ŞƏHLA NƏBİ qızı HACIYEVA KARDİOFƏAL PEPTİDLƏRİN QURULUŞ-FUNKSİYA ƏLAQƏLƏRİ 2206.01 – Molekulyar fizika Fizika üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş D İ S S E R T A S İ Y A Elmi rəhbər: fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, prof. ƏHMƏDOV N.A.

KARDİOFƏAL PEPTİDLƏR Asp-Pro-Lys-Gln-Asp-Phe-Met-Arg-Phe –NH2 (DPKQDFMRF) Thr-Pro-Ala-Gln- Asp-Phe-Met-Arg-Phe - NH2 (TPAEDFMRF) Ser-Pro-Lys-Gln- Asp-Phe-Met-Arg-Phe- NH2 (SPKQDFMRF) Ser-Val-Gln-Asp-Asn- Phe-Met-His-Phe - NH2 (SVQDNFMHF) Ser-Ala-Pro-Gln-Asp-Phe-Val-Arg-Ser - NH2 (SAPQDVRS)

NƏZƏRİ KONFORMASİYA ANALİZİ

Asp-Pro-Lys-Gln-Asp-Phe-Met-Arg-Phe-NH2 (DPKQDFMRF)          ψ ψ   ψ  ψ      ψ ψ         ψ         Asp1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulu 163 atomdan, 50 ikiüzlü fırlanma bucağından ibarətdir.

Nonapeptid molekulların sinir-əzələ yığılmaları

KARDİOFƏAL PEPTİDLƏR Structure-Activity Relationships of FMRF-NH2 Peptides Demonstrate A Role for the conserved C Terminus and Unique N-Terminal Extension in Modulating Cardiac Contractility Benjamin F. Maynard equal contributor,

KARDİOFƏAL PEPTİDLƏR Structure-Activity Relationships of FMRF-NH2 Peptides Demonstrate A Role for the conserved C Terminus and Unique N-Terminal Extension in Modulating Cardiac Contractility Benjamin F. Maynard equal contributor,

Asp-Pro-Lys-Gln-Asp-Phe-Met-Arg-Phe-NH2 (DPKQDFMRF) Şəkil Asp1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5- Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun hesablama mərhələsinin sxemi

Asp1-Pro2-Lys3-Gln4- Asp5 pentapeptid fraqmentinin konformasiyalarının enerji paylanması Şeyp Enerji intervalı, kkal/mol 0-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 ›6 eeee 1 5 6 30 efff 7 3 2 27 eeff - 15 eeef 4 18 efee 20 efef 22 eefe effe Konformasiyaların faizlə göstəricisi

Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 tetrapeptid fraqmentinin konformasiyalarının enerji paylanması Konformasiyaların faizlə göstəricisi Şeyp Enerji intervalı, kkal/mol 0-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 ›6 eee - 7 6 11 38 fff 2 5 13 35 ffe 4 16 41 eef 1 3 33 efe 18 eff fef 10

Asp1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun şeypləri, konformasiyaları, onlara qeyri valent, elektrostatik, torsion qarşılıqlı təsir enerjilərinin verdikləri pay və nisbi enerjiləri Fəza quruluşu növləri № Şeyp Коnformasiya Unis Uq.v Uel. Utors. A 1 efffffee B3RR1222R231R3R2B332B3122B3 -44.0 -1.2 6.1 2 efffffef B3RR1222R231R3R2B332R2222R3 3.4 -45.0 3.9 5.3 3 effffeef B3RR1222R231R3B2B212 R2122B3 3.1 -46.6 4.6 6.0 4 effffeee B3RR1222R231R3B2B232B2122B1 6.4 -42.4 4.2 5.6 B 5 eeeeefef B1BB1222B211B1R2B332R2222R3 0.5 0.7 5.8 6 eeeeefee B1BB1222B211B1R2B332B3122B3 2.5 -38.5 -2.6 4.5 7 eeeeefff B1BB1222B211B1R2R212R3322B1 2.7 -41.9 1.9 3.8 8 eeeeeeef B1BB1222B211B1B2B212R2122R3 -40.7 1.3 4.9 9 eeeeeffe B1BB1222B211B1R3R332B3322B1 5.5 -43.9 5.1 10 eeeeeefe B1BB1222B211B1B1R222B3322B2 8.1 -36.7 3.7 11 eeeeeeee B1BB1222B211B1B2B323B2122B1 8.3 -35.9 0.9 C 12 efeeefef B1RB1222B211B1R2B332R2222R3 13 efeeefff B1RB1222B2112B1R2R212R3322R1 5.7 -42.5 14 efeeeeef B1RB1222B2112B1B2B212R2122R3 6.8 -41.5

