ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑ 6: Ατομικές διαφορές και ικανότητες κίνησης ΙΕΚ ΑΙΓΕΑΣ – ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑ 6: Ατομικές διαφορές και ικανότητες κίνησης Μουστάκα Φρίντα Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής MSc, Med, PhD

Κάποια άτομα έχουν μία επιδεξιότητα σε ένα άθλημα από την πρώτη μέρα ακόμη και αν δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ.

Η έννοια των ατομικών διαφορών Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί σε Μέγεθος Σχήμα Ηλικία Φύλο Φυλετική ομάδα Πολιτιστικό υπόβαθρο Προσωπικότητα Κοινωνικές επιρροές Εμπειρίες Γεννετικές καταβολές

Ατομικές διαφορές Κάθε παιδί έχει κληρονομήσει το ταλέντο για την εκτέλεση ορισμένων δεξιοτήτων καλύτερα από τα υπόλοιπα παιδιά

Παράγοντες ατομικών διαφορών που συμβάλλουν στη διαφορετικότητα της κίνητικής απόδοσης των ατόμων Παράγοντας Παραδείγματα Ικανότητες Επιδεξιότητα δακτύλων, αντοχή, δύναμη κορμού Στάσεις Ανοικτή, κλειστή ή ουδέτερη σε νέες εμπειρίες Σωματότυπος Χοντρός, ψηλός, κοντός, λεπτός, μυώδης Πολιτιστικό υπόβαθρο Εθνότητα, φυλή, θρησκεία, κοινωνικοοικονομική κατάσταση

Παράγοντες ατομικών διαφορών που συμβάλλουν στη διαφορετικότητα της κίνητικής απόδοσης των ατόμων Παράγοντας Παραδείγματα Συναισθηματική ιδιοσυγκρασία Βαριεστημένος, ενθουσιώδης, φοβισμένος, χαρούμενος, ριψοκίνδυνος Επίπεδο φυσικής κατάστασης Χαμηλό, μέτριο, υψηλό Στυλ μάθησης Οπτική, λεκτική, κιναισθητική Επίπεδο ωρίμανσης Ανώριμο, ενδιάμεσο, ώριμο

Παράγοντες ατομικών διαφορών που συμβάλλουν στη διαφορετικότητα της κίνητικής απόδοσης των ατόμων Παράγοντας Παραδείγματα Επίπεδο παρακίνησης Χαμηλό, μέτριο, υψηλό Προηγούμενες κοινωνικές εμπειρίες Ατομική, μικρής ομάδας, μεγάλης ομάδας Προηγούμενες κινητικές εμπειρίες Ψυχαγωγικές, εκπαιδευτικές, ανταγωνιστικές

Ατομικές διαφορές Σταθερές, ανθεκτικές διαφορές μεταξύ της απόδοσης των ατόμων που συχνά αποδίδονται σε διαφορές στις ικανότητές τους

Μπορούν οι έμφυτες ικανότητες ενός ατόμου να παρατηρηθούν και να αξιολογηθούν; Πειραματική προσέγγιση Μια ερευνητική μέθοδος που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να εξετάσουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση ή την συμπεριφορά των ανθρώπων γενικότερα

Πειραματική προσέγγιση Οι ερευνητές στοχεύουν στον προσδιορισμό των παραγόντων που επηρεάζουν όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο (πχ όσο πιο κουρασμένοι είναι οι μυς, τόσο μικρότερο είναι το βάρος που μπορούν να σηκώσουν)

Μπορούν οι έμφυτες ικανότητες ενός ατόμου να παρατηρηθούν και να αξιολογηθούν; Προσέγγιση διαφοροποίησης Μια ερευνητική μέθοδος που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να εξετάσουν τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων

Προσέγγιση διαφοροποίησης Η προσοχή εστιάζεται στους παράγοντες ή τα χαρακτηριστικά που κάνουν τους ανθρώπους να διαφέρουν μεταξύ τους, είτε στους παράγοντες που καθιστούν την απόδοση των ανθρώπων μοναδική

Ικανότητες Σταθερά, διαρκή χαρακτηριστικά που κατά το μεγαλύτερο μέρος τους είναι γενετικά Καθορισμένα και προσδιορίζουν την επιδεξιότητα του ατόμου σε διάφορες δεξιότητες. Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς τις ισχυρές και τις αδύναμες ικανοτητές τους, με αποτέλεσμα τις διαφορές στο επίπεδο επιδεξιότητάς τους .

