Μάθημα 6: Φωνολογία Η φωνολογία εξετάζει πώς οι φθόγγοι μια γλώσσας συγκροτούν σύστημα, πώς συνδυάζονται μεταξύ τους για τη δημιουργία συλλαβών (φωνοτακτική δομή), ποιες σχέσεις αναπτύσσονται μεταξύ των φθόγγων, ποιοι κανόνες διέπουν τη λειτουργία του συστήματος αυτού. Επίσης εξετάζεται η λειτουργία του τόνου.
Κατηγοριοποίηση των φθόγγων Οι φθόγγοι ομαδοποιούνται σε κατηγορίες, ανάλογα με τα φωνητικά τους χαρακτηριστικά: π.χ. τόπο άρθρωσης, ηχηρότητα κ.λπ. Δημιουργείστε κατηγορίες φθόγγων. Σε κάθε κατηγορία, τα μέλη έχουν από κοινού τουλάχιστον ένα χαρακτηριστικό και διαφοροποιούνται από ένα ή περισσότερα. Κάθε φθόγγος μπορεί να ανήκει σε περισσότερες από μία κατηγορίες.
Σχέσεις μεταξύ των φθόγγων Σχέσεις αντίθεσης σε ελάχιστα ζεύγη: φωνήματα (π.χ. πόνος-τόνο /p/-/t/) Σχέσεις συμπληρωματικής κατανομής: υποχρεωτικά αλλόφωνα (π.χ. κόμμα-κύμα /k/ [k], [c]) Σχέσεις ελεύθερης εναλλαγής: ποικιλία, ελεύθερα αλλόφωνα (π.χ. εμπαθής /b/ [mb], [b])
Φωνολογικό σύστημα Φωνήματα Αλλόφωνα σε συμπληρωματική κατανομή Ελεύθερα αλλόφωνα
Από τη φωνητική στη φωνολογία Ο άνθρωπος διαθέτει έμφυτη ικανότητα να διακρίνει γλωσσικούς ήχους μέσω της ακοής του: [p] – [b] [pes] (πες) – [bes] (μπες), [x] – [k] [xάno] (χάνω) – [kάno] (κάνω) Τα βρέφη (περίπου 5 μηνών) μπορούν να διακρίνουν μεταξύ των φθόγγων [b] και [p] ή μεταξύ [x] και [k], όταν τους δίνονται σχετικά ερεθίσματα. Η ικανότητα διάκρισης μεταξύ κατηγοριών φθόγγων ονομάζεται categorical discrimination capacities
Φθόγγοι - Φωνήματα Φθόγγοι: ήχοι που παράγονται από τα όργανα της ομιλίας και συνδυάζονται με άλλους στη παραγωγή λέξεων: π.χ. εννιά [e], [ɲ], [a] Φωνήματα: είναι οι φθόγγοι με διαφοροποιητική λειτουργία στη γλώσσα. Διακρίνουν λέξεις και σημασίες. π.χ. πόνος – τόνος /p/ ≠ /t/ φάρος – βάρος /f/ ≠ /v/ Τα σύμβολα προέρχονται από το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (Δ.Φ.Α.), διεθνώς (IPA). ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΑΓΟΥΛΑ
Ελάχιστα ζεύγη αντίθεσης (χειρισμός φωνημάτων) Ελάχιστα ζεύγη αντίθεσης (χειρισμός φωνημάτων) __ όδι __ ότα __ ώτα ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΑΓΟΥΛΑ
σώ_α σό_α ___ έφι __ έφη ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΑΓΟΥΛΑ
__ ώμα __ όμα __ άι __ άκι ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΑΓΟΥΛΑ
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας