Θεωρητικές Αρχές και Μέθοδοι Ιστορικής Κοινωνιολογίας

Ο άνθρωπος ως προϊόν της εξελικτικής διαδικασίας ως έλλογου όντος έχει ως στόχο τον έλεγχο του περιβάλλοντός του, φυσικού και κοινωνικού. Υπάρχουν τέσσερις τρόποι ελέγχου του συνολικού περιβάλλοντος: Ιδεολογικός Πολιτικός Οικονομικός Στρατιωτικός

Ιδεολογική εξουσία Τρεις είναι οι παράγοντες που αποτελούν την εξουσία των ιδεών. Το νόημα που δίνουμε σε φαινόμενα, πράξεις, καταστάσεις, κλπ. Η κοινωνική δράση προϋποθέτει κοινούς όρους και κατηγορίες. Αυτός που ελέγχει τους ορισμούς ελέγχει και την κοινωνική οργάνωση. (2) Οι ηθικοκανονιστικές νόρμες, δηλαδή ο καθορισμός του πώς πρέπει να συμπεριφέρονται τα άτομα. (3) Οι αισθητικές/τελετουργικές πρακτικές.

Πολιτική εξουσία Προέρχεται από την ωφελιμότητα του συγκεντρωτικού, θεσμοθετημένου, και χωροταξικού ελέγχου ενός πληθυσμού. Δηλαδή, από την ωφελιμότητα της κρατικής εξουσίας. Είναι αναγκαστικά συγκεντρωτική και χωροκτητική.

κατανάλωσης φυσικών αντικειμένων. Οικονομική εξουσία Η οικουμενική εξουσία προέρχεται από την οργάνωση της απόσπασης, μεταβολής, διανομής, και κατανάλωσης φυσικών αντικειμένων. Οι ομάδες που δημιουργούνται γύρω από αυτή την διαδικασία ονομάζονται «τάξεις». Αυτοί που έχουν την ικανότητα ελέγχου της οικονομικής διαδικασίας κυριαρχούν πάνω στην συνολική οικονομική οργάνωση.

Στρατιωτική εξουσία Η στρατιωτική εξουσία προέρχεται από την ανάγκη της οργάνωσης της σωματικής άμυνας και την χρησιμότητα της επιθετικότητας. Η στρατιωτική οργάνωση είναι αναγκαστικά συγκεντρωτική-επιθετική.

Πίνακας ΙΟΣΠ

Χαρακτηριστικά Εξουσιαστικών Δικτύων Αυτά τα δίκτυα εξουσίας αποτελούν επικαλυπτόμενα δίκτυα κοινωνικής διαντίδρασης. οργανισμούς, θεσμοθετημένα μέσα για την επίτευξη στόχων. Η προτεραιότητά τους δεν προέρχεται από την ανθρώπινη επιθυμία για ιδεολογική, οικονομική, στρατιωτική, ή πολιτική εξουσία, αλλά από τα ιδιαίτερα μέσα που κατέχουμε για να πραγματώσουμε τους στόχους μας.

Πώς δημιουργήθηκαν οι πρώτες ιεραρχημένες ανθρώπινες κοινότητες, και γιατί οι άνθρωπου παρέδωσαν και θυσίασαν την πρωταρχική ελευθερίας τους; Πώς δημιουργούνται τα πρώτα κράτη και πώς αλλάζει η κοινωνική ζωή κάτω από τις γεωπολιτικές συγκρούσεις των διακρατικών πολέμων; Τα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά των πολιτισμικών κέντρων είναι προσωρινά ή σταθερά; Ποιοι παράγοντες εξηγούν τον ιδιάζοντα δυναμισμό της Ευρώπης σε σχέση με τους άλλους πολιτισμούς; Υπάρχει μια ή πολλές νεωτερικότητες, τρόποι υλοποίησης των οραμάτων που καθορίζουν την πολιτική δράση και την κοινωνική οργάνωση; Πώς επηρεάσθηκαν οι κοινωνικές ανισότητες, οι πολιτικές συγκρούσεις, οι ηθικές αξίες και οι ίδιες οι ζωές των ανθρώπων από τις κατακλυσμιαίες αλλαγές της οικονομικής ζωής; Πώς επηρέασαν οι Ευρωπαϊκές εξελίξεις τον υπόλοιπο κόσμο; Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε την Παγκοσμιοποίηση και πώς μπορούμε να επηρεάσουμε τον κόσμο μας σήμερα;

