Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Δ.Π.Θ. 7ο εξάμηνο 2016-2017 μάθημα : Θεατρικός χώρος & Τεχνολογία διδάσκων Νίκος Μπάρκας 4. Τα λαϊκά θέατρα του Μεσαίωνα το θέατρο της Αναγέννησης

Η θεατρική παράσταση επιστρέφει αρχικά μέσα στις εκκλησίες και στη συνέχεια στον περίβολό τους Ξεκινώντας από τα θεανδρικά Μυστήρια, ο χώρος της παράστασης έλαβε εξελικτικά τους εξής βασικούς τύπους μορφών : ο χώρος της εκκλησίας ως σκηνικό η εκκλησία ως σκηνικό βάθος στην platea της εκκλησίας η δράση γύρω από αυτόνομες σκηνές αυτόνομα οικοδομήματα – μέγαρα με μόνιμη σκηνογραφία περιοδικές κατασκευές σε κυκλική διάταξη σε ελεύθερους χώρους κινητό σκηνικό σε άμαξες – wagon stage για μικρούς θιάσους κινητή πλατφόρμα – booth stage για περιοδεύοντες θιάσους

τη διάκριση comedia erudite / comedia del arte Το ρεύμα της Αναγέννησης έφερε στην επιφάνεια την διαμάχη για την πρωτοκαθεδρία στο χώρο της θεατρικής λειτουργίας : τη διάκριση comedia erudite / comedia del arte Παραλλαγές της οργάνωσης σε booth stage, ανάλογα με τη χώρα και την παράδοσή της : -Ισπανία (colares / aposendos) Λόπε ντε Βέγκα -Γαλλία (Hotel de Bourgogne) Θεατρικές Συντεχνίες (πριν τον Μολιέρο) -Αγγλία (συνεχείς παλινωδίες για την άδεια λειτουργίας ξύλινων περιφραγμένων θεάτρων σε υποβαθμισμένες συνοικίες) H ελισαβετιανή σκηνή : η αναβίωση του ποιητικού θεάτρου – λεκτική σκηνογραφία

Εικόνα 1. (επάνω) το Globe Theater στο Λονδίνο (τέλη 16ου αιώνα) (αριστερά) το Hotel de Bourgogne στο Παρίσι (18ος αιώνας) (Χ. Αθανασόπουλος – J. Polieri ) Globe Theater (1559) : κλειστή κυκλική ή πολυγωνική περίμετρος / εκτεταμένη apron stage (κλειστό υποσκήνιο με καταπακτές) / 2 ακριανά υποστηλώματα με διακοσμημένη στέψη (heaven) + μηχανοστάσιο / σκηνικό βάθος με θυρώματα, παρασκήνια, αποθήκες, επισκήνιο με ανοικτή γαλαρία, υπερώο, υπερώο με κλειστή γαλαρία, πυργίσκος σκηνής / κεντρική πύλη για πρόσβαση είτε προς την αυλή (yard) είτε προς τις περιμετρικές γαλαρίες του κοινού & τα gentlemen`s rooms

Εικόνα 2. The second Globe (C. Walter Hodges)

Εικόνα 3. The second Globe (C. Walter Hodges)

Εικόνα 4. The second Globe (C. Walter Hodges)

Εικόνα 5. The second Globe (C. Walter Hodges)

Εικόνα 6. The second Globe (C. Walter Hodges)

Αναγέννηση ονομάστηκε το πέρασμα από το σκοταδισμό του μεσαιωνικού δογματισμού σε νέες εκφραστικές και διανοητικές αναζητήσεις Η ιταλική διανόηση αναζητά στον αρχαιο-ελληνικό πολιτισμό τις ρίζες της έμπνευσής της και ανακαλύπτει τον Βιτρούβιο Η μιμητική προσκόλληση στα «κλασικά» πρότυπα θα οδηγήσει στην υποταγή του θεάτρου στις εικαστικές τέχνες και τη λογοτεχνία : -το δράμα υπόκειται στους αλεξανδρινούς κανόνες των 3 ενοτήτων -η θεατρική λειτουργία υποτάσσεται στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό -το θέατρο προσβλέπει στη στήριξη της αριστοκρατίας Οι 4 βασικές αρχές του θεατρικού σχεδιασμού κατά τον Sebastian Serlio (βιβλίο : Architettura 1551) Μετωπική σχέση σκηνής – αμφιθεάτρου Συνδυασμός ρωμαίικού προσκηνίου με αναγεννησιακή σκηνογραφία Σκηνογραφία προοπτικής απεικόνισης 3 τύποι σκηνογραφίας (τραγική, κωμική σατυρική)

