Cooper, R., 2007, “Living with Global Imbalances”, Brooking Papers on economic Activity, 2, pp. 91-107 Μάθημα: Θέματα Ελληνικής, Ευρωπαϊκής και παγκόσμιας οικονομίας Eμμανουέλα Σουλτάτου Α.Μ. 34019

ΗΠΑ: είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο ΗΠΑ: είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Διαθέτει το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής Όμως περισσεύουν ακόμα τα υπόλοιπα 2/3 του κόσμου Η οικονομία των ΗΠΑ και οι οικονομίες του υπόλοιπου κόσμου διασταυρώνονται μέσω των διεθνών συναλλαγών Πως η διασταύρωση αυτή σχετίζεται με την μεγάλη παγκόσμια ανισορροπία;

Οι Αμερικάνοι αποταμιεύουν αρκετά σε σχέση με το ευρύτερο πλαίσιο της παγκόσμιας ανισορροπίας; Την δεκαετία μεταξύ 1995-2006, το έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ έχει αυξηθεί από 1,5% του ΑΕΠ σε 6,1% του ΑΕΠ Στα τέλη της δεκαετίας του ΄90, μειώνεται η ιδιωτική αποταμίευση ενώ αυξάνονται οι επενδύσεις και οι δημόσιες δαπάνες και ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός γίνεται πλεονασματικός CA = Sg + Sp + I

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι επενδύσεις μειώνονται και ακόμα περισσότερο μειώνονται οι δημόσιες αποταμιεύσεις. Oι φόροι μειώνονται και οι δημόσιες δαπάνες αυξάνοναι. Τέλος υπάρχει μια μικρή αύξηση και στις ιδιωτικές επενδύσεις.Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών να διευρύνεται. CA = Sg + Sp – I CA = Sp + ( T – G ) - I Sg = T - G

Γιατί παρά του χαμηλούς δείκτες των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων η οικονομία των ΗΠΑ εξακολουθεί να μεγεθύνεται; Οι Αμερικάνοι χρησιμοποιούν αποτελεσματικά το κεφάλαιο «Αποταμίευση»: η κατανάλωση που αναβάλλεται σήμερα για λόγους μεγαλύτερης κατανάλωσης στο μέλλον είτε από το ίδιο το άτομο είτε από μελλοντικές γενιές

Συμφωνα με αυτόν τον ορισμό, θα έπρεπε να προστεθούν πολλά στοιχεία στον τρόπο υπολογισμού των εθνικών λογαριασμών: δαπάνες εκπαίδευσης Δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη Αγορές διαρκών καταναλωτικών αγαθών Άυλες επενδύσεις (κατάρτιση εργαζομένων και επωνυμία του προϊόντος Προσθέτοντας αυτά τα στοιχεία οι αποταμιεύσεις και οι επενδύσεις για το 2005 θα αυξάνονταν από 14% σε 39% και από 20% σε 44% του ΑΕΠ αντίστοιχα

Δημοσκοπικά αποτελέσματα δείχνουν είναι απίθανο οι Αμερικάνοι στο μέλλον να είναι χειρότερα απ’ότι οι σημερινές γενιές σε υλικό επίπεδο. Παρ’όλα αυτά, η μεγαλύτερη κληρονομιά της τρέχουσας γενιάς στην επόμενη είναι τα θεσμικά όργανα και τα κίνητρα για τεχνικές αλλαγές και καινοτομίες

Από την σκοπιά των νοικοκυριών, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα κέρδη του κεφαλαίου σε πραγματικά και χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία τα οποία μπορούν όλο και περισσότερο να συγκεντρωθούν για επανεπένδυση εξαιτίας των καινοτομιών στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Τα στοιχεία αυτά δεν προσθέτουν κοινωνικές αποδόσεις στο μέλλον αλλά νομίμως υπολογίζονται ως αποταμιεύσεις από την σκοπιά του νοικοκυριού σημειώνοντας τεράστια διαφορά στον συνολικό πλούτο του νοικοκυριού. Από το 1990 έως το 2005 ο καθαρός πλούτος των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 6,5% το χρόνο