Ιδεοτυπικά Χαρακτηριστικά Οργανωτικής Εξουσίας

Συλλογική και Επιμεριστική εξουσία Εξουσία: Η ικανότητά μας να επιδιώκουμε και να πραγματώνουμε τους στόχους μας με τον έλεγχο του περιβάλλοντός μας. Η κοινωνική εξουσία εμπεριέχει δύο στοιχεία: Επιμεριστική εξουσία: Η ικανότητά να ελέγχουμε το κοινωνικό μας περιβάλλον για προσωπικό μας όφελος Συλλογική εξουσία: Η ικανότητα μιας ομάδας να ελέγξει ομαδικά μια άλλη κοινωνική ομάδα ή το φυσικό περιβάλλον, ή και τα δύο μαζί. Τα δύο στοιχεία βρίσκονται σε μια διαλεκτική σχέση μια και κάθε ομαδική οργάνωση εμπεριέχει καταμερισμό της εργασίας και ως εκ τούτου μια ιεράρχηση ατόμων. Σημαντικός όρος: «Οργανωτική Υπερφαλάγγιση»

Εκτεταμένη και Εντατική εξουσία Η ικανότητα οργάνωσης μεγάλου αριθμού ατόμων που απλώνονται σε μεγάλη έκταση ώστε να επιδοθούν σε μια ελάχιστη αλλά σταθερή συνεργασία. Εντατική Η ικανότητα «σφικτής» οργάνωσης και διοίκησης ενός υψηλού βαθμού κινητοποίησης ή δέσμευσης των συμμετεχόντων.

Αυταρχική και Διάχυτη εξουσία Η εξουσία που εμπεριέχει κανόνες και συνειδητή υπακοή. Συστατικά της στοιχεία αποτελούν η συγκεντρωτική οργάνωση και η κάθετη ιεραρχία. Διάχυτη Κατανόηση ότι οι ακολουθούμενες πρακτικές είναι φυσιολογικές ή ηθικές ή ότι καταλήγουν στην εξυπηρέτηση του κοινού καλού. Απλώνεται με ένα πιο αυθόρμητο, ασυνείδητο, και αποκεντρωμένο τρόπο (π.χ. δια μέσου ενός πληθυσμού), καταλήγοντας σε παρόμοιες κοινωνικές πρακτικές που αναπτύσσουν σχέσεις εξουσίας αλλά που δεν ελέγχονται από κάποιο συγκεκριμένο κέντρο.

«Δίκτυα», «Εξουσιαστικές Οργανώσεις», και η Ανάγνωση της Ιστορίας «Δίκτυα», «Εξουσιαστικές Οργανώσεις», και η Ανάγνωση της Ιστορίας Κανένα από αυτά τα δίκτυα δεν είναι πιο «βασικό» από τα άλλα, καθώς κάθε ένα από αυτά εξουσιάζει μόνο τμήμα του κοινωνικού χώρου, και υπάρχει έχοντας «επίγνωση» των υπολοίπων Σε διαφορετικές περιόδους, κάποιο ιδιαίτερο δίκτυο βρίσκεται σε «έξαρση», παρασύροντας τα υπόλοιπα, αμετακλήτως, σε ιδιαίτερες ατραπούς. Τα τέσσερα δίκτυα είναι «επεκτατικώς ανέλεγκτα» (promiscuous) με την έννοια ότι το καθένα από αυτά μπορεί να επεκταθεί στα χωράφια των υπολοίπων δικτύων υιοθετώντας οργανωτικά στοιχεία από άλλα είδη δικτύων

Μέθοδοι για την διερεύνηση της εξέλιξης των τεσσάρων δικτύων εξουσίας 1) Οι αιτίες της εξέλιξης κάθε ιδιαίτερης πηγής εξουσίας, λόγω της σχετικής αυτονομίας της, κείνται στην πρότερη κατάσταση της ίδιας της πηγής. 2) Όταν εκλεπτύνουμε την ερμηνεία μας προσμετρώντας την επίδραση και των υπόλοιπων πηγών εξουσίας, δεν θα πρέπει να αναφερόμαστε στα ουσιαστικά χαρακτηριστικά ή λειτουργίες τους. Αντίθετα, θα πρέπει να διερευνούμε περιφερειακές πλευρές τους που τυγχάνει να έχουν ιδιαίτερα σημαντικές (και συνήθως απρόβλεπτες) συνέπειες για την πηγή εξουσίας που εξετάζουμε.

Συγκριτική Ανάλυση Μεσαίου Επιπέδου Η εμπειρική πραγματικότητα δεν εμπεριέχει αρκετές αυτόνομες και ανάλογες περιπτώσεις που θα μας επέτρεπαν την απρόσκοπτη συγκριτική έρευνα. Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι η λεπτομερής ιστορική αφήγηση που επιτρέπει μια πιο εμπεριστατωμένη διερεύνηση της ύπαρξης ή μη ενός υποδείγματος (pattern), ή μιας διαδικασίας ή σειράς συμπτώσεων και απροόπτων. Συνολικά, η σύγχρονη Ιστορική Κοινωνιολογία προτιμά την Ανάλυση Μεσαίου Επιπέδου: μια εις βάθος ιστοριογραφική σύγκριση ενός μικρού αριθμού ομοειδών περιπτώσεων, μια μέθοδος που ισορροπεί ανάμεσα στην γενικευμένη συγκριτική μέθοδο, και την ανάλυση μιας κοινωνίας απομονωμένης από το περιβάλλον της.