Εικόνα 7. Το Theatrο Olimpico της Vicenza (1586) (αριστερά) η κάτοψη (κάτω) η όψη του σκηνικού πλαισίου με τις σκηνογραφημένες vistas (Χ. Αθανασόπουλος

Το θέατρο της Vicenza (φώτο Ελένη Κανετάκη)

Εικόνα 9. Το Theatrο Olimpico της Vicenza (1586) (φωτο Ελ. Κανετάκη)

Εικόνα 10. Το Theatrο Olimpico της Vicenza (1586) (φωτο Ελ. Κανετάκη)

Εικόνα 11. (επάνω) Η προοπτική σκηνογραφία του N Εικόνα 11. (επάνω) Η προοπτική σκηνογραφία του N. Sabbattini (17ος αιώνας) (δεξιά) Τα 3 τυπικά σκηνικά της scene a l italienne κατά Serlio (J. Gaulme)

Εικόνα 12. (αριστερά) οι σκηνογραφικές εφαρμογές προοπτικής του S Εικόνα 12. (αριστερά) οι σκηνογραφικές εφαρμογές προοπτικής του S.Serlio στο Theatro Olimpico (αριστερά κάτω) η μελέτη του J. Furttenbach για τη δημιουργία προοπτικής με περιστρεφόμενους περίακτους (δεξιά κάτω) Ο μηχανισμόςί carreto (Torelli, 17ο αιώνας) για κινητό σύστημα πτερυγίων (Χ. Αθανασόπουλος, J. Gaulme

(Χ. Αθανασόπουλος, P. Lord – D. Templeton) Εικόνα 13. (επάνω) Η αίθουσα San Carlo της Naple (αριστερά πάνω) Το Theatro Farnese της Parma (1618) (αριστερά μέση) Το Theatro San Carlo της Naple (1737) (δεξιά κάτω) η Comedie Francaise (17ος αιώνας) (Χ. Αθανασόπουλος, P. Lord – D. Templeton)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Αθανασόπουλος, Χρήστος, Προβλήματα στις Εξελίξεις του Συγχρόνου Θεάτρου, εκδ. Ι. Σιδέρη, 1976, Αθήνα Doelle Leslie Environmental acoustics, Mc Graw-Hill, 1972, N-Y Forsyth, Michel, «Leçons de la Boite à Chaussures », στο L`Architecture d`Aujourd`hui, no 268. 1990, Paris, σελ. 158-161 Hodges, Walter C., Shakespeqre`s - the second Globe, Oxford University Press, London 1973 Gaulme, Jaques, Architectures Scénographiques et Décor de Théâtre, ed. Magnard 1985, Paris Izenour, George, Theater Design, Mc Graw-Hill, 1977, New York Lord, Peter -Templeton, Duncan, The Architecture of Sound, The Architectural Press Ltd, 1986, London Mπάρκας, Νίκος, «Μέθοδοι Αναπαραστάσεων της Ακουστικής Λειτουργίας Θεατρικών & Συναυλιακών Χώρων», στο Η Αναπαράσταση ως Όχημα Αρχιτεκτονικής Σκέψης, Αθήνα 2006, εκδόσεις Futura σελ. 426-433 Polieri, Jaques, Scenographie : theatre, cinema, television, ed. Jean Michel Place, 1990, Paris Suner, Bruno, “La Salle Modulable de la Cité de la Musique à la Villette », στο L`Architecture d`Aujourd`hui, no 268. 1990, Paris, σελ. 118-120