Εσωτερική Έναντι Εξωτερικής Υποτίμησης στην Ελληνική Οικονομία: Εμπειρική Διερεύνηση βάσει του SIOT του έτους 2010 ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΑΡΙΟΛΗΣ & ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΟΔΟΥΣΑΚΗΣ Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης – Πάντειο Πανεπιστήμιο, ΙΚΕ Δημήτρης Μπάτσης, ΟΜΣΟ & ΕΔεΚΟΠ

Αντικείμενο: Επιπτώσεις εσωτερικής υποτίμησης (= μισθών) έναντι εξωτερικής υποτίμησης (= νομίσματος) στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, 2010, καθώς και στην κατανομή του εισοδήματος. Αναλυτικό Πλαίσιο: Δύο ομόλογα δυναμικά τιμιακά υποδείγματα εισροών-εκροών. Στατιστικά Στοιχεία: Συμμετρικός Πίνακα Εισροών-Εκροών του έτους 2010.

ΔΟΜΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ 1. Βασικές Υποθέσεις. 2. Αναλυτικό Πλαίσιο. 3 ΔΟΜΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ 1. Βασικές Υποθέσεις. 2. Αναλυτικό Πλαίσιο. 3. Εμπειρικά Ευρήματα. 4. Συμπεράσματα.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ (i). Αμετάβλητα ονομαστικά κλαδικά «ποσοστά κέρδους» και αμετάβλητοι κλαδικοί φορολογικοί συντελεστές. (ii). Αμετάβλητες τιμές εισαγομένων εμπορευμάτων (σε ξένο νόμισμα). (iii). Στην περίπτωση της εξωτερικής υποτίμησης, αμετάβλητα πραγματικά κλαδικά ωρομίσθια. (iv). Δεν υπάρχει υποκατάσταση στην παραγωγή και στην κατανάλωση.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΒΑΣΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΙΜΩΝ Στιγμή «μηδέν»: p0 = (p0 D + E0 p* Μ + p0 <T>) [I + <r>] + w0 <L> (1) όπου p0 = [1,1,…,1], E0 = 1 και p* = [1,1,…,1].

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ Η εξίσωση (1) γράφεται: p0 = p0 F + m + w0 <L> (2) όπου F= (D+ <T>) [I + <r>] και m = E0 p* Μ [I + <r>]. Υποτίμηση: w1 = (1 – ε) w0. Οπότε, από την εξίσωση (2) έχουμε:

p1 = p0 F + m + w1 <L> p2 = p1 F + m + w1 <L> = p0 F2 + (m + w1 <L>) (F + I) … pt = pt-1 F + m + w1 <L> = p0 Ft + (m + w1 <L>) (F t-1 + F t-2 +…+ F + I) Άρα: (i). lim pt = (m + w1 <L>) [I – F]-1, διότι η P-F ιδιοτιμή της μήτρας F < 1. (ii). lim pt > (1 – ε ) p0 . (iii). (pt – pt-1) / ε = – w0 <L> F t-1 : «χρονολογημένες ποσότητες εργασίας» (P. Sraffa, 1960).

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ Θέτοντας w0 = p0 B + E0 p* B*, η εξίσωση (1) γράφεται, τελικά, ως εξής: p0 = p0 G + E0 h (3) όπου G = (D+ <T>) [I + <r>] + B <L> και h = p* [Μ [I + <r>] + B* <L>]. Υποτίμηση: Ε1 = (1 + ε) Ε0 . Οπότε, από την εξίσωση (3) έχουμε:

p1 = p0 G + E1 h p2 = p1 G + E1 h = p0 G2 + E1 h (G + I) … pt = pt-1 G + E1 h = p0 Gt + E1 h (G t-1 + G t-2 +…+ G + I) Άρα: (i). lim pt = E1 h [I – G]-1, διότι η P-F ιδιοτιμή της G < 1. (ii). lim pt = (1 + ε) p0. (iii). (pt – pt-1) / ε = h G t-1 : «χρονολογημένες ποσότητες εισαγομένων εισροών».

