ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΜΣ «ΝΑΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΚΑΙΟ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Η υποχρεωτική ασφάλιση κατά το ελληνικό εθνικό δίκαιο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΓΚΟΣ Α.Μ.: 7340010617012

Περιεχόμενα Θαλάσσια ασφάλιση – υποχρεωτική ασφάλιση Κριτήρια για την ύπαρξη υποχρεωτικής ασφάλισης στη ναυτιλία Νομοθετικό πλαίσιο υποχρεωτικής ασφάλισης στην Ελλάδα Εθνικές πηγές Διεθνή νομικά κείμενα Νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συμπεράσματα

1. Θαλάσσια Ασφάλιση – Υποχρεωτική ασφάλιση Θαλάσσια ασφάλιση: η ασφάλιση ενεργητικού (πλοίο, φορτίο) ή και παθητικού (ευθύνη), για τυχόν ζημία που προκληθεί στο πλοίο, το φορτίο, τον επιβάτη ή τρίτο φυσικό ή νομικό πρόσωπο, συνεπεία θαλασσίου κινδύνου Θαλάσσιος κίνδυνος: κίνδυνος που παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια του πλου (at sea) και όχι ένεκα του πλου Υποχρεωτική ασφάλιση (compulsory insurance): η υποχρέωση ενός προσώπου όπως προβεί σε ασφάλιση (κυρίως παθητικού, ήτοι ευθύνη – αντικειμενική - ) ένεκα ρητής επιταγής ενός κανόνα δικαίου, μέσα στον οποίο δημιουργείται ή λειτουργεί η ασφάλιση ή η υποκείμενη σχέση Λειτουργία υποχρεωτικής ασφάλισης υπέρ τρίτου ζημιωθέντος ΑσφΝ 25,26: ρύθμιση της υποχρεωτικής ασφάλισης στο γενικό ασφαλιστικό δίκαιο (ασφαλίσεις αστικής ευθύνης, ικανοποίηση αξιώσεων τρίτων κατά λήπτη ασφάλισης)

2. Κριτήρια για την ύπαρξη υποχρεωτικής ασφάλισης στη ναυτιλία Ναυτιλία: κατεξοχήν τομέας επιχειρηματικότητας με υψηλό κίνδυνο και ρίσκο Αγορά εντάσεως κεφαλαίου: μεγάλα ποσά απαιτούνται για την ναυπήγηση πλοίων αλλά και για την επαγγελματική χρήση τους Φορτίο: τα πλοία χρησιμοποιούνται συντριπτικά στις διεθνείς μεταφορές – οι μεταφερόμενοι (άτ0μα – φορτία) θα πρέπει να αισθάνονται ασφάλεια Ποιότητα κινδύνου: η θάλασσα κρύβει απρόσμενους κινδύνους, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε όλεθρο Περιορισμός ευθύνης: όπου ορίζεται, συχνά ταυτίζεται με το ποσό υποχρεωτικής ασφάλισης, ως μορφή εξασφάλισης των τρίτων Ρύπανση: ο κίνδυνος από θαλάσσια ρύπανση είναι μεγάλος και πολύπλευρος – για να μπορεί να λειτουργήσει η ευθύνη, θα πρέπει να είναι διασφαλισμένη η κάλυψη των ζημιών που θα προκύψει από τη ρύπανση Δημόσια τάξη: επιθυμία του νομοθέτη να προστατεύει τους ασθενέστερους κατά περίπτωση (πχ. επιβάτες σε θαλάσσια μεταφορά, τρίτους σε περίπτωση ρύπανσης), καθώς και το κράτος στο οποίο μπορεί να συμβεί γεγονός που να δημιουργεί ζημίες

3. Νομοθετικό πλαίσιο υποχρεωτικής ασφάλισης στην Ελλάδα Πλήθος κειμένων που εμπεριέχουν διατάξεις υποχρεωτικής ασφάλισης Εθνικά νομοθετήματα, Διεθνείς Συμβάσεις, ενωσιακή νομοθεσία Κοινός παρονομαστής η προστασία των ασθενέστερων και η ασφάλεια των τρίτων – συναλλαγών Διατάξεις αναγκαστικού δικαίου: εάν προβλέπεται υποχρεωτική ασφάλιση, και δεν υπάρχει, τότε δεν μπορεί να λειτουργήσει η βασική σχέση για την οποία προβλέφθηκε – κυρώσεις στα υπεύθυνα πρόσωπα Έκδοση πιστοποιητικού ασφάλισης ώστε να μπορεί το πλοίο να εισέρχεται σε λιμένες (blue card) (πχ. CLC) Πληρότητα νομοθετικών κειμένων ως προς το περιεχόμενο, προσαρμογή των ανωτάτων ορίων ευθύνης – ασφάλισης προς τα πάνω

