων των κομμάτων Κάθε ψηφοφόρος ψηφίζει πολλούς υποψηφίους -ανεξάρτητα από κόμμα που ο καθένας ανήκει - με σειρά προτίμησης, βάζοντας τους αριθμούς 1,2,3 κ.ο.κ. μέχρι τον αριθμό των προς κατανομή εδρών Οι υποψήφιοι που φτάνουν το εκλογικό μέτρο (συνήθως Droop/Haggenbach-Bischoff) εκλέγονται

Ιρλανδικές κοινοβουλευτικές εκλογές 2002, Wicklow constituency (5 έδρες)

Το σύστημα της Ενιαίας Μεταβιβαζόμενης Ψήφου (Single Transferable Vote) (2) Όταν ωστόσο έχουν περισσότερες πρώτες προτιμήσεις από τις αναγκαίες (λ.χ. το μέτρο είναι 14.000 αλλά ένας υποψήφιος έχει λάβει 18.000) τότε οι επιπλέον ψήφοι (στο ανωτέρω παράδειγμα 4.000 ψήφοι) μεταφέρονται στους υποψήφιους που έχουν λάβει 2η προτίμηση Η μεταφορά ωστόσο δεν είναι ακέραιη αλλά υπολογίζεται ως πηλίκο της διαίρεσης των 4.000/18.000. Δηλαδή κάθε υποψήφιος που έχει λάβει τη δεύτερη προτίμηση των 18.000 ψηφοφόρων λαμβάνει 0,22 ψήφους για κάθε δεύτερη προτίμηση που λαμβάνει Εάν με τον τρόπο αυτό κάποιος υποψήφιος καλύψει το εκλογικό μέτρο εκλέγεται

Αναλογικά μικτών εκλογικών περιφερειών (MMP) Οι εκλογείς έχουν δύο ψήφους: μία για την εκλογή σε μονοεδρικές περιφέρειες με το σύστημα της σχετικής πλειοψηφίας μία για επιλογή κομματικής λίστας για την επικράτεια ή πολυεδρική περιφέρεια Οι δύο μέθοδοι συνδέονται με τρόπο που εξασφαλίζεται η αναλογικότητα στην τελική κατανομή των εδρών Τα ποσοστά που εξασφαλίζει κάθε κόμμα από την κομματική λίστα καθορίζει και το ποσοστό των εδρών που θα λάβει Ωστόσο, οι εκλεγέντες υποψήφιοι προέρχονται κατ’ αρχάς από τις μονοεδρικές και συμπληρώνονται αναλόγως από τη λίστα Εφαρμόζεται σε 9 χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία και η Νέα Ζηλανδία

Παράδειγμα: Το Γερμανικό εκλογικό σύστημα Αναλογικό σύστημα με στοιχεία μονοεδρικής εκπροσώπησης. Χρησιμοποιείται στις εκλογές της ομοσπονδιακής Βουλής (Bundestag) της Γερμανίας. Η χώρα είναι διαιρεμένη σε 299 μονοεδρικές περιφέρειες ίσες με το ήμισυ του συνόλου των εδρών του Bundestag. Τα κόμματα κατεβάζουν έναν υποψήφιο σε κάθε μία από αυτές Για τις άλλες μισές έδρες τα κόμματα υποβάλλουν δεσμευμένους συνδυασμούς (κλειστές λίστες) σε επίπεδο κρατιδίου (Land) Ο κάθε ψηφοφόρος διαθέτει δύο ψήφους: μία για την εκλογική του περιφέρεια και μία για το κρατίδιο. Μπορεί να ψηφίσει διαφορετικά με τις 2 ψήφους αλλά η καθοριστική ψήφος για την αναλογική κατανομή των εδρών είναι η δεύτερη (σε επίπεδο κρατιδίου) Στις μονοεδρικές περιφέρειες εκλέγεται ο σχετικά πλειοψηφίσας υποψήφιος

