ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Φ.Π.Ψ. Τομέας Παιδαγωγικής Αντιγόνη-Άλμπα Παπακωνσταντίνου, MSc, PhD Εντεταλμένη Διδασκαλίας Πανεπιστημίου Αθηνών

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Η επιστήμη που μελετά τα κοινωνικά φαινόμενα με επιστημονικές μεθόδους (Μυλωνάς, 1998) Η επιστήμη που μελετά με επιστημονικό τρόπο την κοινωνική πραγματικότητα, τα κοινωνικά γεγονότα, τα συλλογικά/κοινωνικά φαινόμενα ή αλλιώς τις κοινωνικές αποκρυσταλλώσεις, δηλαδή τους θεσμούς, όπως π.χ. η εκπαίδευση, η οικογένεια κτλ. (Lallement, 2004) Η κοινωνική επιστήμη που περιγράφει, μελετά και ερευνά τον τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας των κοινωνιών και των κοινωνικών ομάδων. Εξετάζει την κοινωνία ως σύνολο, τα επιμέρους στοιχεία της αλλά και τους ανθρώπους ως μέλη των κοινωνικών συνόλων (Νόβα-Καλτσούνη, 2010)

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Ένα παράδειγμα: Άντρας 30 ετών, διπλωματούχος χημικός, άνεργος, πέφτει από ταράτσα πολυκατοικίας. Διερευνώνται τα αίτια του θανάτου. Εγκληματολογία Κοινωνιολογία Ψυχολογία-Ψυχιατρική

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Έργο της Κοινωνιολογίας είναι να διευκολύνει το άτομο να κατανοήσει τη συνθετότητα της κοινωνικής πραγματικότητας Για να χαρακτηριστεί ένα επιστημονικό πεδίο ως επιστήμη πρέπει να διαθέτει δικές του έννοιες, θεωρία και μεθοδολογία. Η Κοινωνιολογία ως αυτόνομη επιστήμη υπάρχει από το τέλος του 19ου αιώνα Γενική Κοινωνιολογία και Ειδικές Κοινωνιολογίες

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Auguste Comte (1798-1857) Η κοινωνία γίνεται αντιληπτή ως ένα αυτόνομο σύστημα με δικούς του νόμους, το οποίο μπορεί να λειτουργεί κατά το πρότυπο των θετικών επιστημών και κυρίως των επιστημών της φύσης. Κοινωνιολογία = Κοινωνική Φυσική = Κοινωνική Στατική + Κοινωνική Δυναμική Πνευματική εξέλιξη των κοινωνιών σύμφωνα με το νόμο των τριών σταδίων: Θεολογικό, Μεταφυσικό, Θετικιστικό Στάδια εξέλιξης των κοινωνιών: Θεοκρατική, Νομικιστική, Θετική

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Karl Marx (1818-1883) Κοινωνιολόγος που θεώρησε ότι η κοινωνία δεν μπορεί να μελετηθεί παρά μέσα από το ιστορικό, πολιτικό και κυρίως οικονομικό σύστημα που ακολουθεί. Πυλώνας της κοινωνικής πραγματικότητας και του οικονομικού-κοινωνικού συστήματος είναι ο τρόπος που ο άνθρωπος παράγει τα υλικά μέσα να ικανοποιήσει τις ανάγκες του Οικονομική δραστηριότητα = Βάση = Παραγωγικές δυνάμεις + Παραγωγικές σχέσεις Εποικοδόμημα = ιδεολογίες, κανόνες συμπεριφοράς, θρησκεία, φιλοσοφία, τέχνη, επιστήμες, γλώσσα και σκέψη.

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Emile Durkheim (1858-1917) Η κοινωνία είναι μία ιδιότυπη πραγματικότητα, μία ολότητα μεγαλύτερη από το άθροισμα των μελών της. Η έννοια της συλλογικής συνείδησης. «Το σύνολο των πεποιθήσεων και των αισθημάτων που είναι κοινά στο μέσο όρο των μελών της ίδιας κοινωνίας» (Durkheim, 1897:20) Η έννοια του κοινωνικού γεγονότος (fait social). Τα κοινωνικά γεγονότα είναι τρόποι του αισθάνεσθαι, του σκέπτεσθαι και του πράττειν (αντικειμενικοί) που υπάρχουν έξω από το άτομο και έχουν μια δύναμη πίεσης, εξαιτίας της οποίας επιβάλλονται σ’αυτό (Durkheim, 1963:5).

Πώς αναδιαμορφώνονται οι κοινωνικές δομές; ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Emile Durkheim (1858-1917) Τα κοινωνικά γεγονότα είναι «πράγματα» sui generis. Υποβάθμιση της συμμετοχής και του ρόλου του ατομικού υποκειμένου ως δρώντος στην παραγωγή των κοινωνικών φαινομένων. Μακρο-κοινωνιολογικός ντετερμινισμός. Εάν όμως τα κοινωνικά γεγονότα υπάρχουν sui generis πώς αλλάζουν οι κοινωνίες; Πώς αναδιαμορφώνονται οι κοινωνικές δομές;

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Max Weber (1864-1920) Η κοινωνία είναι μία πραγματικότητα ρευστή και πολύπλοκη και επομένως δεν είναι δυνατό να τη γνωρίζουμε πλήρως. Η έννοια του υποκειμενικού νοήματος. «Η συμπεριφορά είναι ανθρώπινη πράξη εάν και εφόσον το άτομο ή τα άτομα συνδέουν με αυτή ένα υποκειμενικό νόημα». Υποκειμενικό νόημα είναι το νόημα που δίνει το ίδιο το άτομο στη συμπεριφορά του (Weber, 1983:66).