Ικανότητες και ατομικές διαφορές Για τις περισσότερες από τις ικανότητες οι επιστήμονες πιστεύουν οτι είναι γενετικά προσδιορισμένες και σταθερές, πράγμα που σημαίνει οτι δε μεταβάλλονται σε μεγάλο βαθμό με την εξάσκηση ή την εμπειρία του ατόμου.

Είδη ικανοτήτων Πολλά είδη ικανοτήτων υπάρχουν στο ανθρώπινο αντιληπτικο-κινητικό σύστημα, όπως η οπτική οξύτητα, τα σωματικά χαρακτηριστικά (ύψος και δομή σώματος), ο χρόνος αντίδρασης, η επιδεξιότητα των χεριών και η κιναισθητική ευαισθησία

Ορισμένες ικανότητες είναι σημαντικές για την αποτελεσματική αντίληψη και τη λήψη αποφάσεων, άλλες είναι χρήσιμες στην οργάνωση και το σχεδιασμό των κινήσεων και άλλες συμβάλλουν ακόμα και στην παραγωγή κινήσεων και την εκτίμηση της ανατροφοδότησης

Ένας συγκεκριμένος συνδυασμός ικανοτήτων σχετίζεται με την απόδοση σε κάθε κινητική δεξιότητα (πχ πέρασμα μιας κλωστής σε βελόνα – υψηλό επίπεδο οπτικής οξύτητας και σταθερότητας παλάμης – πήχη, αλλά δεν απαιτεί ιδιαίτερη αντοχή)

Ικανότητα ή δεξιότητα Οι επιστήμονες διαφοροποιούν τις έννοιες Ικανότητα – ένα χαρακτηριστικό κατά το μεγαλύτερο μέρος γενετικά καθορισμένο και σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο από την εξάσκηση ή την εμπειρία

Ικανότητα ή δεξιότητα Δεξιότητα – ένα χαρακτηριστικό που οι άνθρωποι αναπτύσσουν με την εξάσκηση και αλλάζει με την εμπειρία και απο ένα σύνολο περιβαλλοντικών παραγόντων και συνθηκών

Ικανότητα ή δεξιότητα Ικανότητες – ο βασικός γενετικός εξοπλισμός με τον οποίο γεννιούνται οι άνθρωποι. Παράδειγμα: παιχνίδι με χαρτιά, το οτι έχει κάποιος καλά χαρτιά (ικανότητα) δε σημαίνει οτι θα κερδίσει, αν δεν ξερει πως να παίξει (δεξιότητα)

Ικανότητα ή δεξιότητα Κάθε έμπειρος εκτελεστής έχει υψηλά επίπεδα ικανοτήτων, αλλά και έχει διαθέσει αναρίθμητες ώρες εξάσκησης για την τελειοποίηση των επιδόσεών του.

Αντιληπτικο-κινητικές ικανότητες Συντονισμός πολλών μελών του σώματος έλεγχος με ακρίβεια προσανατολισμός απάντησης χρόνος αντίδρασης έλεγχος ρυθμού επιδεξιότητα χεριών επιδεξιότητα δακτύλων

Αντιληπτικο-κινητικές ικανότητες σταθερότητα χεριού – βραχίονα ταχύτητα καρπού – δακτύλων στόχευση

Ικανότητες φυσικής επάρκειας εκρηκτική δύναμη στατική δύναμη δύναμη κορμού ευλυγισία δυναμική ευλυγισία ισορροπία σώματος ταχύτητα κίνησης άκρων

Ικανότητες φυσικής επάρκειας συντονισμός ολόκληρου του σώματος αντοχή ρυθμός κίνησης κινητικός συγχρονισμός αντιληπτικός συγχρονισμός έλεγχος της δύναμης

Ικανότητες – περιοριστικοί παράγοντες για την υψηλή απόδοση Δυστυχώς ακόμη και με πολλή, αλλά και ποιοτική εξάσκηση μερικοί άνθρωποι ποτέ δε θα πετύχουν υψηλά επίπεδα απόδοσης σε μια συγκεκριμένη δεξιότητα, καθώς δεν έχουν την αντίστοιχη υποστήριξη από τις βασικές ικανότητες που απαιτούνται

Ενιαία γενική ικανότητα Παρόλο που φαίνεται λογική, οι επιστήμονες αποδεικνύουν πως δεν ισχύει κάτι τέτοιο

Εξειδίκευση ικανοτήτων Υπόθεση εξειδίκευσης: Όλοι οι τύποι των κινητικών επιδόσεων βασίζονται σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό – ίσως και χιλιάδων – συγκεκριμένων ικανοτήτων που είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη (Henry, 1961, 1968).