Asp-Pro-Lys-Gln-Asp-Phe-Met-Arg-Phe-NH2 (DPKQDFMRF) molekulunun 14 stabil konformasiyalarının sayının histoqramı

Asp1 Pro2 Lys3 Gln4 Asp5 Phe6 Met7 Arg8 Phe9 2.8 0.5 0.7 -3.2 -3.7 -3.9 -7.5 -8.6 -4.1 -2.7 0.0 -1.1 2.6 -0.1 0.1 -1.6 -4.0 -1.4 0.2 0.3 -1.3 -0.9 -1.9 -1.2 -0.2 -1.8 3.5 2.7 2.5 -0.3 -9.9 -9.4 -2.0 -1.0 2.2 3.4 0.4 -0.4 1.4 -2.6 -1.7 -4.6 2.1 -0.7 -2.1 -2.3 -7.7 -5.3 -3.0 -3.1 -2.5 -6.4 -6.8 -2.9 -2.8

Asp1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun stabil konformasiyalarının həndəsi parametrləri - ikiüzlü fırlanma bucaqlarının qiymətləri Aminturşu qalığı Şeyplər efffffee eeeeefef efeeefef Asp1 -109 151 180 -61 89 -77 152 174 61 105 -78 151 171 52 88 Pro2 -41 177 104 172 -57 176 Lys3 -62 -43 180 66 180 179 180 180 -156 160 169 66 179 176 -146 147 171 65 175 180 177 180 Gln4 -57 -51 180 180 -80 110 -103 97 180 180 60 76 -96 99 180 58 97 Asp5 -53 -29 180 -65 90 -117 165 174 61 76 -121 164 175 Phe6 -91 -61 178 178 64 -85 -53 166 176 70 -86 -53 169 176 69 Met7 -129 145 178 -72 -63 178 180 -131 139 180 -68 -64 175 180 -131 140 180 -68 -64 175 180 Arg8 -109 117 173 -73 68 164 179 -88 -55 177  176 172 172 180 -88 -56 179 175 174 172 180 Phe9 -115 140 180 -63 89 -99 -56 180 -58 99 -100 -55 180 Unis 0.5 5.5

b) eeeeefef (0.5 kkal/mol ) c) efeeefef (5.5 kkal/mol) a) efffffee ( 0.0 kkal/mol) b) eeeeefef (0.5 kkal/mol ) c) efeeefef (5.5 kkal/mol)

[MeLys3], [MeGln4], [MeAsp5] Asp1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun analoqlarının fəza quruluşu: [MeLys3], [MeGln4], [MeAsp5]

Asp1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun və [MeLys3], [MeGln4], [MeAsp5] analoqlarının konformasiyaları və nisbi enerjiləri № Коnformasiya Təbii molekul [MeLys3] [MeGln4] [MeAsp5] 1 B3RR1222R231R3R2B332B3122B3 - 2 B3RR1222R231R3R2B332R2222R3 3.4 1.2 3 B3RR1222R231R3B2B212 R2122B3 3.1 7.7 4 B3RR1222R231R3B2B232B2122B1 6.4 7.8 5 B1BB1222B211B1R2B332R2222R3 0.5 0.9 5.1 5.7 6 B1BB1222B211B1R2B332B3122B3 2.5 7 B1BB1222B211B1R2R212R3322B1 2.7 2.2 1.6 8 B1BB1222B211B1B2B212R2122R3 4.6 3.3 8.5 9 B1BB1222B211B1R3R332B3322B1 5.5 8.7 10.9 10 B1BB1222B211B1B1R222B3322B2 8.1 6.0 5.6 11.4 11 B1BB1222B211B1B2B323B2122B1 8.3 6.1 12.2 12 B1RB1222B211B1R2B332R2222R3 2.4 5.8 13 B1RB1222B2112B1R2R212R3322R1 11.5 14 B1RB1222B2112B1B2B212R2122R3 6.8 9.3

Ser1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 (SPKQDFMRF) molekulunun fəza quruluşu Ser-Pro-Lys-Gln-Asp-Phe-Met-Arg-Phe-NH2 (SPKQDFMRF) molekulu 9 aminturşu qalığından, 162 atom və 50 ikiüzlü fırlanma bucağından ibarətdir

