Ζητήματα στη μελέτη της οικογένειας • Τι είναι οικογένεια • Ποιά η σχέση της με την κοινωνική πολιτική

Πέντε πεδία διαμάχης στη μελέτη της οικογένειας Η έννοια της «οικογένειας» Οικογένεια και κοινωνική αλλαγή Η λειτουργία της οικογένειας Εξουσία και οικογενειακή ζωή Οικογένεια και πρόνοια

1. Η έννοια της «οικογένειας» Στερεοτυπική αναπαράσταση: η συντροφικότητα, η σεξουαλική ζωή, η αμοιβαία φροντίδα, η γέννηση και η ανατροφή των παιδιών συντελούνται στα πλαίσια της πυρηνικής οιογένειας

Εναλλακτικές μορφές οικογένειας: εκτεταμένη, μονογαμική, ελεύθερη συμβίωση, ανασυστημένη, γκέϋ ζευγάρια χωρίς ή με παιδιά, φυσικά ή υιοθετημένα Παντρεμένο ζευγάρι με παιδιά, με πατέρα εργαζόμενο και μητέρα στο σπίτι που φροντίζει τα παιδιά  φθίνει

• Διαχωρισμός της έννοιας της «οικογένειας» από το «νοικοκυριό»  ορίζεται με βάση δεσμούς αίματος έναντι του χώρου Πυρηνική οικογένεια οικουμενική και φυσική έναντι του μη καθολικού και βιολογικά προσδιορισμένου σχήματος

ασκεί καλύτερα τις λειτουργίες που διατηρεί (α) κοινωνικοποίηση των Talcot Parsons (1950) δομολειτουργισμός  • ο οικονομικός καταμερισμός της εργασίας στη βιομηχανική κοινωνία είναι ασύμβατος με την εκτεταμένη οικογένεια  λειτουργική προσαρμογή της πυρηνικής οικογένειας στις ανάγκες της βιομηχανικής κοινωνίας • η οικογένεια απελευθερώθηκε και ασκεί καλύτερα τις λειτουργίες που διατηρεί (α) κοινωνικοποίηση των παιδιών (β) σταθεροποίηση της προσω- πικότητας των ενηλίκων

• η πυρηνική οικογένεια είναι καθολική στις σύγχρονες κοινωνίες Κριτική: - η εκβιομηχάνιση δεν έφερε πάντα μείωση στο μέγεθος της οιογένειας - δεν υπάρχει γραμμικός εξελικτισμός - συγκαλύπτεται η παρουσία εναλλακτικών μορφών ως μορφή παρέκκλισης από τον κανόνα

Δύσκολο να καταλήξουμε σε έναν ορισμό Από «οικογένεια» σε «οικογένειες» αποδίδε- ται η διαφορετικότητα και αποφεύγεται η κανονιστική και συμβατική διάσταση. Είναι έτσι; Μήπως οι «οικογένειες» καθορί- ζονται ως μορφή παρέκκλισης από τον κανόνα «οικογένεια»; Μήπως αντί για εναλλακτκούς όρους να γίνουμε πιο κριτικοί ως προς τί εννοούμε με τον όρο «οικογένεια»;

Gittins  η «οικογένεια» είναι ένα ιδεολόγημα που αναπαράγεται με σκοπό την άσκηση κοινωνικού ελέγχου – οι θεσμοί, οι νόμοι, οι προνοιακές πολιτικές κατασκευάζονται με βάση το στερεότυπο όχι επειδή είναι ο κανόνας αλλά για να γίνει ο κανόνας

2. Πώς αλλάζει η οικογένεια Παρά την ισχύ του στερεότυπου η οικογένεια αλλάζει - πτώση ποσοστών γεννήσεων - μείωση παιδικής θνησιμότητας - αύξηση προσδόκιμου ζωής - μετανάστευση - πολλαπλασιασμός αριθμού διαζυγίων - συναισθηματικός ατομικισμός (Giddens) Δεν υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν την υποτιθέμενη παρακμή της οκογένειας

