ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΦΘΟΡΑΣ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Η ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΑΘΗΝΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΥ-AΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Προκλήσεις για τα συστήματα υγείας και τους επαγγελματίες υγείας Διεθνής επιταγές Έκρηξη πληθυσμού ηλικιωμένων Χρόνια νοσήματα Πολυφαρμακία Πολυδιάστατες ψυχικές και σωματικές ανάγκες Μείωση κόστους φροντίδας Υψηλή ποιότητα υπηρεσιών Μετακίνηση της φροντίδας από το νοσοκομείο στην κοινότητα Προκλήσεις για τα συστήματα υγείας και τους επαγγελματίες υγείας

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΣΚΗΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΣΚΗΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΥΓΕΙΑ ΠΛΥΘΗΣΜΟΥ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΑΤΟΜΟ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ -ΟΜΑΔΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΦΘΟΡΑΣ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Η ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΥΓΕΙΑ ΒΛΑΒΗ ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΑΥΤΟΦΡΟΝΤΙΔΑ

Υγεία WHO (Καταστατικό, 1946): ‘Η κατάσταση πλήρους σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνον η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας’. Υγεία είναι ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο ή μια αμάδα μπορεί αφενός να πραγματοποιήσει τις φιλοδοξίες και να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και αφετέρου να αλλάξει ή να αντιμετωπίσει με επιτυχία το περιβάλλον. Η υγεία συνεπώς θεωρείτε το μέσο για την καθημερινή ζωή και όχι ως ο σκοπός της ζωής, πρόκειται για μια θετική αντίληψη που δίνει έμφαση στους κοινωνικούς και προσωπικούς πόρους και τις ικανότητες (WHO, 1986 σελ. 73)

Υγεία είναι… ‘η δυνατότητα να ζω μια δημιουργική ολοκληρωμένη, παραγωγική, γεμάτη αγάπη ζωή. Να μπορώ να αναπτύξω πλήρως τις δυνατότητές μου’ (Katherine Mansfield,1923) (Βλέπε Allison Lapper, Trafalgar Square).

Παράγοντες που επηρεάζουν το επίπεδο υγείας

«Ποιότητα ζωής είναι η είναι η υποκειμενική αντίληψη του ατόμου, που αφορά την κατάσταση της ζωής του στα πολιτισμικά πλαίσια και στα πλαίσια του συστήματος αξιών, εντός των οποίων ζει και σε σχέση με τις επιδιώξεις, προσδοκίες, πρότυπα, ενδιαφέροντα και στόχους που το άτομο αυτό θέτει» (WHO www.who.int/evidence/assessment-instruments/qol/q11.htm)

Νόσος – Αρρώστια – Ασθένεια Νόσος (disease) :Διαταραχή στο οργανικό επίπεδο, σύνολο σημείων και συμπτωμάτων Αρρώστια (illness) διαταραχή στο λειτουργικό επίπεδο, ο τρόπος με τον οποίο το άτομο βιώνει και ερμηνεύει τα προβλήματα της υγείας του Ασθένεια (sickness) διαταραχή στο κοινωνικό επίπεδο, κατάσταση κοινωνικής δυσλειτουργίας όταν εξαιτίας της αρρώστιας, ο κοινωνικός ρόλος του ατόμου στις επαγγελματικές ή κοινωνικές του δραστηριότητες διαταράσσεται και επιβάλλεται ο περιορισμός του κοινωνικά ή χωροταξικά, στο σπίτι ή στο νοσοκομείο.

