ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΝΝΟΜΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Ενιαίο ΠΜΣ Ναυτικού Δικαίου Έτος: 2017-2018 Μάθημα: Θαλάσσια Ασφάλιση ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΝΝΟΜΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ Επιβλέπων καθηγητής: Δημήτριος Χριστοδούλου Ιωάννα Ε. Περάκη Α.Μ.: 7340010617018

Περιεχόμενα Ο θεσμός της εγκατάλειψης κατά τον ΚΙΝΔ Τρόπος άσκησης του δικαιώματος Προθεσμία άσκησης του δικαιώματος Έννομες συνέπειες της εγκατάλειψης Ο θεσμός στο αγγλοσαξωνικό δίκαιο Βιβλιογραφία

Ο θεσμός της εγκατάλειψης κατά τον ΚΙΝΔ Σε περίπτωση μερικής ζημίας του ασφαλισμένου αντικειμένου, ο ασφαλισμένος μπορεί, εκτός από το να ζητήσει από τον ασφαλιστή αποζημίωση αντίστοιχη προς το ύψος της ζημίας (αβαρία), να ασκήσει το ex lege δικάιωμα της εγκατάλειψης του ασφαλισθέντος αντικειμένου στον ασφαλιστήαρ. 280 επ. ΚΙΝΔ Ο ασφαλισμένος εγκαταλείπει το ασφαλισθέν αντικείμενο στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται κατά την κρίσιμη χρονική στιγμή στον ασφαλιστή σε αντάλλαγμα να λάβει ολόκληρο το ποσό του συμφωνηθέντος ασφαλίσματος, ως αν είχε υποστεί το ασφαλισθέν πραγματική ολική απώλεια (280 ΚΙΝΔ)μόνο για τις περιοριστικά αναφερόμενες στο 281 ΚΙΝΔ περιπτώσεις Δεν πρέπει να συγχέεται με την παραχώρηση του ΚΙΝΔ (αρ. 85 επ. ΚΙΝΔ) ο παραχωρών έχει την ιδιότητα οφειλέτη≠ ο εγκαταλείπων έχει την ιδιότητα δανειστήμπορεί να ασκηθεί παράλληλα με την παραχώρηση, αφού μετά από την τελευταία ο πλοιοκτήτης διατηρεί τα εμπράγματα δικαιώματά του επί του πλοίουτρόπος περιορισμού ευθύνης πλοιοκτήτη

Ο θεσμός της εγκατάλειψης κατά τον ΚΙΝΔ Διακριτική ευχέρεια επιλογής εκ μέρους του ασφαλισμένου μεταξύ άσκησης αγωγής αβαρίας ή του δικαιώματος ασφάλισης δυνατή στο δικόγραφο αναγνώρισης του δικαιώματος εγκατάλειψης (βλ. παρακάτω) η προβολή της αβαρίας ως σωρευτικής βάσης Νόμιμη βάση του δικαιώματος: η ευθύνη του ασφαλιστή εξ εγκύρου ασφαλιστικής συμβάσεως/ προϋπόθεση: να έχει ήδη θιγεί το ασφαλισθέν από τον ασφαλιστικό κίνδυνο η νόμιμη άσκηση του δικαιώματος επιφέρει ολοκληρωτική και οριστική εκκαθάριση της ασφαλιστικής σχέσης Εγκατάλειψη επιλέγεται σε περιπτώσεις που η αποκατάσταση της μερικής ζημίας ομοιάζει οικονομικά ασύμφορη για τον ασφαλισμένο υπό τις εκάστοτε περιστάσεις-στάθισμα συμφερόντων Ratio: Παραχώρηση των δικαιωμάτων του ασφαλισμένου επί του αντικειμένου στον ασφαλιστή ως αντιστάθμισμα καταβολής πλήρους αποζημίωσηςαρχή απαγόρευσης πλουτισμού του ασφαλισμένου

