Κλινική βιοχημεία Αίμα Ανδρέα Παόλα Ρόχας Χιλ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Σχολή Επιστημών Ανθρώπινης Κίνησης και Ποιότητας Ζωής Τμήμα Νοσηλευτικής Κλινική βιοχημεία Αίμα Ανδρέα Παόλα Ρόχας Χιλ

Αίμα Το αίμα αποτελείται από κύτταρα και υγρό, μέσα σ’ ένα κλειστό κυκλοφορικό σύστημα, που ρέει κανονικά προς μία κατεύθυνση, βοηθούμενο κυρίως από τις ρυθμικές συστολές της καρδιάς. Ένας ενήλικος άνθρωπος έχει κατά μέσο όρο 5,5 lt αίματος. Το αίμα αποτελείται από τα έμμορφα και άμορφα συστατικά του. Τα έμμορφα στοιχεία είναι τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια, ενώ το πλάσμα είναι το άμορφο συστατικό του.

Ρόλος του αίματος Το αίμα ως μεταφορέας ορμονών και άλλων ουσιών επιτρέπει την ανταλλαγή χημικών μηνυμάτων μεταξύ απομακρυσμένων οργάνων, για την εξασφάλιση φυσιολογικής κυτταρικής λειτουργίας. Επί πλέον συμμετέχει στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος και της οξεοβασικής και οσμωτικής ισορροπίας.

Το πλάσμα Το πλάσμα του αίματος είναι υδατικό διάλυμα ουσιών μικρού και μεγάλου μοριακού βάρους, όπως πρωτεΐνες, ανόργανα άλατα, και άλλες οργανικές ενώσεις διαφόρου προέλευσης όπως αμινοξέα, βιταμίνες, ορμόνες και λιποπρωτεΐνες. Οι κυριότερες πρωτεΐνες του πλάσματος είναι η αλβουμίνη, τα ινοδογόνα και οι α, β και γ σφαιρίνες. Το πλάσμα μεταφέρει θρεπτικά στοιχεία από το σημείο της απορρόφησης ή σύνθεσης τους σε διαφορετικές περιοχές του οργανισμού. Μεταφέρει επίσης τα υπολείμματα του μεταβολισμού στα εκκριτικά απ’ όπου αποβάλλονται.

Ερυθρά αιμοσφαίρια Είναι τα περισσότερα σε αριθμό κύτταρα του αίματος. Ένα κυβικό χιλιοστό ανθρώπινου αίματος περιέχει περίπου 5 εκατομμύρια ερυθροκύτταρα. Το ανθρώπινο ερυθροκύτταρο έχει σχήμα αμφίκοιλου δίσκου, πεπιεσμένου στο κέντρο. Η διάμετρος των ερυθροκυττάρων είναι της τάξεως των 7,5 μ και έχουν την ιδιότητα να είναι ελαστικά, κάτι που είναι σημαντικό κατά την κίνηση τους στα τριχοειδή αγγεία. Η μεμβράνη των ερυθροκυττάρων αποτελείται από 40% λιπίδια, 50% πρωτεΐνη και 10% υδατάνθρακες

Τα ώριμα ερυθροκύτταρα των θηλαστικών δεν έχουν πυρήνα, ούτε μιτοχόνδρια γι’ αυτό και αναγεννούν το ATP σχεδόν αποκλειστικά με αναερόβιο μεταβολισμό. Το Ο2 που μεταφέρεται από τα ερυθρά αιμοσφαίρια πρέπει να διαχυθεί κατά μήκος της πλασματικής μεμβράνης τους για να περάσει στους ιστούς, άρα το μικρό μέγεθος των ερυθροκυττάρων και το σχήμα τους – αμφίκοιλου δίσκου – συμβάλλει καθοριστικά στην επιτέλεση του σκοπού. Ένα ερυθροκύτταρο περιέχει περίπου 250 εκατομμύρια μόρια αιμοσφαιρίνης, η οποία περιέχει Fe. Κ αθώς τα ερυθροκύτταρα περνάνε μέσω των τριχοειδών αγγείων των αναπνευστικών οργάνων (πνεύμονες, βράχια και άλλα) το Ο2 διαχέεται στα ερυθροκύτταρα και η αιμοσφαιρίνη προσδένει το Ο2. Αυτή η διαδικασία αντιστρέφεται στα τριχοειδή των συστημάτων όπου η αιμοσφαιρίνη αφήνει το Ο2.