Αναπηρία Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν σκέπτεστε κάποιο άτομο με αναπηρία; Φαντάσου ότι είσαι ανάπηρος: τι σε απασχολεί; Πως αντιδρούν οι άλλοι; Ποιες οι πηγές υποστήριξης σου; Κάποιο άτομο της οικογένειά σου έχει αναπηρία: πως επηρεάζει εσένα και την οικογένεια σου; Τι περιορισμούς επιβάλει; Σκέψου την υγεία σου ως ένα ανάπηρο άτομο: σκέψεις για το σύστημα περίθαλψης; Τι επιζητάς από τους νοσηλευτές; Πως είναι να ζείς με αναπηρία μέσα στην κοινότητα; Ποια τα εμπόδια; Ποιος ο ρόλος του νοσηλευτή;

Χρόνια ασθένεια Μόνιμο πρόβλημα Μη ανατάξιμη υπολειμματική ανικανότητα Χρόνια νόσος: παρουσιάζει συμπτώματα και ενοχλήματα για μακρό χρονικό διάστημα και παρατηρείται μόνο μερική ανάρρωση. Παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις και χρόνια εξελικτική επιδείνωση. Παρουσιάζει χρόνια οργανικά ενοχλήματα και χρόνιες ψυχολογικές, κοινωνικές και πνευματικές επιπτώσεις για το άτομο και την οικογένειά του. Μόνιμο πρόβλημα Μη ανατάξιμη υπολειμματική ανικανότητα Ειδική εκπαίδευση για αποκατάσταση Μακροχρόνια φροντίδα

Ασθένεια→ Βλάβη→ Ανικανότητα→ Αναπηρία Χρόνια ασθένεια 4 στάδια της χρόνιας ασθένειας: Άρνηση δυσπιστία Συνηδειτοποίηση Ανασυγκρότηση Αλλαγή ταυτότητας Ασθένεια→ Βλάβη→ Ανικανότητα→ Αναπηρία (ΠΟΥ,1984) Επιπτώσεις: Άτομο Οικογένεια Παιδί Ηλικιωμένους

Χρόνια ασθένεια – αναπηρία Βλάβη / έκπτωση (impairment): η απώλεια ή η διαταραχή της φυσιολογικής λειτουργίας ενός οργάνου ή της ανατομικής δομής (αφορά και τη ψυχική υγεία) Ανικανότητα (disability): ο περιορισμός της ικανότητας της λειτουργίας ενός οργάνου ή της ανατομικής δομής (αφορά και τη ψυχική υγεία) ή η αδυναμία εκτέλεσης μιας δραστηριότητας με φυσιολογικό τρόπο και εντός φυσιολογικού εύρους

Χρόνια ασθένεια – αναπηρία Αναπηρία /Μειονέκτημα (handicap) η κατάσταση που περιορίζει ή εμποδίζει το άτομο να εκπληρώσει πλήρως τον κοινωνικό του ρόλο ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο ζει ή οποιοδήποτε μειονέκτημα προκύπτει από βλάβη ή ανικανότητα

(Batania 1993) Αναπηρία εμπλέκει την κοινωνία Ανικανότητα Βλάβη μικροσκοπικό επίπεδο Ανικανότητα ατομικό επίπεδο Αναπηρία εμπλέκει την κοινωνία (Batania 1993)

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΙΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΜΥΟΠΑΘΕΙΕΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΥΡΟΠΑΘΕΙΕΣ Α-ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΕΣ ΝΕΥΡΟΠΑΘΕΙΕΣ Β-ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ.

Χρόνια ασθένεια – αναπηρία Ποιότητα ζωής (επηρεάζεται) Στάδια απώλειας (αναπηρία) και πένθους (Kubler- Ross,1969): Άρνηση (δεν μπορεί να συμβαίνει σε εμένα, έγινε λάθος στη διάγνωση) Οργή/θυμός (γιατί σε μένα;) Διαπραγμάτευση (παζάρεμα, ναι μεν…αλλά…) Απόσυρση (θρήνος, κατάθλιψη) (η ζωή μου απειλείται) Αποδοχή/αντιμετώπιση (συμφιλίωση…) Διαταραχή σε κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο (πολλαπλές απώλειες, προσαρμογές και αλλαγές) Αυξημένη ανάγκη για προσβασιμότητα σε υπηρεσίες υγείας

Γενικοί κανόνες προσέγγισης χρόνιων ασθενών Τροποποίηση της καθημερινότητας και του τρόπου ζωής Χειρισμός των συναισθημάτων Αντιμετώπιση αλλαγών των κοινωνικών ρόλων Διαδικασία πένθους που συνδέεται με τις απώλειες της χρόνιας ασθένειας Διατήρηση Θετικής αυτοεικόνας Διατήρηση ή ανάπτυξη σχέσεων με τα μέλη της οικογένειας Συνεχής προσπάθεια αντιμετώπισης αβέβαιου μέλλοντος και της απειλής της λειτουργίας του σώματος Διατήρηση αίσθησης ελέγχου της κατάστασης Διατήρηση της ελπίδας Αντιμετώπιση κοινωνικού στίγματος

Δικαιώματα των χρόνιων ασθενών Ύπαρξη κατάλληλων υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους Ολιστική προσέγγιση από τους επαγγελματίες υγείας Διάθεση αναγκαίου χρόνου για συζήτηση με τους επαγγελματίες υγείας Ενημέρωση για τα στάδια της νόσου, τα συμπτώματα και την αντιμετώπισή τους Συμμετοχή και συναπόφαση στη φροντίδα και τη θεραπεία τους Πληροφόρηση εναλλακτικών θεραπειών και θεραπευτικών επιλογών Υποστήριξη από το κράτος (Salmond 1987)

Σκοπός της φροντίδας των χρονίως πασχόντων είναι Αυτοφροντίδα Εστίαση σε αυτό που έμεινε….

Αναζήτηση και προσδιορισμός των αναγκών ασθενών με Χρόνια Ασθένεια Προσδιορισμός των αναγκών Προσδιορισμός των φυσικών δραστηριοτήτων και των περιορισμών Πηγές υποστήριξης στην οικογένεια Μηχανισμοί άμυνας του ασθενούς και της οικογένειας Διαιτητικές συνήθειες Αναγνώριση σύγχυσης ή αποπροσανατολισμού Αναγνώριση των προβλημάτων των ασθενών, της συμπεριφοράς του ιδίου και της οικογένειας του

ΑΥΤΟΦΡΟΝΤΊΔΑ Αυτοφροντίδα – αυτό-διαχείριση είναι η βοήθεια των ασθενών και των οικογενειών τους να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις, εμπιστοσύνη και δεξιότητες προκειμένου να διαχειριστούν τα προβλήματα της υγείας τους μέσα από τη συνεργασία τους με τους επαγγελματίες υγείας. Είναι η ενεργητική συμμετοχή του ασθενούς και της οικογένειας του στη φροντίδα της υγείας του.

ΑΥΤΟΦΡΟΝΤΊΔΑ Αυτοφροντίδα (self care) περιλαμβάνει όλα αυτά που κάνουν οι άνθρωποι για να διατηρήσουν την υγεία τους, την πρόληψη, την θεραπεία και υποστήριξη, τη διαχείριση των συμπτωμάτων και των παρενεργειών της θεραπείας, να συμβάλλουν στην ανάρρωση και την αποκατάσταση, τη διαχείριση της χρόνιας νόσου ή της αναπηρίας στη ζωή τους και γενικότερα την ανεξαρτησία τους. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει ενέργειες : Για τη διατήρηση της υγείας τους (πλύσιμο δοντιών, διακοπή καπνίσματος, κλπ) Όταν εμφανίζουν συμπτώματα (παρακολούθηση και συμμετοχή στη φροντίδα τους, λήψη φαρμάκων, κλπ) Στα χρόνια νοσήματα (παρακολούθηση συμπτωμάτων, σχεδιασμός δραστηριοτήτων βάση της κατάστασης τους, προσαρμογή στη νέα κατάσταση, προσπάθεια να διατηρήσουν μια «φυσιολογική ζωή», κλπ) (Alliance for Self Care Research)

Οι Φροντιστές στην κατ’οίκον φροντίδα υγείας Τυπικοί φροντιστές Formal caregivers Άτυποι φροντιστές Informal caregiver Ποια πρόσωπα ανήκουν σε κάθε κατηγορία; Ποια τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις του καθενός στη φροντίδα; Ποιο το είδος της απαιτούμενης εκπαίδευσης της κάθε κατηγορίας;