Τρόπος άσκησης του δικαιώματος Αρ. 284 ΚΙΝΔ «Το προς εγκατάλειψιν δικαίωμα ασκείται δια δηλώσεως κοινοποιούμενης προς τον ασφαλιστήν» δήλωση ως μονομερής απευθυντέα δικαιοπραξία Μη επιδεκτική όρου ή αίρεσης Παλαιότερη κυρίως άποψη υπέρ έγγραφου τύπουπλέον η κρατούσα γνώμη συμβαδίζει με τη διεθνή πρακτική-προβάδισμα στο άτυπο υπό την προϋπόθεση ότι η δήλωση είναι σαφής και ρητή Δυνατή παραίτηση ασφαλισμένου πριν την κοινοποίηση στον ασφαλιστήμετά την κοινοποίηση και πριν την αποδοχή δυνατή ανάκληση αν δεν θίγονται τυχόν δικαιώματα τρίτων, ενώ μετά την αποδοχή/μη αμφισβήτηση από τον ασφαλιστή συνάπτεται ένα είδος σύμβασηςανατροπή μόνο κατά τις γενικές ρήτρες ΑΚ Απαραίτητη η κοινοποίηση στον ασφαλιστή ως προϋπόθεση της σύννομης άσκησης του δικαιώματος 281 ΑΚ το δικαίωμα δεν πρέπει να ασκείται καταχρηστικά π.χ. αποσκοπώντας στην πτώχευση του ασφαλιστή

Τρόπος άσκησης του δικαιώματος Η δήλωση εγκατάλειψης πρέπει να περιλαμβάνει τα ασφαλισθέντα πράγματατο αυτό ισχύει και για τον ναύλο εάν έχει ασφαλισθεί Με την εγκατάλειψη μεταβιβάζονται στον ασφαλιστή τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις εκ του ασφαλισθέντος αντικειμένου Σε περίπτωση ασφάλισης ολόκληρης της αξίας δεν δύναται ο ασφαλισμένος να εγκαταλείψει τμήμα μόνο του αντικειμένου και για το υπόλοιπο να ασκήσει αγωγή αβαρίας Αντιθέτως, εάν ο ασφαλισμένος είναι συγχρόνως κύριος του πλοίου και του φορτίου ασφαλισθέντα ξεχωριστά, δύναται είτε να ασκήσει το δικαίωμα της εγκατάλειψης ξεχωριστά για το καθένα είτε μόνο για το ένα εξ αυτών και για το άλλο να ζητήσει αποκατάσταση της πραγματικής ζημίας που υπέστη Σε περίπτωση πώλησης του διασωθέντος πράγματος από τον ασφαλισμένο, δυνατή είναι η καταβολή του τιμήματος στον ασφαλιστή αντί για το διασωθέν αυτό καθαυτό ή η σχετική εκχώρηση της απαίτησής του προς τον αγοραστή

Προθεσμία άσκησης του δικαιώματος Η δήλωση εγκατάλειψης ασκείται εντός τριμήνου εν γένει από τη γνωστοποίηση των περιστατικών του άρ. 281 ΚΙΝΔ (283 ΚΙΝΔ) Ειδικότερα, για τις περ. α’ και β’ για την έναρξη της προθεσμίας αρκεί το ατύχημα να έγινε ευρέως γνωστό στον τόπο διαμονής του ασφαλισμένου (εν είδει τεκμηρίου) και δη για την περ. β’ να έλαβε γνώση της έκτασης της ζημίας Για την περ. γ’ ισχύει η 3μηνη και 5μηνη προθεσμία από την τελευταία είδηση για τα μηχανοκίνητα και ιστιοφόρα πλοία αντίστοιχα, ενώ για την περ. δ’ η προθεσμία άρχεται από τη γνωστοποίηση του περιστατικού (282 ΚΙΝΔ)τυχόν ανεύρεση του πλοίου μετά την κοινοποίηση της δήλωσης ή τυχόν κήρυξη της άλωσης ως παράνομης δεν επιφέρουν κανένα αποτέλεσμα σημασία έχει να συντρέχουν τα πραγματικά περιστατικά κατά τη στιγμή κοινοποίησης της δήλωσης