Τα ερυθροκύτταρα σχηματίζονται στον μυελό των οστών. Εκεί υπάρχουν βλαστοκύτταρα που δίνουν όλους τους τύπους των κυττάρων του αίματος. Τα ανώριμα ερυθροκύτταρα που μόλις παράγονται από τα βλαστοκύτταρα ονομάζονται δικτυοερυθροκύτταρα.

Συνήθως περιέχουν rRNA που μετά από χρώση φαίνεται σαν μια δικτυωτή δομή στο κυτταρόπλασμα Τα δικτυοερυθροκύτταρα φυσιολογικά αποτελούν το 1% του ολικού αριθμού των ερυθροκυττάρων που κυκλοφορούν. Κατά την ωρίμανση των δικτυοερυθροκυττάρων προς ερυθροκύτταρα, που διαρκεί 24-48 ώρες, έχουμε απώλεια μιτοχονδρίων, ριβοσωμάτων και ενζύμων.

Η παραγωγή ερυθροκυττάρων ρυθμίζεται με αρνητικό ανάδρομο μηχανισμό που είναι ευαίσθητος στο ποσό του Ο2 που φθάνει στους ιστούς δια του αίματος. Αν οι ιστοί δεν λαμβάνουν αρκετό Ο2, ο νεφρός εκκρίνει μια ορμόνη την ερυθροποιητίνη που διεγείρει την παραγωγή ερυθροκυττάρων στο μυελό των οστών. Αν το αίμα στέλνει περισσότερο Ο2 απ’ όσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί το επίπεδο της ερυθροποιητίνης μειώνεται και η παραγωγή ερυθροκυττάρων επίσης. Κατά μέσο όρο τα ερυθροκύτταρα κυκλοφορούν για περίπου 3-4 μήνες πριν καταστραφούν από φαγοκύτταρα που υπάρχουν κυρίως στο ήπαρ. Η αιμοσφαιρίνη αποικοδομείται και τ’ αμινοξέα ενσωματώνονται σε άλλες πρωτεΐνες κυρίως του ήπατος. Μεγάλο μέρος του Fe της αιμοσφαιρίνης ανακυκλώνεται στον μυελό των οστών και επαναχρησιμοποιείται.

Λευκά αιμοσφαίρια ή λευκοκύτταρα Τα λευκά αιμοσφαίρια είναι εμπύρηνα ενώ η κύρια λειτουργία τους είναι η άμυνα του οργανισμού και η απαλλαγή του από ξένα αλλά και δικά του άχρηστα στοιχεία. Έχουν συγκέντρωση 6.000-10.000 ανά κυβικό εκατοστό του αίματος. Ο απόλυτος αριθμός τους και η σχετική συγκέντρωση του κάθε τύπου λευκών αιμοσφαιρίων αποτελεί κλινικό διαγνωστικό κριτήριο.

Κατηγορίες: Στα κοκκιοκύτταρα (πολυμορφοπύρηνα λευκοκύτταρα) που περιέχουν κοκκία που δεσμεύουν είτε το ουδέτερο, είτε το όξινο είτε το βασικό συστατικό της χρωστικής που χρησιμοποιούμε. Επιπλέον ο πυρήνας έχει δύο ή περισσότερους λοβούς. Τα κοκκιοκύτταρα διακρίνονται σε ουδετερόφιλα (φαγοκυττάρωση βακτηρίων), ηωσινόφιλα ή οξεόφιλα (φαγοκυττάρωση παρασιτικών σκωλήκων, απόρριψη συμπλόκων αντιγόνου-αντισώματος), βασεόφιλα (τα κοκκία τους περιέχουν κυρίως ισταμίνη)

Στην κατηγορία αυτήν ανήκουν Ακοκκιοκύτταρα που δεν έχουν ειδικά κοκκία αλλά έχουν αρκετά κοκκία που δεσμεύουν βασικές χρωστικές. Στην κατηγορία αυτήν ανήκουν τα λεμφοκύτταρα (Β- και Τ-λεμφοκύτταρα) τα μονοκύτταρα (με την είσοδό τους στο συνδετικό ιστό, τα μονοκύτταρα, διαφοροποιούνται σε μακροφάγα).

Αιμοπετάλια Τα αιμοπετάλια δεν είναι πραγματικά κύτταρα είναι απύρηνα θραύσματα του κυτταροπλάσματος των μεγακαρυοκυττάρων, κυττάρων του μυελού των οστών και περιβάλλονται από μια στοιχειώδη μεμβράνη. Τα αιμοπετάλια παίζουν σημαντικό ρόλο στην διαδικασία της πήξης του αίματος.