Παράδειγμα: Το Γερμανικό εκλογικό σύστημα (2) Στη συνέχεια όλες οι έδρες της χώρας κατανέμονται αναλογικά ανάμεσα στα κόμματα που υπερβαίνουν το 5% των ψήφων σε εθνικό επίπεδο (ή έχουν εκλέξει τρεις βουλευτές σε μονοεδρικές περιφέρειες) Αφού υπολογισθεί ο αριθμός των εδρών που πρέπει να λάβει κάθε συνδυασμός αφαιρείται ο αριθμός των εδρών που ο συνδυασμός αυτός έχει ήδη λάβει στις μονοεδρικές περιφέρειες Αν δικαιούται περισσότερες έδρες, οι έδρες αυτές του χορηγούνται στους συνδυασμούς σε επίπεδο κρατιδίου Αν έχει υπερβεί τον αριθμό των εδρών που δικαιούται (überhangmandate) τις διατηρεί αλλά αυξάνονται οι έδρες του Bundestag προς όφελος και των λοιπών κομμάτων (Ausgleichmandate)

Γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές, 2005 Α΄ ψήφος (υποψήφιος): μονοεδρική εκλογική περιφέρεια Wahlkreis 5 (Kiel) Β΄ ψήφος (κόμμα): εκλογική περιφέρεια = κρατίδιο Schleswig-Holstein (11 έδρες)

Μικτά ή παράλληλα συστήματα Συνήθως εμπεριέχουν παράλληλες εκλογικές διαδικασίες δηλαδή εκλέγουν μέρος των βουλευτών με πλειοψηφικό τρόπο και μέρος τους με αναλογικό αντίθετα από ό, τι διαπιστώνεται στο γερμανικό σύστημα, δεν αλληλοεπηρεάζονται Ονομάζονται και ανεξάρτητα συνδυαστικά (Mixed Member Majoritarian, MMΜ) Παράδειγμα: Το εκλογικό σύστημα της Ιαπωνίας οι ψηφοφόροι εκλέγουν 295 από τους 475 βουλευτές με πλειοψηφικό σύστημα σε μονοεδρικές περιφέρειες και 180 με αναλογικό τρόπο σε 11 πολυεδρικές Παράδειγμα: Ιταλία 1993-2005 Τα ¾ των βουλευτών εκλέγονταν από 475 μονοεδρικές περιφέρειες με σύστημα σχετικής πλειοψηφίας και το ¼ με αναλογικό τρόπο Το 2005 υιοθετήθηκε αναλογικό με πριμ πλειοψηφίας για το πρώτο κόμμα ή συνασπισμό (εξασφάλιση 340/630 έδρες για τον σχηματισμό πλειοψηφικής κυβέρνησης) Παράδειγμα: Το λεγόμενο «τριφασικό σύστημα» που χρησιμοποιήθηκε στις εκλογές του 1956 στην Ελλάδα ήταν πλειοψηφικό σύστημα στις μικρές εκλογικές περιφέρειες, ήταν ενισχυμένα αναλογικό στις μεσαίες και αναλογικό στις μεγάλες περιφέρειες

Παράδειγμα: το «τριφασικό» σύστημα στην Ελλάδα – Εκλογές 1956 Πλειοψηφικό στις μικρές περιφέρειες (περιοχές της επαρχίας όπου η ΕΡΕ ήταν πιο δυνατή) ≤ 3 έδρες Πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση του δεύτερου κόμματος/συνασπισμού (ή ενισχυμένα αναλογικό) σε μεσαίες περιφέρειες (4 έως 10 έδρες) Αναλογικό σε μεγάλες περιφέρειες (αστικές περιφέρειες όπου η Δημοκρατική Ένωση– και κυρίως η ΕΔΑ - ήταν πιο δυνατή) ≥ 10 έδρες Υψηλό κατώφλι εισόδου για κόμμα (15%) ή συνασπισμό (25%) – τόσο σε εθνικό όσο και επίπεδο περιφέρειας Αποτέλεσμα: ΕΡΕ 1,59 εκ. ψήφοι – 47.4% - 165 έδρες Δ.Ε. 1.62 εκ. ψήφοι – 48.2% - 132 έδρες

