ε 1-165 7η ΕΝΟΤΗΤΑ ε ΡΑΨΩΔΙΑ

Χρόνος Τα γεγονότα της ε ραψωδίας διαδραματίζονται από την 7η ως την 31η μέρα της Οδύσσειας Ο ποιητής καθώς αφηγείται χρησιμοποιεί το χρόνο με δύο τρόπους: άλλοτε αφηγείται εξαντλητικά γεγονότα που καλύπτουν μία μέρα (διαστολή του χρόνου) π.χ. α ραψωδία, κι άλλοτε αναφέρεται συνοπτικά σε γεγονότα που διαρκούν πολλές μέρες (συστολή του χρόνου) π.χ. ε ραψωδία. Στην ουσία η Οδύσσεια (οι περιπέτειες του Οδυσσέα μέχρι να φτάσει στον τόπο του και να απαλλαγεί από τους μνηστήρες) αρχίζει με τη ραψωδία ε. Γιατί βέβαια το θέμα της αναφέρεται στο α΄ μέρος του σχεδίου της Αθηνάς, αλλά η εφαρμογή του σχεδίου αυτού και η εμφάνιση του ίδιου του Οδυσσέα καθώς και η παρουσία των περιπλανήσεών του αρχίζουν με τη ραψωδία ε. 

Ερμής (Salvator Dali)

ΣΤΙΧΟΙ 1-49: Δεύτερο συμβούλιο των θεών ΣΤΙΧΟΙ  1-49: Δεύτερο συμβούλιο των θεών  Πρόκειται για επανάληψη του περιεχομένου του α΄ συνεδρίου των θεών με δύο διαφορές: α) ενώ στο α΄ συνέδριο η Αθηνά προσπάθησε να κινήσει τη συμπάθεια των θεών αναφέροντας τα πάθη του Οδυσσέα και τις προσφορές του στους θεούς, εδώ τονίζει ιδιαίτερα δυο διαφορετικά σημεία, τη δικαιοσύνη του σαν βασιλιά και τους κινδύνους που απειλούν το γιο του, β) ο Δίας αναφέρει όλη την παραπέρα εξέλιξη της περιπλάνησης του Οδυσσέα, πράγμα που δεν είχε συμβεί στο α΄ συνέδριο.

ΣΤΙΧΟΙ 1-49: Δεύτερο συμβούλιο των θεών ΣΤΙΧΟΙ  1-49: Δεύτερο συμβούλιο των θεών  Στάση Δία: Εξισορροπεί τις δυο αντίθετες δυνάμεις ικανοποιώντας από τη μια μεριά την Αθηνά με τον προγραμματισμό της επιστροφής του Οδυσσέα και από την άλλη τον Ποσειδώνα, αφού προλέγει «πάθη» για τον Οδυσσέα στο γυρισμό του. Χαρακτηρισμός προσώπων: Αθηνά: Δείχνει αγάπη και φροντίδα για τον Οδυσσέα και την οικογένειά του. Έχει αίσθημα δικαίου που το τονίζει στο συμβούλιο. Δίας: Παρουσιάζεται τελείως αμερόληπτος. Έχει αίσθημα δικαίου και δεν επηρεάζεται καθόλου από συμπάθειες ή μίση. Είναι καλόγνωμος και με συγκατάβαση προς όλους όσους δεν έχουν αδικήσει.

ΣΤΙΧΟΙ 1-49: Δεύτερο συμβούλιο των θεών ΣΤΙΧΟΙ  1-49: Δεύτερο συμβούλιο των θεών  ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ στίχ. 32: προοικονομείται ότι ο Τηλέμαχος θα γλιτώσει από την ενέδρα των μνηστήρων. στίχ. 39, 49: προοικονομείται ότι ο Οδυσσέας πρώτα θα πάει στη Σχερία και μετά θα γυρίσει στην πατρίδα του. στίχ. 47: η μοίρα είναι μια δύναμη που ενεργεί πάνω και από τους ίδιους τους θεούς. Αφηγηματικοί τρόποι: Η ενότητα αρχίζει με 7 αφηγηματικούς στίχους και ακολουθεί διάλογος.

Ο Ερμής πετάει από την κορυφή του Ολύμπου ως τη μακρινή Ωγυγία  Ο Ερμής πετάει από την κορυφή του Ολύμπου ως τη μακρινή Ωγυγία 

Ο Ερμής επισκέπτεται την όμορφη Καλυψώ  Ο Ερμής επισκέπτεται την όμορφη Καλυψώ 

Η σπηλιά της Καλυψώς (ζωγραφιά μαθητή)  Η σπηλιά της Καλυψώς (ζωγραφιά μαθητή) 

ΣΤΙΧΟΙ 49-165 Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΡΜΗ ΣΤΙΧΟΙ  49-165 Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΡΜΗ Ο Ερμής δεν ανακοινώνει αμέσως την εντολή του Δία στην Καλυψώ, αλλά με ευγενικό και διπλωματικό τρόπο χειρίζεται την κατάσταση, ώστε να επιτύχει στην αποστολή που του ανατέθηκε. Αναλυτικότερα ο Ερμής: α) επισημαίνει ότι δεν ήταν δική του επιθυμία να κάνει ένα τόσο μακρινό θαλασσινό ταξίδι αλλά εκτελεί απαράβατες εντολές του Δία. Με αυτόν τον τρόπο ο Ερμής επιχειρεί να δημιουργήσει ένα κλίμα οικειότητας με την Καλυψώ, ώστε να την πείσει να υπακούσει στη θέληση του Δία. β) υπογραμμίζει την κακή μοίρα του Οδυσσέα σε σύγκριση με τους άλλους ήρωες του Τρωικού πολέμου, καθώς έχασε όλους τους συντρόφους και κατέληξε μόνος στο νησί της Καλυψώς. γ) ανακοινώνει την εντολή του Δία με τρόπο απαιτητικό, ώστε να μην αφήσει στην Καλυψώ τα περιθώρια να αρνηθεί. Προσθέτει μάλιστα ότι η μοίρα όρισε το νόστο του Οδυσσέα για να υπογραμμίσει ότι η εντολή δεν μπορεί να ανατραπεί.

