Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ Καταραχιάς Θάνος Παρασκάκης Γιάννης Κωτούλας Κωνσταντίνος Μπουντούρης Θανάσης

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ; Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει ομοφωνία με το τι είναι η νοημοσύνη καθώς δεν σημαίνει το ίδιο πράγμα για όλους τους ανθρώπους. Επιπλέον οι διάφοροι θεωρητηκοί έχουν διαφορετικές απόψεις για το ποιά γνωρίσματα αποτελούν ουσιαστικά χαρακτηριστικά αυτής της δομής που ονομάζουν νοημοσύνη. Ο Piaget για παράδειγμα όρισε την νοημοσύνη ως «προσαρμοστική σκέψη ή πράξη». Διάφοροι άλλοι ειδικοί έδωσαν διαφορετικούς συνοπτικούς ορισμούς για την έννοια της νοημοσύνης οι οποίοι συνέκλειναν στην ικανότητα να σκέφτεται κανείς αφηρημένα ή να λύνει προβλήματα με αποτελεσματικό τρόπο Μία προσέγγιση σχετικά με την φύση της νοημοσύνης είναι η ψυχομετρική

ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ Σύμφωνα με τους ψυχομετρικους, η νοημοσύνη είναι ένα γνώρισμα ή ένα σύνολο γνωρισμάτων που χαρακτηρίζει μερικούς ανθρώπους περισσότερο απο κάποιους άλλους. Η ψυχομετρική προσέγγιση είναι στενά συνδεδεμένη με τα συστηματοποιημένα τεστ νοημοσύνης μέσω των οποίων οι ψυχομετρικοί θεωρητικοί μπορούσαν να περιγράφουν τις διανοητικές διαφορές ανάμεσα στα άτομα. Όμως αυτά τα τεστ έθεσαν ένα νέο ερώτημα στους θεωρητικούς. Ήταν μόνο μια ικανότητα που βοηθολυσε στην εκτέλεση όλων των γνωστικών δοκιμασιών ή νοημοσύνη μπορολυσε να περιγραφεί σαν πολλές ξεχωριστές διαδικασίες; Η προσέγγιση της Μονοδιάστατης Νοημοσύνης του Alfred Binet. Η Ανάλυση Παραγόντων και η Άποψη της Πολυδιάστατης Νοημοσύνης

Η προσέγγιση της Μονοδιάστατης Νοημοσύνης του Alfred Binet. Αργότερα το τεστ αναθεωρήθηκε και όλα τα θέματα διαβαθμίστηκαν ανάλογα με την ηλικία. Αυτή η ηλικιακή διαβάθμιση των θεμάτων του τεστ επέτρεψε μια πιο ακριβή αξιολόγηση του επιπέδου της διανοητικής λειτουργίας ενός παιδιού. Με το τεστ αυτό του Binet δόθηκε η δυνατότητα να αναγνωριστούν οι αργοί μαθητές και να εκτιμηθεί το επίπεδο της διανοητικής τους ανάπτυξης. Αυτή η πληροφορία αποδείχθηκε χρήσιμη για τους παιδαγωγούς, που άρχισαν να σχεδιάζουν προγράμματα σπουδών τόσο για τους «φυσιολογικούς» όσο και για τους μαθητές με καθυστερημένη νοητική ανάπτυξη.

Η Ανάλυση Παραγόντων και η Άποψη της Πολυδιάστατης Νοημοσύνης Πολλοί ψυχομετρικοί θεωρητικοί αμφησβήτησαν την άποψη οτι ένα μεμονομένο αποτέλεσμα, όπως η νοητική ηλικία, αντιπροσωπεύει επαρκώς την διανοητική ικανότητα του ανθρώπου. Ένας τρόπος να καθοριστεί η μεμονομένη ή η πολυδιάστατη ιδιότητα της νοημοσύνης είναι να ζητηθεί από τους συμμετέχοντεςνα φέρουν σε πέρας ένα μεγάλο αριθμό νοητικών δοκιμασιών και να αναλυθούν οι επιδόσεις τους μέσω μίας στατιστικής μεθόδου που ονομάζεται ανάλυση παραγόντων. Με αυτήν κάθε παράγοντας (ομάδα δοκιμασιών) αντιπροσωπεύει μία ξεχωριστή διανοητικη ικανότητα.5 Α) Οι Πρώτες Εφαρμογές της Ανάλυσης Παραγόντων Ο Charles Spearman προσπάθησε να καθορίσει αν η νοημοσύνη είναι μία ή πολλές ικανότητες. Παρατήρησε ότι οι διανοητικές επιδόσεις ήταν συχνά αντιφατικές. Έτσι υποστήριξε ότι οι διανοητικές επιδόσεις έχουν δύο όψεις: g ή γενική ικανότητα και s ή ειδικές ικανότητες. Ο Louis Thurstone συμληρωσε τη θεωρία του Spearman. Κατέληξε στους 7 παράγοντες που ονόμασε πρωτογενής νοητικές ικανότητες: Ταχύτητα χωρικής αντιληπτικής ικανότητας, μαθηματικός συλλογισμός, λεκτική εννοιολογία, λεκτική ευχαίρια, μνήμη και επαγωγική αιτιολόγιση. 5