Τα γλυκολιπίδια καθορίζουν τις ομάδες αίματος Ο παράγοντας που καθορίζει της ομάδες αίματος είναι μία μικρή διακλαδισμένη ολιγοσακχαρική αλυσίδα συνδεδεμένη ομοιοπολικά στα λιπίδια της μεμβράνης των ερυθροκυττάρων. Άτομα με όμαδα αίματος Α έχουν το ένζυμο που προσθέτει Ν-ακετυλογαλακτοζαμίνη στο τέλος της κοινής ολιγοσακχαρικής αλυσίδας Άτομα ομάδας αίματος Β έχουν το ένζυμο που προσθέτει γαλακτόζη στην κοινή ολιγοσακχαρική αλυσίδα Άτομα ομάδας αίματος ΑΒ έχουν και τα δυο ένζυμα Άτομα ομάδας αίματος Ο δεν έχουν κανένα ένζυμο Σε άτομα ομάδας της αίματος Ο κυκλοφορούν στον ορό του αίματος τους αντι-Α και αντι-Β αντισώματα (εναντί της Ν-ακετυλογλυκοζαμίνης του αντιγόνου Α και της γαλακτόζης της ομάδας Β)

Ομάδες αίματος του συστήματος ΑΒΟ

Μικροσκοπική παρατήρηση των κυττάρων του αίματος Πιέστε τον δείκτη του αντίχειρα και αποστειρώστε το άκρο με αντισηπτικό Τρυπήστε το άκρο με την αποστειρωμένη ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ ΛΑΝΣΕΤΑ που υπάρχει στον πάγκο σας. (ΠΡΟΣΟΧΗ! Σε περίπτωση που σας πέσει κάτω ή την χρησιμοποιήσει συνάδελφός σας, τότε ζητήστε μία άλλη από τον υπεύθυνο του εργαστηρίου).

Βάλτε μια σταγόνα αίματος στην άκρη της αντικειμενοφόρου πλάκας και τοποθετήστε μία δεύτερη υπό γωνία έτσι ώστε η ακμή της να ακουμπά την σταγόνα του αίματος, μετά τραβήξτε την αντικειμενοφόρο πλάκα κατά μήκος ώστε να σχηματιστεί μία λεπτή στιβάδα αίματος.

Αφού στεγνώσει για λίγο καλύπτουμε με μεθυλική αλκοόλη και το αφήνουμε για 5 λεπτά. Κατόπιν προσθέτουμε δύο σταγόνες μπλε του μεθυλενίου και αφήνουμε για 5 λεπτά. Προσθέτουμε σχεδόν διπλάσια ποσότητα αποσταγμένου νερού Προσθέτουμε δύο σταγόνες Giemsa και ανακινούμε την αντικειμενοφόρο για να αναμιχθεί το μίγμα χρωστικής-νερού.

Αφήνουμε για περίπου 5 λεπτά μέχρι να αντιδράσει η χρωστική Ξεπλένουμε με νερό ανακινούμε ελαφρά για να στεγνώσει λίγο και το παρατηρούμε στο μικροσκόπιο χωρίς καλυπτρίδα προσέχοντας πολύ ώστε να μην λερώσουμε το μικροσκόπιο!

Απομόνωση μονοπύρηνων κύτταρων Αιμοληψία 5 ml αίματος σε σωληνάρια με αντιπηκτικό. Όγκομετρούμε 5 ml αντιδραστηρίου ficoll σε δοκιμαστικό σωλήνα Μεταφέρουμε με μεγάλη προσοχή, αργά, το αίμα πάνω στην στοιβάδα της ficoll. Φυγκοκεντρούμε το δείγμα για 10 λεπτά σε 1000 στροφές Συλλέγουμε την μεσαία στοιβάδα (άσπρη αχνή), σε αυτή βρίσκονται τα μονοπύρηνα κύτταρα

Απομόνωση πρωτεϊνών Μεταφέρουμε τα μονοπύρηνα σε καινούργιο σωλήνα Προσθέτουμε 5 ml 1χPBS και φυγκοκεντρούμε το δείγμα για 10 λεπτά σε 1000 στροφές Απομακρύνουμε το διάλυμα και κρατάμε το pellet (κύτταρα) Προκαλούμε τη λύση των κυττάρων για τη λήψη ολικού πρωτεϊνικού εκχυλίσματος με προσθήκη 100 λ Sample Buffer (10% triton-x σε διάλυμα 1χPBS).