Ο Ερμής ανακοινώνει στην Καλυψώ την εντολή του Δία.

ΣΤΙΧΟΙ 49-165 Χαρακτηρισμός προσώπων: ΣΤΙΧΟΙ  49-165 Χαρακτηρισμός προσώπων: Ερμής: Είναι αφοσιωμένος στο Δία και υπάκουος. Δείχνει συμπάθεια προς την Καλυψώ γι’ αυτό της παρουσιάζει σιγά σιγά την είδηση. Τη συμβουλεύει να υπακούσει στην εντολή του Δία. Δείχνει ευγένεια και λεπτότητα .Είναι έξυπνος, πειστικός και διπλωμάτης, Καλυψώ: Ο χαρακτήρας της είναι αντίθετος από του Ερμή. Δεν μπορεί να συγκρατήσει την πίκρα και την αγανάκτησή της για την απόφαση των θεών. Συμφωνεί στο τέλος να υπακούσει αλλά μόνο από ανάγκη. Θα δούμε ότι θα παρουσιάσει στον Οδυσσέα σαν δική της την απόφαση των θεών. Αφηγηματικοί τρόποι: Στην αρχή, όταν ο Ερμής ετοιμάζεται και φτάνει στην Ωγυγία έχουμε αφήγηση. Μετά, έχουμε  την περιγραφή του νησιού της Καλυψώς και μετά διάλογο. ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ στίχ. 160-161: προοικονομείται η κατασκευή της σχεδίας από τον Οδυσσέα με τη βοήθεια της Καλυψώς.

Η Καλυψώ Η Καλυψώ είναι μια θεά, που κατοικεί στο όμορφο νησί της.  Ο Όμηρος την παρουσιάζει ως καλλίκομη νεράιδα και αρχοντική. Επίσης και οι ασχολίες της στο νησί, όπως την είδε και ο Ερμής, είναι όμοιες με αυτές μιας νοικοκυράς. Επιπρόσθετα η θεά μας, όπως μας αποκαλύπτει και ο Όμηρος μέσα από τους στίχους του τηρεί το τυπικό της φιλοξενίας.  Παράλληλα με τα παραπάνω, η γυναικεία φύση της Καλυψώς,  αποδεικνύεται στο στίχο 130, που  “ρίγησε”, όταν άκουσε τα λόγια του Ερμή.  Επίσης, οργίζεται με τους θεούς, που αποκαλεί άσπλαχνους και ζηλόφθονες. Αισθάνεται αγανακτισμένη και αδικημένη από τον φθόνο των θεών, τονίζοντας πώς έσωσε τον Οδυσσέα από βέβαιο θάνατο. Επιπρόσθετα, σ΄ αυτούς τους στίχους παρατηρείται η πρώτη προσπάθεια γυναικείας χειραφέτησης, κατά την Ομηρική εποχή την οποία πρώτη κάνει μια θεά.  Όμως και πάλι δεν θα αντιταχθεί στο λόγο του βασιλιά των θεών, υπακούοντας στον άντρα, όπως θα έκανε κάθε γυναίκα.

ΣΤΙΧΟΙ 49-165 Στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών: ΣΤΙΧΟΙ  49-165 Στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών: 1)   Oι θεοί, όπως και οι άνθρωποι, έχουν τυποποιημένη ενδυμασία ανάλογα με τις ιδιότητες και την αποστολή τους. 2)   Οι θεοί εντυπωσιάζονται με πράγματα όπως και οι άνθρωποι (π.χ. η εντύπωση που προκάλεσε η Ωγυγία στον Ερμή) 3)   Έχουν τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες των αρχόντων της εποχής. 4)   Η Καλυψώ υφαίνει όπως έκανε η Πηνελόπη και κάθε άλλη αρχόντισσα. 5)   Το τυπικό της φιλοξενίας ανάμεσα στους θεούς είναι όμοιο με των ανθρώπων (το μόνο που διαφέρει είναι η τροφή). 6)   Οι θεοί έχουν όμοια συναισθήματα με τους ανθρώπους: αγανάκτηση, οργή, ζήλια, αγάπη. 7)   Οι θεοί δεν είναι απαραίτητα παντογνώστες (π.χ. η Καλυψώ δε γνώριζε την απόφαση των θεών, ο Ποσειδώνας δε γνωρίζει ότι ενώ εκείνος απουσίαζε στην Αιθιοπία οι άλλοι θεοί αποφάσισαν την επιστροφή του Οδυσσέα).

Ο Οδυσσέας στο ακρογιάλι (Cazin, Jean-Charles)

ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Αφήγηση Λ. Κονιόρδου – Τραγούδι «Στην Καλυψώ» από Μ. Φαραντούρη https://www.youtube.com/watch?v=skGiU3h8kgY Ermis Kalypso https://www.youtube.com/watch?v=eTShF8dPU_o Kalypso Odysseus akrogiali https://www.youtube.com/watch?v=WS69Lygnb9g Για τη ραψωδία ε http://en.calameo.com/read/003083305c7fb7d33fc0a Πίνακες http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/education/mythology/epic/search.html?lq=%CE%BA%CE%91%CE%9B%CE%A5%CE%A8%CE%A9

Οδυσσέας και Καλυψώ (Kauffmann, Angelica)