Το Νόημα της Ιστορίας Οι ανθρώπινες διεργασίες δεν δύναται να περικλυσθούν ούτε σε συστήματα, ούτε σε ολότητες. Η κοινωνική πράξη δεν είναι δυνατόν να αναχθεί σε ένα ύστατο συστημικό παράγοντα, όπως το «σύστημα παραγωγής», η «κουλτούρα», ή ένα «κανονιστικό σύστημα». Καθώς οι κοινωνίες δεν αποτελούν απόλυτες ενότητες, οι κοινωνικές σχέσεις δεν δύνανται να αναχθούν «εν τέλει», ή «ύστατα» σε κάποια στοιχείο του «κοινωνικού συστήματος»

Η «τελική στάση» της πανανθρώπινης κοινότητας, αλλά και η εις βάθος στοχοποίηση των επί μέρους κοινωνικών δράσεων αποκλείεται λόγω των εξής: 1. πλουραλισμό των οργανωτικών σχημάτων, 2. Συνεχή ανησυχία και αναστοχαστικότητα του ανθρώπου, 3. απροσδόκητες συνέπειες που η κοινωνική δράση πάντοτε επιφέρει. Η λογική της ιστορίας βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα στα δύο άκρα της εσχατολογικής και της χαοτικής ανάγνωσης της ιστορίας, σε κάποιο σημείο που ονομάζεται «πρότυπη σύγχυση» της ανθρώπινης ιστορίας.

Η Διττή Φύση των Εξουσιαστικών Δικτύων Το αέναο της ιστορικής διαδικασίας βρίσκεται στην διττή φύση των δικτύων εξουσίας, υπεύθυνη για την δημιουργία μιας ενδο-συστημικής, διαλεκτικής έντασης που κρατά την ανθρώπινη δράση σε διαρκή κίνηση. Καθένα από τα τέσσερα είδη δικτύων χαρακτηρίζεται από μια ένταση που δημιουργείται από την πίεση που ασκούν αντιθετικές δυνάμεις, μια ενδο-συστημική, διαλεκτικής ένταση που κρατά την ανθρώπινη δράση σε διαρκή κίνηση.

Τα πολιτικά δίκτυα, συγκεντρωτικά όπως είναι, δημιουργούν ένταση ανάμεσα στο κέντρο και την περιφέρεια. Το κέντρο δημιουργεί την περιφέρεια την οποία και προσπαθεί να ελέγξει, ενώ η περιφέρεια προσπαθεί να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερους πόρους από το κέντρο ενώ ταυτόχρονα υπερασπίζεται, ή καλλιεργεί, την αυτοτέλειά της.

Τα ιδεολογικά δίκτυα μπορεί να χρησιμοποιηθούν είτε υπερβατικά, για να μειώσουν την αποτελεσματικότητα των ήδη υπαρχόντων εξουσιαστικών δικτύων, είτε για να ειρηνεύσουν την κρατική περιφέρεια εφαρμόζοντας ιδεολογήματα που ανταποκρίνονται στις επιθυμίες μιας κυρίαρχης ομάδας.

Στα δίκτυα οικονομικής εξουσίας, η διπότητα εμφανίζεται ως μια ένταση ανάμεσα στην κρατική επιθυμία ελέγχου της οικονομίας, και την επιθυμία της κοινωνίας των πολιτών για μια περιορισμένη κρατική εξουσία, όπως και στις αντιθετικές πιέσεις αναδιανομής του οικονομικού προϊόντος.

Η στρατιωτική εξουσία από την μια, αποτελεί το πιο άμεσο εργαλείο ανθρώπινης εξουσίας αναγκαστικά λειτουργικό σε περιορισμένο χώρο, ενώ από την άλλη, διαθέτει μια πολύ πιο εκτεταμένη πρόσβαση τρομοκρατικής φύσης πάνω σε μεγάλες γεωγραφικές εκτάσεις και κοινωνικούς χώρους

Το κράτος είναι ένα διαφοροποιημένο σύνολο θεσμών και προσωπικού που υλοποιεί τον συγκεντρωτισμό οι πολιτικές σχέσεις εξακτινώνονται εξωστρεφώς για να καλύψουν μια εδαφικά οροθετημένη περιοχή επί της οποίας το εν λόγω σύνολο αξιώνει μονοπώλιο δεσμευτικής και μόνιμης επιβολής κανόνων, υποστηριζόμενο από φυσική βία.

Η διαστρωμάτωση περιλαμβάνει τη μόνιμη, θεσμοποιημένη εξουσία κάποιων επί των υλικών πόρων ζωής των άλλων. Η εξουσία της μπορεί να είναι η φυσική βία ή η ικανότητα στέρησης από τους άλλους των αναγκαίων μέσων επιβίωσής τους.