Ser1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun stabil konformasiyaları, onlara qeyri-valent, elektrostatik, torsion qarşılıqlı təsir enerjiləri, ümumi və nisbi enerjiləri Fəza quruluşu Konformasiya Uq.v Uel Utor Uüm Unis A L32RR2122R232R3 R2B3322B3122B3 -49.1 5.3 7.0 -36.8 L32RR1222R232R3 B2B2122R2122R3 -48.8 10.4 7.3 -31.1 5.7 L32RR1222R232R3 R2B3322R2222R3 -46.3 10.6 6.2 -29.4 7.4 L32RR1222R232R3 B2B2322B2122B1 -43.4 10.1 6.7 -26.8 10.0 B B12RB1222B212B1 R2B3322R2222R3 -40.9 5.0 -28.5 8.3 L12RB1222B212B1 R2R2122R3322R1 -39.7 7.1 4.3 -28.3 8.5 L12RB1222B212B1 B2B2122R2122R3 -39.2 6.3 5.1 -27.8 9.0 C L12BB1222B212B1R2B3322B3122B3 -36.2 3.9 5.4 -26.9 9.9

a) efffffee (0 kkal/mol) b) efeeefef (8.3 kkal/mol) c) eeeeefee (9.9 kkal/mol)

THR-PRO-ALA-GLU-ASP-PHE-MET-ARG-PHE-NH2 MOLEKULUNUN QURULUŞ-FUNKSIYA ƏLAQƏSI Thr1-Pro2-Ala3-Glu4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulu 9 aminturşu qalığından, 154 atomdan və 48 ikiüzlü fırlanma bucağından ibarətdir

Thr1-Pro2-Ala3-Glu4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun şeypləri, konformasiyaları,onlara qeyri-valent, elektrostatik, torsion qarşılıqlı təsir enerjilərinin verdikləri pay və nisbi enerjiləri )№ Şeyp Konformasiya Unis Enerji payı kkal/mol Uq.v Uel Utors 1 efeeefee B23RB2B21B2R2B33B31B3 -31.0 2.7 3.7 2 efeeefef B23RB2B21B2R2B33R22R3 4.3 -33.8 9.9 3.4 3 efeeefff B23RB2B21B2R2R21R33B1 6.4 -33.5 12.7 2.5 4 efeeeeff B23RB2B21B2B2B21R21R3 7.7 -32.7 11.6 4.1 5 efeeeeee B23RB2B21B2B2B23B21B1 9.3 -29.4 10.8 3.3 6 efffefee B31RR1R32B2R2B33B31B3 1.5 4.7 3.2 7 efffefef B31RR1R32B2R2B33R22R3 5.3 -32.5 9.1 4.0 8 eefeefee B32BR3B32B3R2B33B31B3 -30.0 4.5 9 eeffffef B33BR1R32R2R2B33R22R3 3.9 -32.3 8.2 3.0 10 effeefef B32RR3B31B1R2B33R22R3 5.4 -34.2 5.9 11 effeefff B32RR3B31B1R2R21R33B1 7.3 -35.5 13.4

aminturşular arasında qarşılıqlı təsir enerjiləri efeeefee (Unis=0 kkal/mol, yuxarı sətir), efffefee (Unis=1.5 kkal/mol, orta sətir) еeffffef (Unis=3.9 kkal/mol, aşağı sətir) konformasiyalarında aminturşu daxilində və aminturşular arasında qarşılıqlı təsir enerjiləri Thr1 Pro2 Ala3 Glu4 Asp5 Phe6 Met7 Arg8 Phe9 4.6 3.6 3.5 -3.5 -3.6 -4.3 -2.6 -1.9 -0.8 -4.7 -2.3 -1.4 -1.6 -2.2 -.0.1 -0.3 0.1 0.2 1.5 1.3 1.1 -0.1 -0.2 0.3 -0.9 -0.7 0.0 -1.2 -2.0 0.5 1.0 -0.4 -1.0 -0.5 3.8 3.4 3.3 4.2 4.5 -6.2 -3.7 -8.8 0.4 0.7 2.3 2.2 -1.8 -1.5 -9.2 -9.1 -2.4 0.6 -3.4 -3.8 -1.7 -3.2 -7.1 -0.6