Δραστηριότητες της καθημερινής ζωής Σύνθετες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Instrumental activities of daily living Πληρωμή λογαριασμών Προγραμματισμός ημέρας Διαχείριση χρημάτων Προετοιμασία γευμάτων Αγορά απαραίτητων για το γεύμα, Τα ψώνια Τηλεφωνική κλήση & επικοινωνία Φροντίδα οικόσιτων Καθαριότητα σπιτιού Διαχείριση φαρμάκων Χρήση Μέσων ΜΜ Δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (activities of daily living) Μπάνιο Τουαλέτα Ντύσιμο Διατροφή Πλύσιμο δοντιών Μετακίνηση

Υπηρεσία Κατ’οίκον φροντίδας υγείας (formal caregivers) Τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας μιας υπηρεσίας κατ΄οίκον φροντίδας υγείας; Επαγγελματίας υγείας - χρόνιος ασθενής … Προσόντα επαγγελματία υγείας;

H Θεωρία της αυτοφροντίδας (Orem 1985) Οι ανάγκες για αυτοφροντίδα εξισώνονται στην κοινοτική υγεία με τα γενικότερα επιδημιολογικά δεδομένα, γεγονός που καθιστά τη θεωρία εύκολα εφαρμόσιμη και στα πλαίσια της κοινότητας, ιδιαίτερα με την ενεργοποίησή της με τη νοσηλευτική διεργασία, όπου τα στάδιά της είναι αρκετά εμφανή και εστιάζουν στα εξής τρία βήματα: διάγνωση και αιτιολόγηση για την ανάγκη νοσηλευτικής φροντίδας, σχεδιασμός και εφαρμογή του πλάνου φροντίδας, παραγωγή και διαχείρηση της νοσηλευτικής φροντίδας. Νοσηλευτικές παρεμβάσεις που σχετίζονται άμεσα με την εφαρμογή της θεωρίας στα πλαίσια της κοινότητας είναι: αύξηση της ικανότητας για αυτοφροντίδα, μείωση των αιτημάτων για αυτοφροντίδα, παροχή εξαρτημένης φροντίδας, μέσω πλήρους υποστήριξης, μερικής υποστήριξης ή στην περίπτωση που το άτομο ή η ομάδα έχουν την ικανότητα για αυτοφροντίδα, εκπαίδευση-αγωγή υγείας. Η θεωρία της Orem είναι ένα μηχανιστικό αιτιακό μοντέλο. Άτομα, αντικείμενα και συμβάντα αποτελούν ξεχωριστά φαινόμενα. Η επιρροή του ενός πάνω στο άλλο είναι το αίτιο για αλλαγή. Η εστίαση είναι στην ικανότητα αυτοφροντίδας του ατόμου. Η υγεία σύμφωνα με την Orem είναι «... η κατάσταση πληρότητας, η οποία περιλαμβάνει τη συνεχή ανάπτυξη του ατόμου». Ο νοσηλευτής εμπλέκεται στη φροντίδα ατόμων ή ομάδων ατόμων στην κοινότητα για να καλύψει το έλλειμα αυτοφροντίδας. Η αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμων είναι εφικτή όταν το ένα άτομο δρα πάνω στο άλλο για την κάλυψη των αναγκών αυτοφροντίδας. Η συμμετοχή του χρήστη (άτομο-κοινότητα) είναι προαπαιτούμενο για την εφαρμογή της θεωρίας της αυτοφροντίδας. Η αλληλεπίδραση όμως χρήστη-περιβάλλοντος δεν είναι ξεκάθαρη. Επιπλέον η Orem επιμένει στη χρήση του όρου ασθενής αντί για χρήστης-πελάτης, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει παρανοήσεις αφού στην κοινοτική νοσηλευτική άσκηση οι χρήστες της νοσηλευτικής φροντίδας είναι κατ΄ εξοχήν υγιή άτομα.

6