Εκλογικά και κομματικά συστήματα: Ο «νόμος» του Duverger Ο αριθμός κομμάτων σε ένα κομματικό σύστημα καθορίζεται από το εκλογικό σύστημα: Τα πλειοψηφικά συστήματα δημιουργούν δικομματισμούς Τα αναλογικά συστήματα δημιουργούν πολυκομματισμούς Αυτό οφείλεται σε δύο παράγοντες: Έναν «μηχανικό» παράγοντα: το τρίτο, τέταρτο, πέμπτο κόμμα, θα πάρουν μικρότερο ποσοστό εδρών σε σχέση με το ποσοστό ψήφων που θα λάβουν Έναν ψυχολογικό παράγοντα: οι υποστηρικτές των μικρότερων κομμάτων, γνωρίζοντας ότι η ψήφος για αυτό το κόμμα δεν οδηγεί σε εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο και άρα είναι «χαμένη ψήφος», τελικά επιλέγουν να ψηφίσουν ένα από τα δύο μεγάλα κόμματα (ψήφος τακτικής)

Εκλογικά και κομματικά συστήματα: Σχέση αιτιότητας; Αρκετοί πολιτικοί επιστήμονες έχουν αμφισβητήσει την αιτιώδη σχέση μεταξύ εκλογικού και κομματικού συστήματος Για παράδειγμα, σε αρκετές χώρες ο κατακερματισμός του κομματικού συστήματος προηγείται της υιοθέτησης αναλογικού συστήματος Η πιο γνωστή εναλλακτική θεωρία ανήκει στον Stein Rokkan (και δευτερευόντως τον S.M. Lipset), η οποία δίνει έμφαση σε ιστορικούς κοινωνιολογικούς παράγοντες («διαιρετικές τομές»)

Πλεονεκτήματα Πλειοψηφικών συστημάτων Μεγάλη πιθανότητα σχηματισμού μονοκομματικής κυβέρνησης, και άρα μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και δυνατότητα λογοδοσίας Πιο σταθερές κυβερνήσεις, λιγότερα εμπόδια για την εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος Σχετική απλότητα του συστήματος: Ο υποψήφιος που λαμβάνει τους περισσότερους ψήφους κερδίζει Αναγνωρίζονται από πολλούς ως πιο κατάλληλα στην εκπροσώπηση τοπικών συμφερόντων. Πιο άμεση επαφή εκλεγμένων και ψηφοφόρων λόγω του μικρού μεγέθους των εκλογικών περιφερειών (αντίθετη όψη: πελατειακές σχέσεις)

Πλεονεκτήματα Αναλογικών συστημάτων Πιο δίκαιο σύστημα: η κατανομή εδρών στο κοινοβούλιο αντανακλά πιο πιστά τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων Οι ψηφοφόροι τείνουν να ψηφίζουν περισσότερο για μικρά κόμματα όταν υπάρχει αναλογικό σύστημα, καθώς μειώνεται η πιθανότητα να είναι «χαμένη ψήφος». Η μεγαλύτερη πιθανότητα πολιτικής εκπροσώπησης μειοψηφιών, δημιουργεί μεγαλύτερο κίνητρο δημιουργίας αντίστοιχων κομμάτων. Έτσι διασφαλίζεται η εκπροσώπηση μεγαλύτερου μέρους της κοινής γνώμης (αντίθετη όψη: κίνδυνος νομιμοποίησης εξτρεμιστικών ομάδων, μεγαλύτερη πόλωση) Η μη περιθωριοποίηση μειοψηφιών, οδηγεί σε μεγαλύτερη πολιτική συμμετοχή (η εκλογική συμμετοχή συνήθως μεγαλύτερη σε χώρες με αναλογικά συστήματα) Δεν δημιουργεί στρεβλώσεις εις βάρος μικρότερων κομμάτων με γεωγραφικά διάσπαρτη εκλογική δύναμη ή υπέρ μικρότερων κομμάτων με γεωγραφικά συγκεντρωμένη δύναμη