Thr1-Pro2-Ala3-Glu4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun stabil konformasiyalarının həndəsi parametrləri (ikiüzlü fırlanma bucaqlarının qiymətləri ardıcıllığı ilə dərəcələrlə verilmişdir) Aminturşu qalığı Şeyplər efeeefee efffefee eeffffef Thr1 -95 140 177 180 -60 -97 126 174 -61 61 -98 129 176 -58 -57 Pro2 -51 177 -72 173 130 180 Ala3 -116 138 180 180   -119 -74 174 56 -92 -54 180 60 Glu4 -100  139 180  180 63 88 -124 -64 178 -61 180 90 -103 -71 178 -61 180 90 Asp5 -109  149 180 180 92 -117 146 180 180 92 -123 -72 180 175 89 Phe6 -101 -61 176 179 62 -105 -60 178 177 60 -109 -67 172 175 71 Met7 -127 147 180 -74 -64 178 180 -126 151 180-73 - 64 177 179  -138 142 178 -69 -64 176 180 Arg8 -104 120 180 -73 69  171 175 -102 120 180 -72 71 171 174 -88 -56 179 174 173 174 180 Phe9 -113 140 180 -56 88 -113 140 180 -99-56 180 -58 -98 1.5 3.9

b) efffefee (1.5 kkal/mol) a) efeeefee (0 kkal/mol) b) efffefee (1.5 kkal/mol)

c) еeffffef şeypinin konformasiyası (3.9 kkal/mol) Thr1-Pro2-Ala3-Glu4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun aşağıenerjili konformasiyasında atomların fəzada yerləşməsi

Thr1-Pro2-Ala3-Glu4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 molekulunun və onun [MeGlu4], [MeAsp5]analoqlarının konformasiyaları və nisbi enerjiləri № Коnformasiya Təbii molekul [MeGlu4] [MeAsp5] 1 B23RB2B21B2R2B33B31B3 - 2 B23RB2B21B2R2B33R22R3 4.3 0.0 3 B23RB2B21B2R2R21R33B1 6.4 0.5 10.7 4 B23RB2B21B2B2B21R21R3 7.6 2.2 7.2 5 B23RB2B21B2B2B23B21B1 9.3 8.8 6 B31RR1R32B2R2B33B31B3 1.6 7 B31RR1R32B2R2B33R22R3 5.3 8 B32BR3B32B3R2B33B31B3 3.2 9 B33BR1R32R2R2B33R22R3 3.9 7.4 10 B32RR3B31B1R2B33R22R3 5.4 11 B32RR3B31B1R2R21R33B1 7.3

Ser1-Val2-Gln3-Asp4-Asn5-Phe6-Met7-His8-Phe9-NH2 molekulunun fəza quruluşu 9 aminturşu qalıqlarından, 149 atomdan və 49 ikiüzlü fırlanma bucağından ibarətdir

Ser1-Val2-Gln3-Asp4-Asn5-Phe6-Met7-His8-Phe9-NH2 molekulunun stabil konformasiyaları № Şeyp Konformasiya Un Uüm Enerji payı kkal/mol Uqv Uel Utors 1 fffeeeee R3R2R321B1B31B2B222B2B3 -26.5 -35.5 6.4 2.5 2 ffffeeee R1R2R321R1B31B2B222B1B3 1.4 -25.1 -34.1 2.6 3 fffeefef R1R2R122B2B31R1B222R3B1 -23.9 -33.2 6.9 2.3 4 fffeeffe R1R2R321B1B31R2R322B2B3 2.8 -23.7 -35.6 8.1 3.8 5 R1R2R321B1B31R1B222R1B2 3.4 -23.1 -31.6 6.3 2.2 6 ffeffeee R1R2B131R1R31B2B222B1B2 4.2 -22.3 -34.9 8.9 3.7 7 fffeeeef R1R2R321B1B31B2B322R3B3 5.2 -21.3 -30.9 7.3 8 R1R2R321B1B31B2B222R2R3 5.3 -21.2 -32.4 8.5 9 ffeffeef R1R2B131R1R31B2B322R3B3 6.5 -20.0 -32.3 3.3 10 feeeefee R1B2B121B1B31R2B322B3B3 6.6 -19.9 -32.0 10.3 5.1 11 -32.1 12 eefeefef B2B1R311B3B31R1B222R3B1 6.8 -19.7 10.5 3.0 13 eefeeeee B2B2R311B3B31B2B222B1B3 7.2 -19.3 -32.9 14 feeefeee R1B2B331B3R31B2B222B1B3 7.4 -19.1 9.9 15 fefeefef R1B2R331B1B31R1B222R3B1 7.7 -18.8 2.4 16 feeeeffe R1B2B131B1B31R2R322B2B3 7.8 -18.7 10.6 17 eefeeffe B2B2R311B3B31R2R322B2B3 -18.4 -32.8 10.9 3.5 18 B1B2R311B3B31R2B112R2R3 8.3 -18.2 -32.7 3.6

