Σπάρτη

11ος-10ς αι. Εποχή Χαλκού και Πρωτογεωμετρική περίοδος – λίγοι οικισμοί στην Λακωνία Η εμφάνιση και όχι η κάθοδος των Δωριέων σε μικρές ομάδες, συμπίπτει με την επάνοδο των Ηρακλειδών στο Άργος, την Μεσσηνία και την Λακωνία Ηρακλής – Τυνδάρεως – Μενέλαος – Ορέστης -Τισαμενός

Η συνένωση των κωμών και η ίδρυση της Σπάρτης Η λατρεία του Μενελάου και της Ελένης, 700 π.Χ. είναι γνωστή στον Όμηρο όπως και ο μύθος των Ηρακλειδών Η Λακεδαίμονα απαντά και στις πινακίδες της Γραμμικής β’ Λακεδαιμόνιοι είναι οι Σπαρτιάτες και οι περίοικοι

Απόδοση τιμών στους βασιλείς Τέλη του 8ου π.Χ. αι.: η α’ φάση του ναού της Αρτέμιδος Ορθίας Η επέκταση: Αμύκλαι, Έλος, Μεσσηνία 650-550 π.Χ. : η δύναμη της Σπάρτης και ο καθολικός έλεγχος της Πελοποννήσου, Ηρόδ. 1.68.6

Απόλλων και Υάκινθος στις Αμύκλες Αμύκλαι και Γερόνθραι ενσωματώνονται στην Σπάρτη επί βασιλείας του Τηλέκλου (Παθσ. 3.2.6) Ιερό Αγαμέμνονος και Κασσάνδρας στις Αμύκλες και ο ανταγωνισμός με το Άργος Κατά τους Ηρόδοτο, Έφορο και Παυσανία η ευνομία που επιτεύχθηκε με τον Λυκούργο οδήγησε στην προσάρτησής τους.

195: Φλαμινίνος, η ελευθερία των περιοικίδων πόλεων 188: Φιλοποίμην, η κατάργηση των νόμων του Λυκούργου Ἕλος – εἵλωτες και ἁλίσκομαι Ο ποιητής Τυρταίος (Παυσ. Και Στράβων) επί βασιλέως Θεοπόμπου και ο πόλεμος επί είκοσι χρόνια εναντίον της Μεσσήνης

Οι Μεσσηνιακοί πόλεμοι 464-455 π.Χ. Στο 4ο βιβλίο του Παυσανία η ιστορία για την υποδούλωση της Μεσσήνης που προέρχεται από έργα της ελληνιστικής περιόδου, του Μύρωνα από την Πριήνη και του Ριανού, και από πηγές τους 4ου π.Χ. αι. που προσπαθούν να δείξουν ότι οι Μεσσήνιοι διατήρησαν την ταυτότητά τους.

Οι Μεσσηνιακοί πόλεμοι Εμφανίζονται διάφοροι πόλεμοι ενώ γνωρίζουμε με βεβαιότητα έναν πόλεμο, Αντίοχος σε Στράβωνα 6.3.2, Θουκ. 1.101.2 και Ηρόδ. 3.47.1 τον 5ο π.Χ. αι. Μετά το 369 π.Χ. επανέρχονται στον Τυρταίο και τον Β’ Μεσσηνιακό πόλεμο. Ο Τυρταίος είναι Αθηναίος και η εξέγερση των Μεσσηνίων εμπόδισε την Σπάρτη να πολεμήσει με την Αθήνα στον Μαραθώνα (Πλατ. Νόμοι 3.692δ, 698δ-ε)

Οι Μεσσηνιακοί πόλεμοι Από τον 4ο π.Χ. αι.: 3 Μεσσηνιακοί πόλεμοι (Δ.Σ. 15.66.2-3) Αργότερα: 4 Μεσσηνιακοί πόλεμοι (Στρ. 8.4.10) Ο Τυρταίος είναι ήρωας του Β’ Μεσσηναικού πολέμου 734-724: Παυσανίας 685-668: Ριανός

Οι Μεσσηνιακοί πόλεμοι Η χρονολόγηση με βάση τον κατάλογο των βασιλέων της Σπάρτης και την βασιλεία του Θεοπόμπου. Δύο γενιές χωρίζουν τους Θεόπομπο και Τυρταίο Περί το 700 ποιόν έλεγχο διαθέτει επί της Μεσσηνίας το πόλισμα στους πρόποδες της Ιθώμης Για τον Όμηρο ολόκληρη η Μεσσηνία ανήκει στον Μενέλαο