Εξειδίκευση ικανοτήτων Υπόθεση εξειδίκευσης: Η απόδοση του ατόμου σε κάθε δεξιότητα, π.χ. το ψάρεμα βασίζεται σε ένα μοναδικό συνδυασμό ικανοτήτων, με ορισμένες από αυτές να είναι πιο σημαντικές από τις άλλες.

Εξειδίκευση ικανοτήτων Υπόθεση εξειδίκευσης: Οι ικανότητες που απαιτούνται για τη ρίψη θα ήταν διαφορετικές από τις ικανότητες που απαιτούνται για σχεδόν οποιαδήποτε άλλη δεξιότητα, εκτός αν είναι ταυτόσημη της ρίψης

Σύμφωνα με τον Henry ο πρωταθλητής στο τένις είναι κάποιος παίκτης που έχει κληρονομήσει υψηλά επίπεδα του μοναδικού συνδυασμού των ικανοτήτων που είναι σημαντικές για το τένις.

Ομαδοποίηση των ικανοτήτων Υπάρχουν τουλάχιστον κάποιες ικανότητες που να είναι σημαντικές για την επίτευξη υψηλής απόδοσης σε όλες σχεδόν τις δεξιότητες ...μελέτες συσχετίσεων

Ομαδοποίηση των ικανοτήτων Ο Fleishman (1964) διαχώρισε τις ικανότητες σε 2 βασικές κατηγορίες: τις αντιληπτικο – κινητικές ικανότητες φυσικής επάρκειας

Ομαδοποίηση των ικανοτήτων Ο Keele και οι συνεργάτες του (1985, 1987) αναφέρουν οτι είναι πιθανό πολλές ικανότητες να σχετίζονται με την απόδοση σε δεξιότητες συγχρονισμού και ελέγχου της δύναμης.

Ομαδοποίηση των ικανοτήτων Αυτές οι ικανότητες καλύπτουν μια ποικιλία παραγόντων γενικού συντονισμού, όπως : ο ρυθμός της κίνησης (που μετριέται με επαναλαμβανόμενα χτυπήματα), ο συγχρονισμός της κίνησης (που μετριέται με συγχρονισμένα χτυπήματα),

Ομαδοποίηση των ικανοτήτων Αυτές οι ικανότητες καλύπτουν μια ποικιλία παραγόντων γενικού συντονισμού, όπως : ο αντιληπτικός συγχρονισμός (που μετριέταιμε την ικανότητα του ατόμου να κρίνει τη διάρκεια των χρονικών διαστημάτων μεταξύ γεγονότων) και ο έλεγχος της δύναμης (που μετριέται με πιέσεις πλήκτρων διαφόρων μεγεθών με το δάκτυλο ή τον πήχη)

Ομαδοποίηση των ικανοτήτων Σημαντικό εύρημα η ανακάλυψη των σχετικά σταθερών επιπέδων στις δεξιότητες για το κάθε άτομο (δηλαδή, παρόμοια επίπεδα συγχρονισμού της κίνησης από το ίδιο το άτομο όταν χρησιμοποιεί το δάκτυλο, τον αντίχειρα, τον καρπό, το χέρι, τα πόδια), αλλά σημαντικές διαφορές στην απόδοση μεταξύ των ατόμων.

Ικανότητες και πρακτική εφαρμογή Ο εντοπισμός των ικανοτήτων των ασκουμένων Ιδανικό – εαν μπορούσαν οι εκπαιδευτές να αναγνωρίσουν σε κάθε ασκούμενο τις δυνατές και τις λιγότερο δυνατές ικανότητές του και στη συνέχεια να προσαρμόσουν τις οδηγίες τους σε αυτές τις πληροφορίες Οι καλοί εκπαιδευτές το πετυχαίνουν σε ένα βαθμό

Ικανότητες και πρακτική εφαρμογή Ο εντοπισμός των ικανοτήτων των ασκουμένων Ακόμα και οι επιστήμονες δεν μπορεί να είναι σίγουροι για το ποιές είναι αυτές οι ικανότητες και ο εντοπισμός τους απαιτεί μια επίπονη, χρονοβόρα και δαπανηρή συλλογή και ανάλυση δεδομένων.