Ser-Val-Gln-Asp-Asn- Phe-Met-His-Phe-NH2 (SVQDNFMHF)

Ser1 Val2 Gln3 Asp4 Asn5 Phe6 Met7 His8 Phe9 2.5 2.6 3.0 -2.6 -2.5 -1.6 -0.6 -2.3 -9.4 -5.4 -1.2 -0.5 0.0 -0.3 -0.2 -0.1 0.1 0.2 -0.4 1.8 -1.8 -2.8 -1.1 -0.9 -2.0 -1.9 -1.3 -1.4 2.7 -1.7 0.4 0.5 0.3 -3.5 -2.4 -2.1 1.2 1.1 -1.0 -0.7 -1.5 -4.2 -4.3 -4.1

Ser-Val-Gln-Asp-Asn- Phe-Met-His-Phe-NH2 (SVQDNFMHF) Aminturşu qalığı Şeyplər fffeeeee fffeeffe eefeeeee Ser1 -98 -60  180 -56 179 -98 -62 180 57 179 -97 136 178 177 59 Val2 -93 -46  180 180 180 180 -98 -51  180 179 180 179 -108 137 172 180 61 180 Gln3 -99 -46 180 -59 180 90 -108 -55 180 -59 180 90 -96 -67 178 -74 63 78 Asp4 -94  147  180 59 90 -101 145  180 60 90 -107 143 180 -60 90 Asn5 -101  140  180 -60 88 -103 136 180 -62 87 -104 149 180 -60 89 Phe6 -100  140  177  178 90 -108 -58 175 180 82 -100 140 176 177 90 Met7 -111 136 180 180 180 180 180 -111  -61  180 -71 175 179 180 -110 129 179 180 180  180 180 His8 -98  140  180  180 90 -95  143 180  179 90 -98 140 180 61 90 Phe9 -121  140  180 -59 89 -114 140 180 -59 88 -122 130 180 -59 88 2.8 7.2

Ser-Val-Gln-Asp-Asn- Phe-Met-His-Phe-NH2 a) fffeeeee b) fffeeffe c) eefeeeee

Ser1-Val2-Gln3-Asp4-Asn5-Phe6-Met7-His8-Phe9-NH2 molekulunun [MePhe6] və [MeMet7] analoqlarının fəza quruluşu № Şeyp Коnformasiya Təbii molekul [MePhe6] analoqu [MeMet7] Unis 1 fffeeeee R3R2R321B1B31B2B222B2B3 1.1 - 2 R1R2R321B1B31B2B222B1B3 1.4 0.0 3 fffeefef R1R2R122B2B31R1B222R3B1 2.6 4 fffeeffe R1R2R321B1B31R2R322B2B3 2.8 7.5 5 R1R2R321B1B31R1B222R1B2 3.4 6 ffeffeee R1R2B131R1R31B2B222B1B2 4.2 7 fffeeeef R1R2R321B1B31B2B322R3B3 5.2 1.9 8 R1R2R321B1B31B2B222R2R3 5.3 9.9 9 ffeffeef R1R2B131R1R31B2B322R3B3 6.5 10.6 10 feeeefee R1B2B121B1B31R2B322B3B3 6.6 2.9 11 10.9 12 eefeefef B2B1R311B3B31R1B222R3B1 6.8 13 eefeeeee B2B2R311B3B31B2B222B1B3 7.2 14 feeefeee R1B2B331B3R31B2B222B1B3 7.4 6.3 15 fefeefef R1B2R331B1B31R1B222R3B1 7.7 16 feeeeffe R1B2B131B1B31R2R322B2B3 7.8 17 eefeeffe B2B2R311B3B31R2R322B2B3 8.1 18 B1B2R311B3B31R2B112R2R3 8.3

Ser1-Ala2-Pro3-Gln4-Asp5-Phe6-Val7-Arg8-Ser9-NH2 molekulunun fəza quruluşu Molekul 142 atom və 48 ikiüzlü fırlanma bucağından ibarətdir