Επιπτώσεις στη Διεθνή Ανταγωνιστικότητα (ΔΑ) ΔΑ: το αντίστροφο της σε αλλοδαπό νόμισμα εκφρασμένης τιμής των εξαγωγών ή q = E/(pEX).

Επιπτώσεις στο Μέσο Ετήσιο Πραγματικό «Ποσοστό Κέρδους», ρ ρt = (r – πt) / (1 + πt), όπου r: το μέσο ονομαστικό ποσοστό κέρδους, και πt : το αντίστοιχο ετήσιο ποσοστό πληθωρισμού.

Σύστημα Αντιθέτων «Δυνάμεων» Ι. Εσωτερική υποτίμηση: Τείνει να μειώσει τις τιμές όλων των εμπορευμάτων αλλά πιο πολύ εκείνων, τα οποία είναι «εντάσεως εργασίας» (άμεσα και έμμεσα). Οπότε τείνει να είναι τόσο πιο αποτελεσματική όσο περισσότερο οι εξαγωγές μίας χώρας είναι εντάσεως εργασίας. ΙΙ. Εξωτερική υποτίμηση: Τείνει να αυξήσει τις τιμές όλων των εμπορευμάτων αλλά πιο πολύ εκείνων που είναι «εντάσεως εισαγομένων εμπορευμάτων». Οπότε τείνει να είναι τόσο πιο αποτελεσματική όσο περισσότερο οι εξαγωγές μίας χώρας είναι εντάσεως εγχωρίων εμπορευμάτων. ------------------------------------------------------------------------------ Σύνθεση άμεσου κόστους των Εξαγωγών της ελληνικής οικονομίας: εγχώρια εμπορεύματα = 36.4%, εισαγ. εμπορεύματα = 21.1%, μισθοί και ημερομίσθια = 11.2%, κέρδη και αποσβέσεις = 31.3%. Το κόστος μισθών = 9.9% σε εγχ. εμπορεύματα και σε 1.3% εισαγόμενα εμπορεύματα. Άρα, το συνολικό κόστος εγχ. εμπορ. = 46.3% και το συνολικό κόστος εισαγ. εμπ. = 22.4%. Στην ακαθάριστη εγχώρια παραγωγή, οι μισθοί και ημερομίσθια είναι το 17.9%: 15.9% σε εγχ. εμπορεύματα και 2.0% σε εισαγωγές. Οι ενδιάμεσες εισροές σπάνε αντιστοίχως ως εξής: 76% και 24.0%. Η συνολική κατανάλωση των νοικοκυριών: 78.4% και 21.5%. Οι κρατικές δαπάνες: σχεδόν 100% εγχ.. Ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου: 74% και 26%. Οι μεγάλες τρύπες εισαγωγών, λοιπόν, δεν εμφανίζονται στη γενική εικόνα. Ξέρουμε ότι εμφανίζονται όταν εστιάζεις στη Βιομηχανία. Θα υπάρχουν και στην πολυτελή κατανάλωση. Σχηματικά μπορούμε να πούμε (για τη γενική εικόνα): Δεν είναι τόσο πολλές οι εισαγωγές. Είναι λίγες οι εξαγωγές.

ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ 1. Χρονολογημένες Ποσότητες: Απόλυτες Μεταβολές Τιμών ανά Ποσοστό Υποτίμησης ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΡΩΤOΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ t = 1 -0.118 -0.188 -0.227 -0.208 0.181 0.244 0.147 0.185 t = 2 -0.111 -0.095 -0.105 -0.101 0.169 0.145 0.135 0.140 t = 3 -0.074 -0.060 -0.073 -0.068 0.120 0.107 0.114 0.111 Άθροισμα -0.303 -0.343 -0.405 -0.377 0.470 0.496 0.396 0.436 Ευνοούμενος Τομέας 3 2 1 ΙΜ & ΕΧ ΙΜ = 2.3% ΙΜ = 80.6% ΙΜ = 17.1% 100% ΕΧ = 4% ΕΧ = 39.2% ΕΧ = 56.8%

2. Εξέλιξη Διεθνούς Ανταγωνιστικότητας ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ε = 10% ε = 20% ε = 30% ε = 40% ε = 50% t = 0 100 t = 1 101.128 102.282 103.463 104.671 105.908 t = 2 101.992 104.065 106.223 108.474 110.821 t = 3 102.598 105.335 108.222 111.272 114.498 t  +  104.043 108.426 113.195 118.403 124.112 < 104.139 t = 8 t = 6 t = 5 t = 4 ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ 110 120 130 140 150 106.488 112.574 118.296 123.683 128.766 105.056 109.677 113.917 117.821 121.428 104.139 107.859 111.221 114.274 117.059

3. Εξέλιξη Μέσου Ετήσιου Πραγματικού «Ποσοστού Κέρδους» ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ε = 20% ε = 30% ε = 50% t = 0 84.7% t = 1 91.6% 95.2% 68.6% t = 2 88.8% 91.0% 73.7% t = 3 87.6% 89.1% 76.3% t = 4 86.7% 87.8% 78.0% t = 5 86.1% 86.9% 79.3% Μ.Ο. 88.16% 90.0% 75.18%

ΠΕΝΤΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1. Σε γενικές γραμμές, τα σχετικά με την εξωτερική υποτίμηση ευρήματα δεν διαφέρουν πολύ από εκείνα για το έτος 2005 (Katsinos and Mariolis, 2012). Αυτό σημαίνει ότι, ήδη «προ-κρίσης», έχει αποκρυσταλλωθεί μία ορισμένη δομή της ελληνικής οικονομίας. 2. Σε σχέση με την εξωτερική υποτίμηση, η εσωτερική βρέθηκε να είναι (i) αργή, και (ii) όχι τόσο αποτελεσματική (σε όρους Δ.Α.) διαδικασία. 3. Η εσωτερική υποτίμηση ανακατανέμει το εισόδημα υπέρ των κερδών, σε όχι ασήμαντο βάθος χρόνου. Στην Ελλάδα (2010-2014) σημειώθηκε μείωση του μεριδίου των μισθών στο ΑΕΠ κατά 7%-10% (μερίδιο το οποίο είναι, εξάλλου, συστηματικά χαμηλό σε ευρωπαϊκούς όρους – βλέπε Σχήμα). Επίσης, όπως γνωρίζαμε από τη θεωρία αλλά και αποδείχτηκε στην πράξη, συμβάλλει στο βάθεμα της ύφεσης και, άρα, στην εκτόξευση της ανεργίας. Οδήγησε σε «κλείσιμο» του εξωτερικού ελλείμματος μέσω συρρίκνωσης της οικονομίας, παρά μέσω αύξησης της ανταγωνιστικότητάς της.

4. Η εφαρμοσθείσα στην Ελλάδα πολιτική εσωτερικής υποτίμησης έγινε σε «ιδιάζουσες» συνθήκες: (i). Mη-ελέγχου (από τις εθνικές αρχές) της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Έτσι, ήρθε σε αντίφαση με την ανατίμηση του ευρώ κατά τις περιόδους Ιούνιος 2010-Μάιος 2011 (19% ως προς το $) και Ιούλιος 2012-Μάιος 2014 (13% ως προς το δολάριο). (ii). Αύξησης των συντελεστών έμμεσων φόρων. 5. Οι «οριζόντιες» πολιτικές θα πρέπει να απορριφθούν. Αντιθέτως, απαιτούνται στοχευμένες πολιτικές, στο πλαίσιο ενός πολύπλευρου προγράμματος οικονομικής πολιτικής.