Το άρθρο 26 του Ασφαλιστικού Νόμου Υποχρεωτική ασφάλιση αστικής ευθύνης Ευθεία αξίωση τρίτου και πέραν από το ασφαλιστικό ποσό, έως του ορίου υποχρεωτικής ασφάλισης (ΕφΘεσσ 1093/2013 – ΕΕΔ 2013/674) Ο ασφαλιστής δεν αντιτάσσει ενστάσεις από την ασφαλιστική σύμβαση έναντι του τρίτου Επέκταση ευθύνης ασφαλιστή έναντι τρίτου κατά ένα μήνα μετά από τη λήξη της ασφαλιστικής σύμβασης και την κοινοποίηση της λήξης στην αρμόδια υπηρεσία Αναλογική ικανοποίηση πλειόνων ζημιωθέντων Οι διατάξεις του άρθρου 26 θα εφαρμοστούν συμπληρωματικά, εάν δεν ορίζεται κάτι άλλο από τις ειδικές ρυθμίσεις για τη θαλάσσια ασφάλιση. Ωστόσο, η διάταξη περί ευθείας αγωγής (παρ. 1) θα εφαρμοστεί σε κάθε περίπτωση που νομοθέτημα προβλέπει υποχρεωτική ασφάλιση, ανεξάρτητα από το αν το ίδιο προβλέπει ή όχι ευθεία αξίωση Θα εφαρμοστούν όμως σήμερα;

ΑΠ 1502/2008 Αγωγή αποζημίωσης επιβάτη ένεκα σωματικού τραυματισμού Ο ζημιωθείς επιβάτης στράφηκε ευθέως και κατά του ασφαλιστή, δυνάμει του άρθρου 26 Το Πρωτοδικείο απέρριψε την αγωγή ως προς την ασφαλιστική εταιρία, καθώς έκρινε ότι δεν εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 26 του Ν. 2496/97 Εφετείο Πειραιά = 845/2006 (ΝΟΜΟΣ): εσφαλμένα το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκρινε ότι ο ζημιωθείς δεν είχε ευθεία αγωγή κατά του ασφαλιστή για τον τραυματισμό του Το ασφάλισμα σε τέτοιες περιπτώσεις δε λογίζεται ως αποζημίωση, ούτε εφαρμόζεται το άρθρο 14 του ΑσφΝ ΑΠ = 1502/2008 (ΝΟΜΟΣ): Κατά το άρθρο 26 παρ. 5 του ΑσφΝ, οι διατάξεις του παρόντος άρθρου δεν θα εφαρμοστούν παρά μετά τη σύσταση της αρμόδιας Αρχής που ορίζει το άρθρο 26 Τέτοια ΚΥΑ δεν έχει εκδοθεί ως σήμερα (2008), επομένως δεν μπορεί να εφαρμοστεί το άρθρο 26 = αναίρεση απόφασης Εφετείου Η ορθότητα αυτής της απόφασης αμφισβητείται (τελεολογική ερμηνεία – συστολή παρ. 5 –Χριστοδούλου / γραμματική ερμηνεία παρ. 5)

ΡΥΘΜΙΣΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ 4. Εθνικές πηγές ΝΟΜΟΣ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Ν. 4256/2014 (αντικατάσταση Ν. 2743/1999) Επαγγελματικά σκάφη – πλοία αναψυχής- τουριστικά ημερόπλοια Ιδιωτικά σκάφη άνω των 7 μέτρων Ταχύπλοα σκάφη Σωματικές - υλικές ζημιές επιβαινόντων – τρίτων, θαλάσσια ρύπανση Όρια ευθύνης = ασφαλιστικό ποσό (από 50.000 – 500.000€, συν ποσό θαλάσσιας ρύπανσης) Ν. 2881/2001 (ανέλκυση ναυαγίων) Πλοία, πλωτά ναυπηγήματα, κατασκευές στη θάλασσα Πλοία – πλωτά ναυπηγήματα που μεταφέρουν ή αποθηκεύουν ως 2000t πετρέλαιο Αστική ευθύνη πλοιοκτήτη-εφοπλιστή για έξοδα ανέλκυσης κλπ + ρύπανση από πετρέλαιο Όρια ασφάλισης = όρια ευθύνης LLMC (άρθ. 7) Υ.Α 3332.10/4/2013/20.06.2013 Δρομολογημένα πλοία στις θαλάσσιες ενδομεταφορές χωρητικότητας < 300 κ.ο.χ. Κάλυψη αστικής ευθύνης πλοιοκτήτη – υποχρεωτική ασφάλιση ως το ανώτατο ανά περίπτωση όριο Σωματικές – υλικές ζημίες επιβατών Υ.Α. 3131.1/03/1999 Εκμίσθωση θαλασσίων μέσων αναψυχής Υποχρεωτικά όρια ευθύνης – ασφάλισης (σωματικές – υλικές ζημίες επιβαινόντων – τρίτων)

ΡΥΘΜΙΣΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ 5. Διεθνή νομικά κείμενα ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ CLC 1992/2000 (+ ΠΔ 286/2002 περί τροποποίησης ποσών) Πλοία που μεταφέρουν πετρέλαιο χύδην (ως φορτίο) άνω 2.000 t Υποχρεωτική ασφάλιση αστικής ευθύνης, στα όρια της ΔΣ (άρθρο 7), για πάσα ζημία εκ ρύπανσης, παντός είδους, ευθεία αξίωση κατά ασφαλιστή LLMC 1976 (N. 1923/91 + Ν. 3743/2009 περί τροποποίησης ποσών) – Π.Δ. 6/2012 Όλα τα εμπορικά – επιβατηγά πλοία, εκτός από αερόστρωμνα και πλωτές εξέδρες + τουλάχιστον 300 κ.ο.χ. (Π.Δ. 6/2012) Υποχρεωτική ασφάλισης της αστικής ευθύνης (συνολικός περιορισμός) που προκύπτει για πλοιοκτήτη (κύριο, εφοπλιστή, ναυλωτή) κατά τις διατάξεις για τον περιορισμό ευθύνης Η υποχρέωση ασφάλισης δεν προκύπτει από τη ΔΣ, αλλά από τον ελληνικό νόμο, που συμπληρώνει το κενό ΔΣ ΑΘΗΝΩΝ 1974/2002 (Ν. 1922/1991 + Ν. 4195/2013 περί τροποποίησης ποσών) – Ν. 2932/2001, Ν. 3450/2005 Επιβατηγά πλοία διεθνών πλόων (άνω των 12 επιβατών) Ασφάλιση περιορίσιμης ευθύνης μεταφορέα Θάνατος, σωματική – υλική ζημία επιβατών Bunker Convention 2001 (N. 3393/2005) Όλα τα πλοία Συμβαλλομένων Κρατών με ολική χωρητικότητα άνω των 1000 κ.ο.χ.(ΔΣ 1969 για καταμέτρηση πλοίων) Υποχρεωτική ασφάλιση αστικής ευθύνης συνεπεία ρύπανσης από πετρέλαιο κίνησης (καύσιμο), ως τα όρια του περιορισμού κατά περίπτωση

6. Νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Οδηγία 2009/20/ΕΚ περί ασφάλισης πλοιοκτητών από ναυτικές απαιτήσεις (Π.Δ. 6/2012) Όλα τα υπό ελληνική και ξένη σημαία πλοία χωρητικότητας άνω 300 κ.ο.χ. Δραστηριοποίηση σε ελληνικά ύδατα ή είσοδος σε ελληνικούς λιμένες Υπερισχύει του Ν. 4256/2014 για πλοία άνω των 300 κ.ο.χ. Υποχρεωτική ασφάλιση αστικής ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις – ΔΣ Λονδίνου 1976 (LLMC) Όριο ασφάλισης όμοιο με το συναφές ανά πλοίο μέγιστο ποσό ευθύνης Κάλυψη ζημιών παντός είδους Κανονισμός (ΕΚ) 392/2009 σχετικά με ευθύνη μεταφορέων που εκτελούν θαλάσσιες μεταφορές επιβατών Επιβατηγά πλοία που εκτελούν διεθνείς μεταφορές επιβατών + εσωτερικές Τουριστικά ημερόπλοια: υπερισχύει του Ν. 4256/2014, αν προεκτείνουν το ταξίδι τους σε λιμένες της αλλοδαπής και μεταφέρουν άνω των 12 επιβατών Αν τα τουριστικά ημερόπλοια τελούν εσωτερικές μεταφορές κατηγορίας Α ή Β (Οδ. 98/18/ΕΚ), επίσης εντάσσονται στον Κανονισμό Δυνατότητα περιορισμού ευθύνης μεταφορέα (συμβατικού – πραγματικού) Υποχρεωτική ασφάλισης ως το μέγιστο συναφές ποσό του περιορισμού ευθύνης Κάλυψη σωματικών – υλικών ζημιών επιβατών Όριο ευθύνης: LLMC (αν έχει κυρωθεί από κράτος Ε.Ε.) – αν δεν έχει κυρωθεί = άρθρο 7 (υποχρεωτική ασφάλιση σε μέρος ευθύνης)