Ser1-Ala2-Pro3-Gln4-Asp5-Phe6-Val7-Arg8-Ser9-NH2 molekulunun stabil konformasiyalarınınnisbi enerjiləri, müxtəlif qarşılıqlı təsir enerjilərinin verdikləri pay (kkal/mol-la) № Şeyp Konformasiya Un Enerji payı Uq.v Uel Utors 1 fefeefff R32BRB211B2R2R1R3222B22 -34.6 1.9 5.4 2 eeffffef B32BRR231R3R2B1R3122R22 0.6 -33.8 0.5 7.4 3 eeffffee B32BRR231R3R2B1B3222B22 1.5 -29.7 0.0 4.6 4 eefffffe B32BRR231R3R2R2B2222B12 1.6 -36.4 4.4 7.0 5 eefeffef B23BRB311R2R2B1R3122R22 3.4 -31.6 6.8 6 feffffee R32BRR231R3R2B1B3222B22 3.5 -27.8 0.3 7 fefeeeff R32BRB211B3B2R2R2222R22 3.7 -31.8 4.1 4.7 8 eefefeff B23BRB311R2B2R2R2222R22 4.3 -32.7 5.3 5.1 9 eeeeeeff B32BBB121B3B2R2R2222R22 -31.3 5.6 10 fefffeef R3BRR231R3B2B1R2222R12 5.2 4.5 11 eeeffeff B32BBR211R3B2R2R2222R22 -31.9 12 feeefeff R32BBB121R3B2R2R2222R22 6.6 -30.6 5.5 5.0 13 feeffefe R32BBR311R3B3R1B3222B12 7.1 6.5 14 eeeeeeee B32BBB121B3B2B1B2222B12 8.8 -27.0 4.2

Ser1 Ala2 Pro3 Gln4 Asp5 Phe6 Val7 Arg8 Ser9 2.9 1.8 1.9 -0.2 -0.8 -0.9 -0.1 -0.5 -0.4 0.0 0.1 -1.9 -2.0 -1.8 -0.3 -0.6 1.6 0.9 1.3 1.4 -2.9 -2.8 -2.1 -1.5 -1.4 -1.0 -2.3 -1.6 -1.7 0.3 0.2 1.0 -1.2 0.6 1.5 1.7 -3.5 -3.8 -3.2 -4.4 2.6 2.2 -10.2 -7.2 -7.5 0.4 4.1 5.2 -2.4 -2.7 -3.0 1.1 -1.1

Ser1-Ala2-Pro3-Gln4-Asp5-Phe6-Val7-Arg8-Ser9-NH2 molekulunun konformasiyalarının həndəsi parametrləri Qeyd: ikiüzlü bucaqlar φ, ψ, ω, χ1, χ2,... Aminturşu qalıqları Şeyp fefeefff Eeffffef eeffffee Ser1 -88 -67 179 -64 179 -81 139 180 -55 180 -82 142 180 - 57 180 Ala2 -111 145 173 -58 -108 151  180 -57 -106 157 179 Pro3 -60 -49 171 -60 -34 180 -60 - 40 180 Gln4 -106 113 180 180 63 118 -58 -52 180 180 -78 118 -68 -54 180 180 -75 117 Asp5 -98 158 180 180 104 -64 -36 180 -60 78 -62 -34 180 -61 77 Phe6 -99 -57 180 180 99 -91 -76 180 180 180 -74 -59 180 180 180 Val7 -79 -36 180 -73 180 180 -129 131 180 56 177 178 -128 144 180 62  176 179 Arg8 -81 -55 180 -57  180  180 180 -97 -53 177 -74 67 166 180 -136 143 180 -58 178 180 179 Ser9 -98 143 180 180 178 -96 -57 180 179 179 -97 138 179 180 179 Unis (kkal/mol) 0.6 1.5

Ser1-Ala2-Pro3-Gln4-Asp5-Phe6-Val7-Arg8-Ser9-NH2 а) - fefeefff (0 kkal/mol) b) eeffffef (0.6 kkal/mol)

c) eeffffee şeypinin konformasiyası (1.5 kkal/mol) Ser1-Ala2-Pro3-Gln4-Asp5-Phe6-Val7-Arg8-Ser9-NH2 c) eeffffee şeypinin konformasiyası (1.5 kkal/mol)