Τι γνωρίζουμε ? Η Λακωνική είναι 8.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα και τρεις φορές η Αττική Κλήροι που κληρονομούνται στους κατιόντες Είλωτες που αποτελούν ατομική ιδιοκτησία Ο φόβος της εξέγερσης των ειλώτων μετά από τον σεισμό – η πραγματικότητα μετά τα μέσα του 5ου π.Χ. αι. Οι είλωτες της Μεσσηνίας και της Λακωνίας έγιναν είλωτες μετά από πόλεμο (Αντίοχος, 555 σπ. 13) Κάθε χρόνο οι έφοροι κηρύσσουν τον πόλεμο εναντίον των ειλώτων: από το 460-κεξ. (Rose 543).

Τι γνωρίζουμε ? Διαφορετικές κατηγορίες καλλιεργητών – οι δούλοι δια διαφορετικών τρόπων έγιναν δούλοι Η ελίτ ασκεί πίεση στις επί μέρους ομάδες Και ως εκ τούτου στάσεις επί Τυρταίου (Πολιτ. Αριστοτέλους 1306β36) όπως και στην Αθήνα

Περίοικοι Μικρές κοινότητες αγροτικού τύπου αλλά και με άλλους πόρους 100 πόλεις Στρατεύονται Μαζί με τους Σπαρτιάτες σε γιορτές Τα Εκατόμβαια γιορτάζονται και στις 100 πόλεις (Στρ. 8.4.11 και Ησύχιος) Δεν φθάνουν στην ίδρυση κοινού

Περίοικοι Δεν έγιναν όλοι με τον ίδιο τρόπο και όχι ως αποτέλεσμα της δωρικής κατάστασης Κάποιοι οικισμοί εξελίσσονται όπως η Σελλασία Αποικίες Σπάρτης και εγκατάσταση πολιτών από Ασίνη και Ναυπλία Περιοικίδες: αύξηση πληθυσμού και εγκαταστάσεις νεοεξαιρεθέντων από την τάξη των ομοίων

Περίοικοι Εξαιρούνται από τιμάς (Έφορος, Ισοκρ. 12.177-81 και Ξ. Ελλ. 5.3.9) Οι πόλεις των περιοίκων είναι εξαρτημένοι οικισμοί όχι υποδιαιρέσεις του πολιτικού σώματος

Όμοιοι Η ομάδα που αποφασίζει για όλους σε άμεση συνάφεια με την προϊστορία της κοινότητας των Λακεδαιμονίων και τον κεντρικό ρόλο της Σπάρτης ως έδρας των βασιλέων

Πολιτικοί θεσμοί, μια διαδικασία σε 4 φάσεις 1. Ανάπτυξη οικισμών 2. Ενίσχυση της βασιλείας 3. Το σώμα των ομοίων, η συνέλευση και η γερουσία 4. Οι έφοροι, οι είλωτες, οι περίοικοι και οι όμοιοι

Βασιλεία Η σπαρτιατική βασιλεία είναι μία δια βίου στρατηγία (Αριστ. Πολ. 1285α7-8) Βλ. και Ηροδ. 6.56-9 Όλοι σηκώνονται πλην των Εφόρων όταν ασκούν τα καθήκοντά τους (Χ. ΛΠ 15.6) Κάθε μήνα ορκίζονται (Χ. ΛΠ 15.7) Τιμές επιτάφιες και από περιοίκους (Ηροδ. 6.58.2), διαθέτουν τεμένη (Χ. ΛΠ 15.3) και λαμβάνουν γέρας (Πλατ. Αλκ. Μ 123)

Βασιλεία Αρχηγοί του στρατού Τελούν θυσίες Ιερείς Διός Λακεδαιμονίου και Διός Ουρανίου Διπλή βασιλεία και οι βασιλείς των ομηρικών επών Ηρακλείδες είναι οι κληρονόμοι της βασιλείας του Τυνδάρεω δια της στρατιωτικής τους επιτυχίας

Βασιλεία Η λατρεία του Μενελάου Η ρήτρα (Πλ. Λυκ. 6 εκ της Λακεδαιμονίων Πολιτείας του Αριστοτέλη) Οι βασιλείς αναφέρονται ως αρχαγέται, ως ιδρυτές της Σπάρτης Τρεις δωρικές φυλές Ωβαί, οικιστικά σύνολα Συνέλευση και γερουσία

Η ρήτρα του Λυκούργου Η ρήτρα εντάσσεται στο πλαίσιο των παραδόσεων για τους νομοθέτες Οι βασιλείς είναι οι απόγονοι των ιδρυτών Η πολιτεία αναφέρεται με την υπαγωγή σε φυλές και ωβές Το σώμα των γερόντων Οι σχέσεις συνέλευσης και γερουσίας Η Πέμπτη πρόνοια από Θεόπομπο και Πολύδωρο μάλλον εκ της παράδοσης του 4ου π.Χ. αι.