Προθεσμία άσκησης του δικαιώματος Εάν η προθεσμία παρέλθει άπρακτη, ο ασφαλιστής δικαιούται να προβάλει ένσταση έκπτωσης του ασφαλισμένου από το δικαίωμα εγκατάλειψηςδυνατότητα παραίτησης ασφαλιστή εκ της ενστάσεως Μετά την πάροδο της προθεσμίας, ο ασφαλισμένος δεν έχει ευχέρεια επιλογής-μόνη δυνατότητα η αγωγή αβαρίας Πρόκειται για αποσβεστική προθεσμία (υποστηρίζεται από μερίδα της θεωρίας στην προκειμένη περίπτωση η μη εφαρμογή γενικών διατάξεων ΑΚ περί αναστολής, διακοπής ή σύντμησης αποσβεστικών προθεσμιών χάριν αποφυγής της αβεβαιότητας στο ασφαλιστικό δίκαιο) Οι ως άνω προθεσμίες δύναται να παραβλεφθούν, σε περίπτωση που ο ασφαλιστής τάσσει στον ασφαλισμένο προθεσμία εύλογου χρονικού διαστήματος, η παρέλευση της οποίας επιφέρει και πάλι απώλεια του δικαιώματος εγκατάλειψης288 ΚΙΝΔ Η έννοια του εύλογου κρίνεται ad hoc ανάλογα με τις περιστάσεις και επί τη βάσει της καταχρηστικότηταςγενικά προθεσμία ικανή ώστε ο ασφαλισμένος να σταθμίσει τις επιλογές του

Έννομες συνέπειες της εγκατάλειψης Η άσκηση του δικαιώματος εγκατάλειψης, καταρχάς επιτρέπει στον ασφαλισμένο να αξιώσει την καταβολή ολόκληρου του ασφαλίσματος ως αν να επρόκειτο για ολική απώλεια και, κατά δεύτερον, ο ασφαλιστής αποκτά κατά βάση κυριότητα επί του ασφαλισθέντος Σε περίπτωση που το ασφαλισθέν που υπέστη βλάβη είναι πλοίο, ο ασφαλιστής υποχρεούται να καταχωρήσει τη μεταβίβαση της κυριότητας επ’ αυτού στο νηολόγιο-η καταχώρηση όμως αυτή έχει δηλωτική σημασίαΤο μεταβιβαστικό αποτέλεσμα επέρχεται ήδη από την κοινοποίηση της δήλωσηςΤα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις μεταβιβάζονται ως έχουν εκείνη τη στιγμή, μεταγενέστερα γεγονότα δεν επηρεάζουνεξαίρεση από αρ. 6 ΚΙΝΔ περί μεταβίβασης κυριότητας κατόπιν καταχώρησης στο νηολόγιο Η εγκατάλειψη συνιστά παράγωγο, εξωσυμβατικό τρόπο κτήσης κυριότητας Κατά λογική συνέπεια, «Ο ασφαλιστής του ελπιζόμενου κέρδους ουδέν δικαίωμα αποκτά εκ της εγκαταλείψεως»-αρ. 286 ΚΙΝΔ, αλλά όπως και στις λοιπές περ. μπορεί να αποδεχθεί την εγκατάλειψη και να καταβάλει ολόκληρο ασφάλισμα

Έννομες συνέπειες της εγκατάλειψης Από τη στιγμή κοινοποίησης της δήλωσης, εκκινεί μηνιαία αποσβεστική προθεσμία εντός της οποίας ο ασφαλιστής δύναται να αμφισβητήσει το δικαίωμα εγκατάλειψης ακολουθεί συμβιβασμός ή δικαστική διαμάχηέγερση αναγνωριστικής αγωγής από τον ασφαλισμένο (μπορεί να εγερθεί και πριν την αμφισβήτηση φυσικά) εάν η προθεσμία παρέλθει άπρακτη ή αναγνωρισθεί δικαστικά μεταβιβάζεται το ασφαλισθέν αναδρομικά από τη στιγμή της κοινοποίησης-αρ. 285 ΚΙΝΔμέχρι τότε κύριος κατά κρατούσα άποψη ακόμη ο ασφαλισμένοςσαν διοικητής αλλοτρίων έναντι ασφαλιστή Αποζημίωση καταβάλλεται από τον ασφαλιστή μετά την πάροδο της μηνιαίας προθεσμίας Η αποδοχή εκ του ασφαλιστή μπορεί να αφορά τμήμα μόνο των εγκαταλειπομένων και να είναι ρητή ή σιωπηρή-αρκεί να συνάγεται αδιαμφισβήτητα η βούλησή του (π.χ. πώληση των αντικειμένων εκ μέρους του ασφαλιστή) Εάν το ζημιωθέν είναι ασφαλισμένο συγχρόνως σε περισσότερους ασφαλιστές, η κυριότητα μεταβιβάζεται σε έκαστο κατ’ αναλογία της συμμετοχής του στο ασφάλισμα