Ser1-Ala2-Pro3-Gln4-Asp5-Phe6-Val7-Arg8-Ser9NH2 molekulunun və onun [MePhe6], [MeArg8] və [MeSer9]- analoqlarının konformasiyalarının nisbi enerjiləri № Şeyp K o n f o r m a s i y a Təbii molekul [MePhe6] analoqu [MeArg8] analoqu [MeSer9] analoqu 1 fefeefff R32BRB211B2R2R1R3222B22 - 2 eeffffef B32BRR231R3R2B1R3122R22 0.6 3 eeffffee B32BRR231R3R2B1B3222B22 1.5 4 eefffffe B32BRR231R3R2R2B2222B12 1.6 7.4 5.7 5 eefeffef B23BRB311R2R2B1R3122R22 3.4 6 feffffee R32BRR231R3R2B1B3222B22 3.5 7.1 7 fefeeeff R32BRB211B3B2R2R2222R22 3.7 8 eefefeff B23BRB311R2B2R2R2222R22 4.3 2.1 9 eeeeeeff B32BBB121B3B2R2R2222R22 4.4 10 fefffeef R3BRR231R3B2B1R2222R12 4.7 11 eeeffeff B32BBR211R3B2R2R2222R22 5.4 12 feeefeff R32BBB121R3B2R2R2222R22 6.6 13 feeffefe R32BBR311R3B3R1B3222B12 14 eeeeeeee B32BBB121B3B2B1B2222B12 8.8

N Ə T İ C Ə L Ə R 1. Nəzəri konformasiya analizi üsulu ilə kardiofəal peptidlər sinfinə aid olan Asp1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2, Ser1-Pro2-Lys3-Gln4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2, Thr1-Pro2-Ala3-Glu4-Asp5-Phe6-Met7-Arg8-Phe9-NH2 Ser1-Val2-Gln3-Asp4-Asn5-Phe6-Met7-His8-Phe9-NH2 Ser1-Ala2-Pro3-Gln4-Asp5-Phe6-Val7-Arg8-Ser9-NH2 nonapeptid molekullarının fəza quruluşları tədqiq olunmuş, onların aşagıenerjili konformasiyalar toplusu təyin edilmişdir. 2. Göstərilmişdir ki, fizioloji şəraitdə kardiofəal nonapeptid molekullarının beşinin də fəza quruluşu məhdud sayda aşagıenerjili konformasiyalar toplusu ilə təmsil olunur və müxtəlif bioloji funksiyaları yerinə yetirə bilər. 3. Nonapeptid molekulların aşağıenerjili konformasiyaların stabilləşməsində müxtəlif növ qarşılıqlı təsirlərin rolları kəmiyyətcə qiymətləndirilmişdir 4. Tədqiq olunan bütün kardiofəal molekulların aşagıenerjili konformasiyalarında əsas və yan zəncirlərin ikiüzlü fırlanma bucaqlarının qiymətləri təyin edilmişdir.

5. Nonapeptid molekulların yan zəncirlərinin iküzlü fırlanma bucaqları ətrafında konformasiya xəritələri qurmaqla hər bir aminturşu qalığının konformasiya mütəhərrikliyi təyin edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, molekullara daxil olan aromatik, müsbət və mənfi yüklənmiş yan zəncirli aminturşu qalıqları daha çox konformasiya sərbəstliyinə malikdir və asanlıqla müxtəlif reseptor molekulları ilə qarşılıqlı təsirlərdə iştirak edə bilər. 6. Hesablamaların nəticələri əsasında fərz edilmişdir ki, kardiofəal nonapeptid molekullarının C-tərəf tetrapeptid fraqmenti onların fəal mərkəzi rolunu oynayır. Arg-Phe-NH2-nin əsas zənciri, arginin və fenilalaninin yan zəncirləri konformasiya sərbəstliyinə malikdir, bir konformasiyadan digərinə keçid çox az enerji tələb etdiyinə görə asanlıqla reseptor molekulları ilə əlaqəyə girə bilir və fərz etmək olar ki, nonapeptidlərin hamısı üçün ümumi olan fizioloji funksiyanı məhz bu fraqment yerinə yetirir. 7. Tədqiq olunan kardiofəal nonapeptid molekullarının stabil konformasiyaları əsasında təbii molekulların yalnız müəyyən funksiyalarını yerinə yetirə bilən süni analoqlar sintez üçün təklif edilmişdir.

Ş.N.Hacıyeva