ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΥΚΛΩΝ

Η επιρροή των πολιτικών κομμάτων στη δημοσιονομική πολιτική ήταν πάντοτε ένα προσφιλές θέμα στους οικονομολόγους, τόσο από θεωρητική όσο και από εμπειρική πλευρά. Άρχισε να εξετάζεται στο πλαίσιο της θεωρίας των πολιτικών κύκλων, που υποστηρίζει ότι οι κυβερνήσεις λειτουργούν με βάση το δικό τους πολιτικό συμφέρον ή το συμφέρον επιμέρους ομάδων πίεσης. Ως αποτέλεσμα, οι πολιτικές τους μπορεί να δημιουργούν οικονομικούς κύκλους, οι οποίοι διακρίνονται σε εκλογικούς και κομματικούς. Οι εκλογικοί κύκλοι σχετίζονται με τη διενέργεια εκλογών, ανεξάρτητα από την ιδεολογία του κόμματος που βρίσκεται στην εξουσία. Είναι η τάση των κυβερνήσεων να αυξάνουν προεκλογικά κάθε είδους παροχές, να δίνουν αυξήσεις στους μισθούς και να διορίζουν κόσμο. Άρα να αυξάνουν και τα δημοσιονομικά ελλείμματα.

Ένα παράδειγμα εκλογικών κύκλων είναι η διόγκωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων λόγω επεκτατικών δαπανών (διορισμοί, παροχές) από τις κυβερνήσεις πριν από την εκλογική αναμέτρηση. Στο παρακάτω γράφημα εμφανίζονται οι μεταβολές των δημοσιονομικών ελλειμμάτων κατά τις εκλογικές περιόδους 1989, 1993, 1996, 2000 και 2007. Παρατηρούμε ότι, με εξαίρεση το 1989 και το 1996, σε όλες τις υπόλοιπες εκλογικές αναμετρήσεις, τα δημοσιονομικά ελλείμματα διογκώθηκαν. Η διόγκωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων πριν από τις εκλογές εμφανίζεται μεγαλύτερη μετά το 2000. Παρατηρούμε επίσης ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα κυβερνώντα κόμματα, παρά τις παροχές, δεν κατάφερναν να αυξήσουν το εκλογικό ποσοστό τους σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές.

Οι κομματικοί κύκλοι σχετίζονται με την ιδεολογία των κυβερνώντων Οι κομματικοί κύκλοι σχετίζονται με την ιδεολογία των κυβερνώντων. Υποστηρίζουν, ότι οι Σοσιαλιστές-Σοσιαλδημοκράτες εκφράζουν μια προτίμηση για ισότητα, αναδιανομή, κοινωνικές παροχές στους ανέργους, δημόσιες παροχές σε ανθρώπινο και φυσικό κεφάλαιο και μεγαλύτερο βαθμό παρέμβασης στην οικονομία. Κατά συνέπεια, έχουν την τάση να δαπανούν, ανεξάρτητα από τα έσοδα της κυβέρνησης και τις μακροοικονομικές συνθήκες. Αντίθετα, οι φιλελεύθεροι-συντηρητικοί προτιμούν μικρότερη κρατική παρέμβαση στην οικονομία, αφήνοντας περισσότερο χώρο στη δράση των δυνάμεων της αγοράς. Έχουν, επομένως, την τάση να φορολογούν και να δαπανούν λιγότερο και να διαμορφώνουν ισοσκελισμένους και μικρούς προϋπολογισμούς.

Σύγχρονες έρευνες, ωστόσο, θέτουν σε αμφιβολία τις απλουστευτικές υποθέσεις της θεωρίας των πολιτικών κύκλων, βασιζόμενες είτε στη διαχείριση της συνολικής ζήτησης είτε στην κατάλληλη χρήση του μίγματος της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής ή στο θεσμικό περιβάλλον, ή, τέλος, στις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και αλληλεξάρτησης των οικονομιών. Με βάση την Κεϊνσιανή συνταγή, για παράδειγμα, η διαχείριση της συνολικής ζήτησης απαιτεί από τις κυβερνήσεις να ακολουθούν αντικυκλική πολιτική, χαλαρώνοντας τη δημοσιονομική πολιτική, όταν η συνολική ζήτηση πέφτει και σφίγγοντάς την, όταν η συνολική ζήτηση αυξάνεται. Το θεσμικό περιβάλλον παίζει, επίσης, σημαντικό ρόλο. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι λεγόμενοι δημοσιονομικοί κανόνες, οι οποίοι μπορεί να επιβάλλουν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς (όπως το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης). Τέλος, η παγκοσμιοποίηση δεν αφήνει πολλά περιθώρια στη δράση των πολιτικών ιδεολογιών. Το ολοένα αυξανόμενο άνοιγμα των εθνικών οικονομιών δεν επιτρέπει τη χρήση της δημοσιονομικής πολιτικής ως εργαλείο διαχείρισης της οικονομίας.

Στην έρευνα που πραγματοποίησα, χρησιμοποίησα στατιστικά δεδομένα από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, για την περίοδο 1970-2004. Υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις δύο χώρες: Δύο κυρίαρχα κόμματα, το ένα υπέρ της κρατικής παρέμβασης και το άλλο υπέρ της ελεύθερης δράσης του ιδιωτικού τομέα και επομένως υπέρ της μείωσης της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι και για τις δύο χώρες, η ορθόδοξη άποψη, ότι οι συντηρητικές κυβερνήσεις έχουν την τάση να φορολογούν και να δαπανούν λιγότερο και να διαμορφώνουν μικρούς προϋπολογισμούς, δεν ισχύει. Το συμπέρασμα αυτό θα μπορούσε, με ασφάλεια, να διατυπωθεί και για την Ελλάδα, καθώς τόσο το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης όσο και η διεθνοποίηση της ελληνικής οικονομίας έχουν συμβάλει στην πλήρη αποδυνάμωση της κυριαρχίας των ιδεολογιών στην οικονομική πολιτική.