Ο Κανονισμός 392/2009 Πεδίο εφαρμογής: διεθνής μεταφορά – εσωτερικές μεταφορές Α –Β κατηγορίας (Οδ. 98/18/ΕΚ) Ρυθμίσεις για υποχρεωτική ασφάλιση επιβάτη στη θαλάσσια μεταφορά Υπόχρεος ο μεταφορέας (συμβατικός – πραγματικός) Ασφαλιστής: συνήθως P&I Club Υποχρεωτική ασφάλιση για πλοία που έχουν άδεια μεταφοράς άνω των 12 επιβατών Κάλυψη αξιώσεων ένεκα θανάτου ή σωματικής βλάβης Όρια = παραπομπή σε LLMC αν έχει κυρωθεί από κράτος, άλλως στις διατάξεις του Κανονισμού Ειδικές ρυθμίσεις για ειδικούς κινδύνους (πόλεμος, αιχμαλωσία, τρομοκρατία, κατάσχεση κλπ) = χαμηλότερο όριο ευθύνης για αυτούς τους κινδύνους (βλ. και Κατευθυντήριες Γραμμές ΙΜΟ, που είναι θετικό δίκαιο καθώς προσαρτώνται στον Κανονισμό) Ευθεία αξίωση κατά του ασφαλιστή Επιτρεπτές ειδικές απαλλακτικές ρήτρες (πόλεμος, ραδιενεργή μόλυνση, κυβερνοχώρος, επιφύλαξη περί πεδίου εφαρμογής ασφάλισης πχ. επιφύλαξη ότι η ασφάλιση θα καλύπτει μόνο υποχρεώσεις εκ της Σύμβασης και του Κανονισμού)

7. Συμπεράσματα Η υποχρεωτική ασφάλιση είναι σύμφυτη με τον περιορισμό της ευθύνης Ανεξαρτήτως νομοθετήματος, όπου προβλέπεται δυνατότητα περιορισμού, προβλέπεται και υποχρεωτική ασφάλιση τουλάχιστον ως το μέγιστο συναφές όριο ευθύνης, ανά περίπτωση Η ενωσιακή νομοθεσία είτε θα τηρεί τα όρια της LLMC (που είναι το γενικό πλαίσιο περιορισμού της ευθύνης), είτε θα θεσπίζει ανώτερα όρια Η υποχρεωτική ασφάλιση παρέχει ασφάλεια και σιγουριά α. Ασφαλιστής: γνωρίζει ότι πρέπει να ασφαλίσει – υπολογίζει κόστη β. Πλοιοκτήτης/ εφοπλιστής: γνωρίζει ότι δεν θα χρειαστεί να πληρώσει την τυχόν ζημία γ. Τρίτος: γνωρίζει ότι θα αποζημιωθεί σε κάθε περίπτωση από τον ασφαλιστή του πλοίου Η σύνδεση ασφάλισης – περιορισμού καθιστά τον κίνδυνο προβλέψιμο, συνεπώς ευκολότερα ασφαλίσιμο από τον ασφαλιστή Η ευθύνη του ασφαλιστή (ευθεία αξίωση κατά κανόνα) οδηγεί σε ασφάλεια των ζημιωθέντων για την αποκατάσταση της ζημίας τους

P.S.: Η μολυσμένη επιφάνεια από το ρύπανση του Torrey Canyon – 1967...