Το φαινόμενο τησ συναρθρωσησ

Περιγραφή Συνάρθρωση: φυσικό φαινόμενο του προφορικού λόγου. Απαντά σε κάθε γλώσσα. Κατά τη ροή της ομιλίας, στις λέξεις και στις φράσεις, οι φθόγγοι δεν διαδέχονται απλώς ο ένας τον άλλο, αλλά συνήθως επικαλύπτονται. Έτσι, στο πλαίσιο της συλλαβής, γειτονικά σύμφωνα μεταβάλλουν τον τόπο άρθρωσής τους, παίρνουν ή δίνουν αρθρωτικά χαρακτηριστικά.

Αφομοιώσεις των έρρινων φθόγγων • [n] + [k, g, x, γ] → [ŋk], [ŋg], [ŋx], [ŋγ] ορθογραφικά: <ν + κ, γκ/γγ, χ, γ> → νκ, γκ, γχ, γγ Πεδίο λειτουργίας: α) στο εσωτερικό της λέξης, σε ένα μόρφημα, άγχος: ά[ŋx]ος, β) στα όρια μορφημάτων, σύγχρονος: σύ[ŋxr]ονος, έγγραφο: έ[ŋγr]αφο, γ) στα όρια των λέξεων, των χωρών: τω[ŋx]ωρών, των Γάλλων: τω[ŋγ]άλλων, των γκάνγκστερ: τω[ŋg]ά[ŋk]στερ.

• n + [m, f, v] → [mː], [ɱf], [ɱv] ορθογραφικά: ν + μ, φ, β → μμ, μφ, μβ Πεδίο λειτουργίας: α) στο εσωτερικό της λέξης, σε ένα μόρφημα, αμφιβολία: α[ɱf]ιβολία, β) στα όρια μορφημάτων, εμφάνιση: ε[ɱf]άνιση, γ) στα όρια των λέξεων, των φίλων:των[ɱf]ίλων, τον βλέπω: το[ɱv]λέπω, των μωρών: τω[mː]ορών.

• [n] + [p, t, k, c] → [mb/b], [nd/d], [ŋg/g], [ɲɟ] ορθογραφικά: ν + π, τ, κ → μπ, ντ, γκ Πεδίο: α) στο εσωτερικό της λέξης, στο ίδιο μόρφημα ή σε διαφορετικά μορφήματα, β) στα όρια των λέξεων που ανήκουν σε μια φωνολογική φράση, αλλά όχι στα όρια λέξεων που ανήκουν σε διαφορετικές φωνολογικές φράσεις.

Εξαιρέσεις: Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο κανόνας της αφομοίωσης ηχηρότητας δεν εφαρμόζεται, όπως στις παρακάτω περιπτώσεις:

Ο έρρινος φθόγγος δεν μπορεί να δημιουργήσει προκαταβολική αφομοίωση ηχηρότητας στην κοινή ελληνική. Με άλλα λόγια, όταν τα [m], [n] βρίσκονται ως δεύτερο στοιχείο σε ένα σύμπλεγμα, δεν ηχηροποιούν τον προηγούμενο φθόγγο: κνησμός, εκνευρίζω, εκ νέου (*gn), πνοή, ύπνος (*bn), Έτνα (*dn), τεκμήριο (*gm)

Αφομοιώσεις των συριστικών φθόγγων • [s] + [m, n, l, r] → [zm], [zn] , [zl], [zr] ορθογραφικά: σ + μ, ν, λ, ρ → σμ, σν, σλ, σρ • [s] + [v, δ, γ, z] →[zv], [zδ], [zγ], [zz] ορθογραφικά: σ + β, δ, γ → σβ, σδ, σγ • [s] + [b, d, g] → [zb], [zd], [zg] ορθογραφικά: Αυτή η ακολουθία συμφώνων απαντά μόνο στα όρια των λέξεων της ίδιας φωνολογικής φράσης και γι’ αυτό δεν ορθογραφείται ως σύμπλεγμα.

Αφομοιώσεις του συμφωνικού στοιχείου των συνδυασμών <αυ / ευ> • [af]/ [ef] + [m, n, l, r, v, δ, γ, z]→ [av]/[ev] Ορθογραφία: αυ / ευ + μ, ν, λ, ρ, β, δ, γ, ζ → αυ / ευ • [af]/ [ef] + Φωνήεν →[av]/[ev] Ορθογραφία: αυ / ευ + Φωνήεν → αυ /ευ • [af]/ [ef] + [p, t, k, f, θ, x, s] → [af]/[ef] Ορθογραφία: αυ / ευ + π, τ, κ, φ, θ, χ, σ, ξ → αυ /ευ

Στην κοινή νέα ελληνική οι συνδυασμοί αυτοί απαντούν: α) σε προθηματική παραγωγή λέξεων, ως πρόθημα (ή, κατά παραδοσιακότερη ανάλυση, ως πρώτο συνθετικό), π.χ. αυθύπαρκτος, ευτυχία β) σε παγιωμένες αρχαιοπρεπείς φράσεις: με το «ευ» «ευ ζην» [evz-], «ουκ εν τω πολλώ το ευ [-ef]», «ευ αγωνίζεσθαι» [eva-], με το «άνευ» «εκ των ων ουκ άνευ» [-ef], «άνευ κακίας» [-efk-], «άνευ όρων» [-efo-], «άνευ λόγου και αιτίας» [-efl-]

Θα εξετάσουμε τώρα πώς προφέρονται οι συνδυασμοί <αυ/ευ> στην κοινή ελληνική σε διαφορετικά φωνητικά περιβάλλοντα και σε διαφορετικές θέσεις.