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Max Weber (1864-1920) To «κοινωνικό γεγονός» λοιπόν γίνεται αντιληπτό ως το προϊόν της διαντίδρασης εσκεμμένων συμπεριφορών των ατόμων (Μυλωνάς, 1998:14) και για να το ερμηνεύσουμε πρέπει να τοποθετηθούμε στη θέση των δρώντων υποκειμένων και να κατανοήσουμε το νόημα και τη σημασία που τα υποκείμενα αυτά δίνουν στη δράση τους. Κατανοούσα κοινωνιολογία: «η επιστήμη που κατανοεί ερμηνευτικά την κοινωνική συμπεριφορά» (Weber, 1983:66) Η έννοια του ιδεότυπου (idéal type).

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Talcott Parsons (1902-1979) Θεμελιωτής του Δομολειτουργισμού. Ορίζει την Κοινωνιολογία ως Επιστήμη της Κοινωνικής Δράσης Βασικές θεωρητικές έννοιες: το Σύστημα και η Δράση Κοινωνική δράση, είναι εκούσια συμπεριφορά, που αποτελείται από διάφορες μονάδες δράσης, ενσωματωμένες σε υποσυστήματα. Ιεραρχία υποσυστημάτων: Κοινωνικό υποσύστημα, Πολιτισμικό υποσύστημα, Υποσύστημα προσωπικότητας Βασικός στόχος του συστήματος είναι να επιβιώσει γι’αυτό και αναπτύσσει λειτουργίες που του το εξασφαλίζουν

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Σταθμοί της κοινωνιολογικής σκέψης Talcott Parsons (1902-1979) Κάθε άτομο έχει προκαθορισμένη θέση και λειτουργικότητα στην κοινωνία και όλοι αλληλεξαρτώνται για μια επιτυχημένη ροή της κοινωνικής ζωής Η ενότητα και ισορροπία του συστήματος επιτυγχάνεται χάρη στη σταθερότητα της ανθρώπινης δράσης Η σταθερότητα της ανθρώπινης δράσης εξασφαλίζεται με την αφομοίωση του πολιτισμικού συστήματος στο σύστημα της προσωπικότητας Η αφομοίωση αυτή επιτυγχάνεται στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης

Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; August Comte Εκπαίδευση:μηχανισμός κοινωνικής ενσωμάτωσης Karl Marx Εκπαίδευση:στοιχείο του εποικοδομήματος προσδιορίζεται από τη βάση, δηλαδή από τον τρόπο παραγωγής μιας κοινωνίας Emile Durkheim Εκπαίδευση:μπορεί να εμφυσήσει στα άτομα κοινές πίστες και αξίες και να ενισχύσει έτσι τη συλλογική συνείδηση και την κοινωνική συνοχή

Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Ποιος ο ρόλος της εκπαίδευσης για τον κάθε κοινωνιολόγο; Max Weber Εκπαίδευση:μέσο για την απόκτηση πλούτου, κοινωνικής θέσης, κύρους, εξουσίας, κτλ Talcott Parsons Εκπαίδευση:κοινωνικοποιεί τα άτομα και τα βοηθά να αφομοιώσουν το πολιτισμικό σύστημα (κανόνες, αξίες, πρότυπα συμπεριφοράς)

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γενικές παρατηρήσεις: Από τον Durkheim στον Weber έχουμε λοιπόν μία μετάβαση από τη δομή στο άτομο, από το συλλογικό στο ατομικό, από το μακρο-κοινωνιολογικό στο μικρο-κοινωνιολογικό. Μακρο-κοινωνιολογικές θεωρήσεις: εστιάζουν στη λειτουργία, την οργάνωση και τη μεταβολή των κοινωνικών δομών και την «πίεση» που αυτές ασκούν στα άτομα Μικρο-κοινωνιολογικές θεωρήσεις: στοχεύουν στην περιγραφή και την ερμηνεία των περιθωρίων της σχετικά αυτόνομης κίνησης του δρώντος ή των δρώντων.

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Ποιοι παράγοντες ή ποιες κοινωνικές αλλαγές θεωρείτε ότι συνέβαλαν στη μεταστροφή των κοινωνιολογικών θεωρήσεων και προσεγγίσεων από το μακρο στο μίκρο επίπεδο; Νέες τάσεις μέσα στο μικρο-κοινωνιολογικό ρεύμα της «κατανοούσας κοινωνιολογίας» που ευνοούν την έρευνα πεδίου και τις ποιοτικές μεθόδους: Εθνομεθοδολογία Συμβολική αλληλεπίδραση Μεθοδολογικός ατομισμός