Έννομες συνέπειες της εγκατάλειψης Κατά το αρ. 285 ΚΙΝΔ, ο ασφαλισμένος υποχρεούται να παράσχει στον ασφαλιστή όλες τις σχετικές πληροφορίες και αποδεικτικά έγγραφα για το εγκαταλειπόμενοπ.χ. τέτοια έγγραφα είναι ο τίτλος κυριότητας, το έγγραφο εθνικότητας, πιστοποιητικό επιθεώρησης κλπ Παράλειψη της υποχρέωσης αυτής δεν θίγει το κύρος της μεταβίβασης αλλά δημιουργεί στον ασφαλιστή αξίωση αποζημίωσης για τυχόν ζημία του που συνδέεται αιτιωδώς με την ως άνω υποχρέωση Ο ασφαλιστής έχει τη δυνατότητα, εκτός από πλήρη αμφισβήτηση του δικαιώματος, να αποποιηθεί, αμελλητί-εντός ευλόγου χρόνου- μετά την κοινοποίηση, την κτήση της κυριότητας προσφέροντας όλο το ασφάλισμααρ. 287 ΚΙΝΔη προσφορά του ασφαλίσματος πρέπει να γίνει ταυτόχρονα με τν αποποίηση, ατύπως και χωρίς όρο ή αίρεσηαναδρομική λειτουργία αποποίησηςratio να απαλλαχθεί ο ασφαλιστής από οικονομικά ασύμφορη, επιβαρυντική κτήση κυριότητας η οποία επισύρει πολλές υποχρεώσειςπιο ευέλικτη λύση, γιατί η δικαστική αναγνώριση πιθανόν μη αποτελεσματική

Ο θεσμός στο αγγλοσαξωνικό δίκαιο Ar. 61 MIA 1906-διακριτική ευχέρεια ασφαλισμένου μεταξύ αγωγής μερικής αποζημίωσης ή εγκατάλειψηςratio και πάλι η ασύμφορη ή αδύνατη αποκατάσταση της μερικής ζημίας-ar. 60 par. 1 MIA 1906 (constructive total lossκατά βάση συμπεριλαμβάνεται στην κάλυψη των ασφαλιστικών συμβάσεων- ar. 56 MIA 1906απαρίθμηση περιπτώσεων και εδώ) Ar. 62 MIA 1906-άτυπο δήλωσης ασφαλισμένου και αποδοχής ασφαλιστήεντός ευλόγου χρόνου και τα δύο αντίστοιχαόχι δυνατότητα ανάκλησης δήλωσης μετά την αποδοχήο ασφαλιστής έχει δυνατότητα αντίθεσης στη δήλωση Ar. 63 MIA 1906μεταβίβαση δικαιωμάτων στον ασφαλιστή που εκκινεί από την αποδοχή της δήλωσης και καταβολή ολόκληρου ασφαλίσματος εκ μέρους αυτού

Βιβλιογραφία Βασιλείου Δ. Κιάντου, «Ασφαλιστικό Δίκαιο» 9η έκδοση, 2005 Δημήτριος Φ. Χριστοδούλου, «Προϋποθέσεις και Αποτελέσματα της Εγκατάλειψης στη Θαλάσσια Ασφάλιση», Διημερίδα «Ναυτιλία και Θαλάσσια Ασφάλιση», 2007 Ι. Ρόκα, «Ιδιωτική Ασφάλιση», 2006 Σαρλής, «Ο θεσμός της εγκατάλειψης κατά τον ΚΙΝΔ», ΕΕμπΔ 1963 Γιάννης Ε. Βελέντζας, «Δίκαιο Ιδιωτικής Ασφάλισης, Χερσαίας- Ναυτικής-Αεροπορικής» 2η έκδοση, Ιωάννης Κ. Ρόκας, «Ασφαλιστικό Δίκαιο-Εισηγήσεις», 2η έκδοση, 2012 Δ. Καμβύση, «Ιδιωτικόν Ναυτικόν Δίκαιον», 1982 Ζ. Σκουλούδη, «Δίκαιο της Ιδιωτικής Ασφάλισης», 1995 Άλκης Απ. Αργυριάδης, Ράνια Χατζηνικολάου-Αγγελίδου, Λευτέρης Σκαλίδης, «Στοιχεία Ασφαλιστικού Δικαίου», 9η έκδοση, 2007 Howard Bennett, «The Law of Marine Insurance», 2nd edition, 2006 Ivamy, «Marine Insurance», 3rd edition, 1979