Ρήτρα, πότε χρονολογείται? Δια ποιήματος Τυρταίου «Ευνομία» όπου αναφέρονται οι βασιλείς, οι γέροντες και ο δάμος Ρήτρα είναι ένας χρησμός και όχι ένας νόμος Κατά τον Ξενοφώντα χρονολογείται την εποχή των Ηρακλειδών (10.8)

Ο Τυρταίος και η Σπάρτη Η ελίτ είναι οι πλούσιοι κληρονόμοι που είναι γενναίοι στην μάχη, διαθέτουν πλούτο και ζουν πολυτελώς, συμμετέχουν σε αθλητικούς αγώνες και συμπόσια Συμμετέχουν στην γερουσία Οι ‘αλλοι αναφέρονται ως γυμνήτες και γυμνομάχοι Στάσεις Η Σπάρτη ως οπλιτική επανάσταση ή μεταρρύθμιση?

Η Αρχαϊκή Σπάρτη Η πανοπλία και η μάχη σώμα με σώμα, όχι ακόμη η φάλαγγα στα μέσα του 7ου π.Χ. αι. δείχνουν οι αναπαραστάσεις πολεμιστών Αφιερώματα οπλιτών και εφίππων Μια ιεραρχικά δομημένη κοινωνία φείχνει η εισαγωγή της φάλαγγας Η αλλαγή στην Σπάρτη ως αποτέλεσμα ενός πολιτικού, αριστοκρατικού και οπλιτικού ιδεώδους Το κύρος της Σπάρτης, πόλεως ομηρικού τύπου

Η Αρχαϊκή Σπάρτη 650-550 π.Χ.: η πρώτη δύναμη στην Πελοπόννησο την οποία ελέγχει (Ηροδ. 1.68.6) ως αποτέλεσμα της κατίσχυσής της δια των οπλιτών της Περιορισμός πολιτικών δικαιωμάτων Τα συσσίτια και ο οπλισμός Η αγωγή Ο ανταγωνισμός

Σπάρτη - Αθήνα Απαντούν διαφορετικά σε οικονομικές και κοινωνικές τάσεις Η Αθήνα του Σόλωνα στηρίζει τους αδύνατους και αναγνωρίζει τον ρόλο των πλουσίων Η Σπάρτη κηρύσσει την ισότητα των πολιτών αλλά προσδιορίζει ποιοι ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία Θ. 1.6.4: ο βίος των ομοίων

Έφοροι Ο Λυκούργος λέει ο Ηρόδοτος (1.65), αργότερα κατά τον Θεόπομπο Ο Χείλων ο πρώτος έφορος και ένας από τους 7 σοφούς, Διογ. Λ. 1.68 Ο Έλατος κατά τον Πλούταρχο (Λυκ. 7.1:754/3 π.Χ.) Δεν αναφέρονται στην ρήτρα που περιγράφει τους θεσμούς της Σπάρτης Οι έφοροι απαντούν από τον 6ο π.Χ. αι.

Έφοροι Η ωριμότητα της συνέλευσης Συγκαλούν και προεδρεύουν στην συνέλευση Εκλέγονται από όλο τον δήμο (Αριστ. Πολ. 1270β23, 1294β29) Δεν προέκυψαν από την διάσταση μεταξύ δήμου και ευγενών Η εξουσία τους διευρύνεται σταδιακά

Έφοροι Ο φόβος της τυραννίδος και ο έλεγχος των βασιλέων Ο έλεγχος των βασιλέων, των Λακεδαιμονίων και των ειλώτων Κάθε μήνα ορκίζονται βασιλείς και έφοροι, οι μεν στους δε Από το 507/506 μόνον ένας από τους δύο βασιλείς επικεφαλής εκστρατειών

Πελοποννησιακή Συμμαχία Η Σπάρτη εναντίον των τυράννων (Θ.1.18.1) Πριν από τα Περσικά βασίζεται σε προϋπάρχουσες συμφωνίες, την φήμη του στρατού και το γενεαλογικό δέντρο των βασιλέων (Ηροδ. 7.148, 159)