Β) Πρόσφατα Μοντέλα Ανάλυσης Παραγόντων Ο J.P.Guilford υποστήριξε ότι υπάρχουν έως και 180 βασικές νοητικές ικανότητες. Κατέληξε εκεί κατατάσσοντας αρχικά τις γνωστικές δοκιμασίες σε τρείς μεγάλες κατηγορίες: 1) περιεχομένου, 2) λειτουργιών και 3) προϊόντων. Ο Guilford συμφώνησε στο ότι υπάρχουν 5 είδη διανοητικών περιεχομένων, 6 είδη νοητικών λειτουργειών και 6 είδη διανοητικών προϊόντων. Έτσι αυτό το μοντέλο δομής της νοημοσύνης επιτρέπει μέχρι και 180 πρωταρχικές νοητικές ικανότητες μέσω ολων των πιθανών συνδυασμών. Η σύγχρονη θεώρηση της νοημοσύνης συνεχίστηκε με τους Cattel και Horn που χώρισαν τις προτογενείς νοητικές ικανότητες σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη είναι αυτή της ρευστής νοημοσύνης η οποία αναφέρεται στην ικανότητα να λύνει προβλήματα πρωτόγνωρα και αφηρημένα που είναι ανεξάτητα απο πολιτισμικές επιρροές. Η δεύτερη, η αποκρυσταλωμένη νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου να ανταπεξέρχεται στα προβλήματα μέσα απο την εκπαιδευση, το σχολείο και αλλες εμπειρίες της ζωής.

Γ) Ένα Πρόσφατο Ιεραρχικό Μοντέλο Οι ψυχομετρικοί θεωρητικοί σήμερα προτιμούν τα ιεραρχικά μοντέλα της νοημοσύνης, σύμφωνα με τα οποία η νοημοσύνη θεωρείται ότι αποτελείται από 1 παράγοντα γενικής ικανότητας στην κορυφή της ιεραρχίας, ο οποίος επηρεάζει τις επιδόσεις ενός ατόμου και απο ένα σύνολο εξειδικευμένων παραγόντων ικανοτήτων που επηρεάζουν το π΄σο καλές είναι οι επιδοεις του τόμου σε συγκεκριμένους διανοητικούς τομείς. Ένα από αυτα τα μοντέλα είναι η θεωρία των 3 στωμάτων της νοημοσύνης του Carroll. Ο ίδιος αναπαριστά την νοημοσύνη ως μία πυραμίδα με το g στην κορυφή και με 8 ευρύτερεςδιανοητικές ικανότητες στο δεύτερο επίπεδο. Αυτό το μοντέλο δείχνει ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να έχει συγκεκριμένα διανοητικά «δυνατά» και «αδύνατα» σημεία, ανάλογα με τους συνδυασμούς των στρωμάτων.

Μία Σύγχρονη Άποψη για την Επεξεργασία Πληροφοριών Μία συνηθησμένη κριτική κατά των ψυχομετρικών απόψεων για τη νοημοσύνη είναι ότι η ίδια θεωρείται ανεπαρκής και εστιάζουν σε λάθος πράγματα, αντί να εστιάζουν στις διεργασίες απόκτησης, διατήρησης και χρήσης αυτής της γνώσης. Πρόταση του Sternberg Ο Sternberg πρότεινε την τριαρχική θεωρία της νοημοσύνης, που δείνει έμφαση σε τρείς πλευρές: Δεξιότητες Περιβάλλοντος Εμπειρίας Επεξεργασίας Πληροφοριών (Αυτη η πρόταση θεωρείται πολύ πιο πλήρης) 8

Το Στοιχείο της Εμπειρίας Σύμφωνα με τον Sternberg: «Η εμπειρία ενός ατόμου σε μία δοκιμασία βοηθάει στο να καθοριστεί αν οι επιδόσεις του ατόμου μπορούν να χαρακτηριστούν ως ευφυής συμπεριφορά». Επιπλέον οι αντιδράσεις σε καινούριες προκλήσεις αποτελούν ενδείξεις της ικανότητας του ατόμου να γεννά καλές ιδέες».

Η Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης του Gardner O Gardner είναι ένας άλλος θεωρητικός που διαφωνεί τους ψυχομετρικούς, επειδή προσπαθούν να περιγράψουν την νοημοσύνη ενός ατόου με μία μεμονομένη βαθμολογία

ΟΙ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΤΟΥ WECHSLER Ο λογος που ο Wechsler εφτιαξε δικο του τεστ νοημοσυνης είναι γιατι οι πρωτες εκδοχες τουτεστ Stanford-Binet ηταν γεματο με θεματα που απιτουσαν λεκτικες ικανοτητες και ετσι παδια που ειχαν γλωσσικα θεματα ηταν δυσκολο να ανταποκριθουν σ’αυτό. Γι αυτό και οι κλιμακες του Wechskler περιελαμβανα λεκτικες υποερωτησεις και πρακτικες υποερωτησεις. Οι πρακτικες υποερωτησεις ηταν σχεδιασμενες να μετρουν μη λεκτικες ικανοτητες όπως στην δημιουργια ενός Παζλ ή στην λυση ενός λαβυρινθου.