Ικανότητες και πρακτική εφαρμογή Ο εντοπισμός των ικανοτήτων των ασκουμένων Στο προχωρημένο επίπεδο των ικανοτήτων που επιδεικνύει ένα άτομο σε μια συγκεκριμένη δεξιότητα (π.χ. στη λειτουργία μηχανημάτων) μπορεί να πιστεύουμε πως το άτομο έχει αναπτυγμένες τις ικανότητες που είναι σχετικές με τη δεξιότητα, ενώ στην πραγματικότητα το άτομο αυτό μπορεί να έχει απλά αφιερώσει πολλά χρόνια εξάσκησης σε αυτή τη δεξιότητα.

Ενας συγκεκριμενος συνδυασμος ισχυρών ικανοτητων διευκολύνει την απόδοση σε ορισμένες δεξιότητες περισσότερο απ’ ότι σε κάποιες άλλες Τα περισσότερα άτομα γνωρίζουν (από εμπειρία) τις δραστηριότητες οι οποίες ταιριάζουν στις πιο ισχυρές τους ικανότητες. Σε ορισμένες από αυτές είχαν καλή απόδοση, χωρίς πολύ κόπο και σε άλλες δυσκολεύτηκαν.

Καθώς όλοι προτιμάμε την επιτυχία από την αποτυχία, τείνουμε να επαναλαμβάνουμε τις δραστηριότητες που βασίζονται στις ισχυρότερες ικανότητές μας. Είναι σαν να αυτοεπιλέγουμε τις κατάλληλες δραστηριότητες για μας.

Όμως... Μόνο και μόνο επειδή ένα άτομο αντιμετωπίζει δυσκολίες κατά την αρχική φάση της εξάσκησης σε μια δραστηριότητα, δε σημαίνει απαραίτητα πως δε θα μπορεί να εξελιχθεί στη συνέχεια σε έναν εξαιρετικό αθλητή

Η ικανότητα είναι μόνο ένας παράγοντας που συνεισφέρει στην απόδοση το είδος και η ποσότητα των προηγούμενων εμπειριών η σωματική διάπλαση διάφορα προσωπικά χαρακτηριστικά

Ανάλυση της δεξιότητας Εκτός από την ταξινομηση των δεξιοτήτων οι ειδικοί μπορούν να προετοιμαστούν για τη διδασκαλία αναλύοντας τα διάφορα συστατικά στοιχεία των δεξιοτήτων και στη συνέχεια εξετάζοντας τα είδη των ικανοτήτων που είναι σημαντικές για την απόδοση σε κάθε δεξιότητα.

Ανάλυση της δεξιότητας Οι περισσότεροι δάσκαλοι, προπονητές, θεραπευτές μπορούν να αναλύσουν σχετικά γρήγορα τη δεξιότητα την οποία θα διδάξουν χρησιμοποιώντας απλά τις γνώσεις και την εμπειρία τους για να εκτιμήσουν τα βασικά στοιχεία της δεξιότητας και τις ικανότητες που τη στηρίζουν

Ανάλυση της δεξιότητας Ορισμενοι ιδιαίτερα επιδέξιοι εκτελεστές δεν είναι σε θέση να εξηγήσουν τον τρόπο με τον οποίο εκτελούν τις δεξιότητες Εσωτερική μάθηση – ορισμένες διαδικασίες κατά την εκτέλεση δεν είναι συνειδητές

Πρόσωπικότητα, διάθεση, απόδοση Εκτός από τις κινητικές ικανότητες υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στις διαφορές στην απόδοση... η διάθεση του ατόμου σε διάφορες καταστάσεις προσωπικότητα

Βοηθώντας τους γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους Δεύτερον, να τους ενθαρύνουν να παρατηρούν το παιδί τους σχετικά με το πόσο καλά εκτελεί τις διάφορες δραστηριότητες. Έτσι, θα προσδιορίσουν το επικρατέστερο πρότυπο των ικανοτήτων του παιδιού τους και να το ενθαρύνουν να συνεχίσει τις δραστηριότητες που θα έχουν μεγαλύτερη επιτυχία και ευχαρίστηση

Βοηθώντας τους γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους Οι ειδικοί της άσκησης να ενθαρύνουν τους γονείς να προσφέρουν στα παιδιά τους ένα ευρύ φάσμα κινητικών εμπειριών από τα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών Τους βοηθά να ανακαλύψουν τις δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για τις ισχυρότερες ικνότητές τους

Βοηθώντας τους γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους Τρίτον, μπορούν να επιστήσουν την προσοχή των γονέων στο ότι πολλοί παράγοντες (π.χ. το μέγεθος του σώματος, η παρακίνηση για επίτευξη, οι κινητικές ικανότητες) μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση των παιδιών σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και επίπεδα ωρίμανσης