3. Οι λειτουργίες της οικογένειας Ανησυχία για την παρακμή του ιδεώδους της οικογένειας λόγω: • της αυξανόμενης συμμετοχής της μητέρας στη μισθωτή εργασία • της αποδυνάμωσης της πατρικής εξουσίας προνεωτερική έναντι νεωτερικής οικογένειας

Κριτική ειδυλλιακής εικόνας της προνεωτερικής οικογένειας από τον Engels (1884) (ετυμολογικός μονογαμικός γάμος - ιστορικός μονογαμικός γάμος) από σύγχρονες αναγνώσεις του μαρξισμού φεμινιστική κριτική

4. Εξουσία και οικογενειακή ζωή • εγγενής ένταση στη σχέση γονιού-παιδιού • έμφυλος καταμερισμός εργασίας • ενδο-οικογενειακή βία

5. Οικογένεια και πρόνοια Η πρόσληψη της οικογένειας ως πρόβλημα ώθησε τους θεσμούς πρόνοιας να αναπτύξουν μέτρα προστασίας της οικογένειας Η προνοιακή φροντίδα είναι συνυφασμένη με αντιλήψεις περί «κανονικότητας». ‘Όμως ο εκτεταμένος έλεγχος αποτελεί παραβίαση της ιδιωτικής ζωής

μικρότερη ή μεγαλύτερη υποστήριξη Η άποψη ότι η οικογένεα συνιστά κοινωνικό πρόβλημα εμφανίζεται στα τέλη του 18ου αιώνα στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη  κυριαρχία της αστικής τάξης μικρότερη ή μεγαλύτερη υποστήριξη από το κράτος;

• Η κρατική παρέμβαση ενισχύει την οικογένεια ή καταλύει την αυτονομία της; • Μήπως πιέζει σε συμμόρφωση με ένα εξιδανι- κευμένο αλλά ανύπαρκτο πρότυπο; • Μήπως αυξάνει την τάση να ορίζονται κάποιες οικογένειες ως παρεκκλίνουσες ή παθολογικές;

Νεοφιλελεύθερη άποψη η οικονομική υποστήριξη κάνει την οικογένεια να στηρίζεται σε επιδόματα και όχι στα μέλη της. Ωστόσο το κράτος δεν παρεμβαίνει αρκετά παρά τη σχετική ρητορεία. Η κρατική υποστήριξη είναι δίκοπο μαχαίρι. Μπορεί να βοηθάει τς οικογένειες να απο- φύγουν τη φτωχεια. Μπορεί όμως και η κοινωνική πολιτική υποστήριξης να αποτελέσει θεσμό καταπίεσης.

Οικογένεια και ταυτότητα Γιατί η οικογένεια είναι τόσο διαδεδομένη και δημοφιλής; - καταφύγουμε σπό τη σκληρότητα της δημόσιας ζωής: ο τόπος που παραμένει σταθερός και όταν ο έξω κόσμος αλλάζει συνεχώς - χρησιμεύει ως αντίσταση απέναντι στην παρέμβαση της εξουσίας του κράτους - βοηθάει να δημιουργήσουμε την προσωπική μας ταυτότητα

1. Στο βαθμό που προσφέρει συναισθηματική υποστήριξη και κοινωνική σταθερότητα, αποτελεί χώροσ στον οποίο εδραιώνεται μιααίσθηση προσωπικής ταυτότητας, προοπτικής, εξέλιξης και αποδοχής. Σε κάθε περίπτωση αποτελεί σημαντική και διαρκή πηγη ταυτότητας. 2. Παρέχει μια αίσθηση αλληλεγγύης, μια αίσθηση ότι κανείς ανήκει σε μια ομάδα, δεν είναι μόνος του ευάλωτος.

3. Παρέχει ένα σύνολο ρόλων που επιτρέπουν να τοποθετηθούμε στην κοινωνική τάξη πραγμάτων –ως σύζυγοι, παιδιά κλπ. Αποτελούν στόχους που οι άνθρωποι επιθυμούν να πετύχουν. 4. Η εμπειρία της οικογενειακής ζωής συμβάλλει στην εδραώση των κοινωνικών μας ταυτοτήτων –μας εδραιώνει μέσα στο πλαίσιο μιας κοινωνικής τάξης, μιας εθνοτικής ομάδας ή ενός φύλου.