Κατανομη των Βαθμολογιων στα Τεστ Νοημοσυνης Ο μέσος όρος του ανθρώπου είναι 100 IQ. Αυτός δεν είναι ένας τυχαίος αριθμός, καθώς μετά από εξέταση ανθρώπων όλων των ηλικιών διαπιστώθηκε ότι ο μέσος όρος είναι 100 IQ. Σύμφωνα με την εξέταση οι μισοί άνθρωποι έχουν λίγο παραπάνω από 100 IQ, ενώ οι άλλοι μισοί έχουν λίγο πιο κάτω από 100 IQ. Οι ακριβείς αριθμοί είναι 85 με 115 και 70 με 130. Όποιος έχει 130 IQ σημαινει ότι είναι πιο έξυπνοι από έναν απλό άνθρωπο ενώ όποιος έχει 70 IQ σημαινει ότι έχει διανοητική καθυστέρηση

ΟΜΑΔΙΚΑ ΤΕΣΤ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ Τα τεστ Stanford-Binet και οι κλίμακες του Wechskler δίνονται από επαγγέλματα και είναι πολύ χρονοβόρα διαδικασία δημιουργήθηκαν και τα Ομαδικά Τεστ Νοημοσύνης . Μερικά Τεστ είναι : 1) Test Lorge-Thorndike το οποίο είναι σχεδιασμένο για παιδιά γυμνασίου και λυκείου 2) Τεστ Σχολικής Αξιολόγησης και Τεστ American College το οποίο απευθύνεται σε φοιτητητές 3) Greduate Record Examination το οποίο απευθύνεται σε αποφοίτους λυκείων

ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ Υπάρχουν και νεότερες μορφές τεστ νοημοσύνης, όπως η Τεχνική της Αξιολόγησης των δυνατοτήτων μάθησης του Feuerstein που ζήταγε στα παιδιά να μάθουν καινούρια πράγματα υπό την καθοδήγηση ενός ενηλίκου, ο οποίος βοηθάει τα παιδιά να γίνουν πιο συνεργατικοί μεταξύ τους. Σ’ αυτή την θεωρία πάτησε και ο Vygotsky που έδωσε μεγάλη σημασία στην πολιτικοκοινωνική θεωρία. Ακόμα ο Sternberg δημιούργησε και αυτός ένα τεστ που στηρίχθηκε στην τριαρχική θεωρία για την νοημοσύνη . Δηλαδή ο Sternberg δεν ζητά από τους ανθρώπους να πούν μία λέξη από το παρελθόν όπως γίνεται στις άλλες εξετάσεις αλλά τοποθετεί μία άγνωστη λέξη σε μία σειρά προτάσεων και ζητάει να βρεθεί η σημασία της νέας λέξης.

Μέτρηση Νοημοσύνης Βρεφών και Νηπίων Η πιο γνωστή μέθοδος για τη μέτρηση νοημοσύνης νηπίων ηλικίας 2 εώς 30 μηνών είναι η κλίμακες εξέλιξης νηπίων του Bayley, η οποία αποτελείται από τρία μέρη: Κινητική κλίμακα Νοητική κλίμακα Νηπιακή συμπεριφοριστική επίδοση Με βάση τις δύο πρώτες βαθμολογίες καθορίζεται ο αναπτυξιακός δείκτης (ή DQ) του νηπίου,ο οποίος αντικατοπτρίζει την εξελικτική του πρόοδο.

Νέα στοιχεία για τη συνέχεια των νοητικών επιδόσεων Σε αντίθεση με το DQ, υπάρχουν τρεις ιδιότητες που μπορούν να βοηθήσουν στην πρόβλεψη του IQ: Χρόνος οπτικής αντίδρασης Ταχύτητα εξοικείωσης με επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα Προτίμηση για το καινούργιο

Σταθερότητα του Δείκτη Νοημοσύνης κατά την Παιδική Ηλικία Παρόλο που το IQ είναι πιο σταθερό σε μερικά παιδιά απ’ότι σε άλλα, εμφανίζονται σημαντικές διακυμάνσεις σε αυτό με την πάροδο του χρόνου. Επιρροή Περιβαλλοντικών Παραγόντων Τόσο τα γονίδια όσο και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συντελούν στις διανοητικές επιδώσεις ενός ανθρώπου. Παρ’ όλα αυτά οι περιβαλλοντικοί παράγοντες ευθύνονται περισσότερο για τις αποκλίσεις των IQ.