Παγκόσμια Οικονομική Ανισορροπία Κωστελέτου Νικολίνα Οκτ. 2017 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών ΜΠΣ Εφαρμοσμένης Οικονομικής και Χρηματοοικονομικής Global Imbalances Παγκόσμια Οικονομική Ανισορροπία Κωστελέτου Νικολίνα Οκτ. 2017

Γιατί μελετάμε το θέμα αυτό; Παγκόσμιες ανισορροπίες ιδιαίτερα από το 2000 και μετά διευρύνθηκαν → Οικονομική κρίση Θα διερευνήσομε: Τί προκάλεσε τις ανισορροπίες Δομή Συνέπειες

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών % Παγκόσμιου ΑΕΠ

Δομή Μέχρι 2003: Ιαπωνία χώρα με το μεγαλύτερο πλεόνασμα 2001 και μετά: Κίνα 2004 και μετά: πετρελαιοπαραγωγές χώρες – Γερμανία 2007: τρείς ομάδες χωρών συμμετέχουν εξίσου στο πλεόνασμα ΗΠΑ: κυρίαρχη ελλειμματική χώρα Άλλες ελλειμματικές: Ισπανία και άλλες χώρες νότιας Ευρώπης, Μ.Β., Τουρκία και άλλες μικρότερες ευρωπαϊκές χώρες

Πλεόνασμα 2007 (% παγκόσμιου ΑΕΠ) Κίνα: 21,4% Κυριότερες πετρελαιοπαραγωγές: 19,7% Ιαπωνία 12,6% Γερμανία 11% Μετά το 2008: ανισορροπίες περιορίζονται Στην παγκόσμια ανισορροπία κυριαρχούν ΗΠΑ και Κίνα

Αιτίες ανισορροπιών Δύο κατηγορίες: Αυτές που οφείλονται σε διαρθρωτικά χαρακτηριστικά και σε σε παρεμβατική πολιτική

Διαρθρωτικά χαρακτηριστικά χωρών με τα μεγαλύτερα ελλείμματα ή πλεονάσματα Υψηλά ποσοστά αποταμίευσης στην Κίνα και άλλες Ασιατικές χώρες (χαμηλή ζήτηση για επενδύσεις) Χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης στις ΗΠΑ (περιορισμένο ποσοστό διακύμανσης του οικονομικού κύκλου) Ατέλειες στη χρηματοπιστωτική αγορά των αναδυομένων αγορών Μοναδική θέση των ΗΠΑ ως προμηθευτή ασφαλών πιστωτικών τίτλων (κρατικά ομόλογα)

Συναλλαγματική κρίση 1996-97 χωρών Ν.Α. Ασίας – ντόμινο κρίσεων Ανάπτυξη χρηματοπιστωτικών εργαλείων σε ΗΠΑ και παγκοσμιοποίηση χρηματοπιστωτικών αγορών Συναλλαγματική κρίση 1996-97 χωρών Ν.Α. Ασίας – ντόμινο κρίσεων → ανασφάλεια, → μείωση ζήτηση για επενδύσεις, → υπερπροσφορά αποταμιεύσεων, → αύξηση συναλλαγματικών αποθεμάτων ($). Χαμηλό κόστος εργασίας σε Κίνα → εξαγωγές → πλεονάσματα

Συγκεκριμένες πολιτικές Πολιτική πρόσδεσης του νομίσματος της Κίνας και άλλων χωρών Ν.Α. Ασίας και πετρελαιοπαραγωγών χωρών με δολάριο. Ένταξη της Κίνας στον Π.Ο.Ε., 2001. Εσωτερικές πολιτικές βελτίωσης ανταγωνιστικότητας σε Γερμανία, Ιαπωνία. Εσωτερικές πολιτικές βελτίωσης πραγματικών μισθών σε χώρες του Νότου της ευρωζώνης. Ευρώ (παγκόσμια ανισορροπία-εσωτερική ανισορροπία) Πολιτική φθηνού χρήματος σε ΗΠΑ (2000-2005) Απορρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών

Συνέπειες: Εισροή χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου στις ΗΠΑ → υπερδανεισμός σε συνδυασμό με ένα εξαιρετικά εξελιγμένο χρηματοοικονομικό σύστημα → κρίση ενυπόθηκων δανείων (χαμηλά επιτόκια - αυξανόμενες τιμές οικοδομών-φούσκα στην κτηματαγορά) Αυτό συνέβη και σε άλλες χώρες.(π.χ. Ιρλανδία, Ισπανία) 2006, αλλαγή νομισματικής πολιτικής στις ΗΠΑ: αύξηση επιτοκίων → μείωση τιμών οικοδομών σε ΗΠΑ Κρίση ενυπόθηκων δανείων Μετάδοση της κρίσης των ενυπόθηκων δανείων →Ισλανδία (τραπεζική κρίση) →Ελλάδα (κρίση ομολόγων του δημοσίου) → Ιρλανδία (τραπεζική) → παγκόσμια κρίση → πραγματική οικονομία

Δείκτες παγκόσμιας ανισορροπίας Μεγέθη ροές: εμπορικό ισοζύγιο, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, ξένες άμεσες επενδύσεις, καθαρή αποταμίευση (S-I) Μεγέθη αποθέματα: καθαρή κεφαλαιακή θέση μίας χώρας, καθαρή επενδυτική θέση της χώρας, συναλλαγματικά αποθέματα, εξωτερικό χρέος Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Υ=C + I + G + CA (1) αν CA<0 ⇒ Υ<C+I+G η χώρα δαπανά αξία μεγαλύτερη από την παραγωγή της. Έλλειμμα ή πλεόνασμα επηρεάζει την οικονομική δραστηριότητα CA: μέτρο της καθαρής θέσης μίας χώρας σε σχέση με τον καθαρό δανεισμό CA+I= Y-C-G (2) Συνολική αποταμίευση: ιδιωτική + δημόσια S= (Y-C-T) +(Τ-G) = Y-C-G (3) ⇒ S-I = CA

Μπορεί να διατηρηθεί μόνιμη ανισορροπία; Παραδοσιακή προσέγγιση: υπάρχουν εσωτερικοί μηχανισμοί αυτόματοι που εξισορροπούν το σύστημα από μόνο του. CA = f(ΕΡ/P*, Y, Y*) Με σταθερές ισοτιμίες, προσαρμογή μέσω τιμών (αγορά χρήματος) π.χ. αν CA<0, τότε υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες από το εξωτερικό: (Ρ/Ρ*)↓ άρα βελτίωση ανταγωνιστικότητας και μείωση του ελλείμματος του CA. Με κυμαινόμενες ισοτιμίες, προσαρμογή μέσω συναλλαγματικών ισοτιμιών π.χ. αν CA<0, τότε υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες από το εξωτερικό: (E)↓ υποτίμηση και άρα βελτίωση ανταγωνιστικότητας και μείωση του ελλείμματος του CA.

Όμως οι αυτόματοι μηχανισμοί δεν λειτούργησαν Κίνα (πλεόνασμα): ΗΠΑ (έλλειμμα) : (αντισταθμιστικές πολιτικές) * Ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου, χαμηλά κόστη συναλλαγών, θεσμικό πλαίσιο- χρηματοοικονομική προσέγγιση CA = S – I HΠΑ: S – I <0 Kίνα: S – I >o

Ρόλος του δημοσιονομικού ελλείμματος CA= S - I (1) S= Sg + Sp (2) Sg=T-G (3) δημόσια αποταμίευση Sp=Y-C-T (4) ιδιωτική αποταμίευση ⇒ CA = Sp –I + (T-G) (5) (δίδυμα ισοζύγια) Η υπόθεση για τα δίδυμα ελλείμματα ισχύει αν (Sp- I) παραμένει σταθερό.

Ελλάδα: επενδύσεις, ιδιωτική αποταμίευση (1960-2010) Figure 2: Private Investment and Private Saving, 1960-2010 Percent of GDP 8 12 16 20 24 28 32 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 I N V E S T M A G

Vertical line in diagrams marks the year of the introduction of euro in respective economy. Data Source: European Commission, Economic and Financial Affairs.

Data Source: European Commission, Economic and Financial Affairs, and IFS of IMF.