Μπορεί να διατηρηθεί ένα έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ άνω των 800 δις $ τον χρόνο; Οι απόψεις διίστανται: Μερικοί θεωρούν το έλλειμμα μεγαλύτερο από κάθε άλλη φορά και πιστεύουν ότι η χώρα στρέφεται σε επικύνδυνα μονοπάτια που θα οδηγήσουν σε κρίση πληρωμών Άλλοι πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θα σταματήσουν να είναι ελκυστικές στους ξένους και συνεπώς εκείνοι θα σταματήσουν να επενδύουν στις ΗΠΑ Τέλος κάποιοι θεωρούν ότι ακόμα και αν είναι βιώσιμο, δεν είναι επιθυμητό αφού κληροδοτεί περισσότερες υποχρεώσεις για τις μελλοντικές γενιές

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών είναι μεγάλο Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών είναι μεγάλο. Όμως είναι μικρότερο από το έλλειμμα που θα είχε προκύψει αν οι παγκόσμιες χρηματοοικονομικές αγορές ήταν πλήρως παγκοσμιοποιημένες  αυτοί που αποταμιεύουν ανά τον κόσμο κατανέμουν τις αποταμιεύσεις τους σύμφωνα με τα σχετικά μεγέθη των εθνικών οικονομιών χωρίς προκατάληψη προς τις εγχώριες επενδύσεις Αρκετά απλοποιημένη προσέγγιση αλλά μπορεί να αποτελέσει σημείο εκκίνησης

Το μερίδιο των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία ήταν 30% το 2000, αυξήθηκε ελαφρώς το 2001-2002 και έπεσε στο 27,5% το 2006. Αφού δεν υπάρχει μεροληψία το υπόλοιπο του κόσμου θα επένδυε αυτά τα μερίδια των αποταμιεύσεων στις ΗΠΑ Και οι Αμερικάνοι θα επένδυαν το 2000 το 70% των αποταμιεύσεων τους στο υπόλοιπο του κόσμου φτάνοντας το 72,5% το 2006 Καθαρές ξένες επενδύσεις 480 δισ $ στις ΗΠΑ το 2000έναντι των πραγματικών ροών των 380 δισ $ Οι καθαρές ξένες επενδύσεις θα αυξάνονταν στο 1,2 τρισ $ το 2006 συγκριτικά με τις πραγματικές επενδύσεις των 811 δισ $

Το καθαρό πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών του ‘υπόλοιπου κόσμου’ πρέπει εξ ορισμού να είναι ίσο με το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ (πλην της μέτρησης των σφαλμάτων) Γιατί συμβαίνουν τέτοια πλεονάσματα; Ποιοι οι λόγοι των υψηλών αποταμιεύσεων; Σημαντική αύξηση των τιμών του πετρελαίου από το 2002  κερδών των χωρών που εξάγουν  δημιουργία πλεονάσματος (αν και μεγάλο μέρος παροδικό) Κουβέιτ και Νορβηγία: δέσμευση μέρους των κερδών από το πετρέλαιο και επένδυση του στο εξωτερικό για αύξηση του οφέλους των μελλοντικών γενεών

Αβεβαιότητα και ανασφάλεια για το μέλλον Πρωτοβουλίες της διοίκησης των εταιρειών για διατήρηση αντί για κατανομή των κερδών Δημογραφική αλλοίωση πολλών χωρών  γήρανση των κοινωνιών. Συμβαίνει για δύο λόγους: Αύξηση της μακροζωίας Μείωση των γεννήσεων Αυξηση της μακροζωίας Τον τελευταίο μισό αιώνα η μακροζωία στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 8,2 έτη και στην Ιαπωνία κατά 16 έτη  αύξηση της αβεβαιότητας σχετικά με το προσδόκιμο ζωής καθώς και ανασφάλεια για την βιωσιμότητα των δημόσιων συνταξιοδοτικών συστημάτων  αποταμιεύσεων (προληπτικά)

Χαμηλή γεννητικότητα μείωση του αριθμού των νέων ενηλίκων  λιγότερα νοικοκυριά μικρότερη ζήτηση για σχολεία, στέγαση και όλων όσων συνδέονται με αυτά λιγότερο κεφάλαιο για τα νέα μέλη του εργατικού δυναμικού Επιπλέον, οι νέοι ενήλικες σήμερα είναι κατά μέσο όρο περισσότερο μορφωμένοι αλλά και πιο ευέλικτοι τόσο γεωγραφικά όσο και επαγγελματικά. Συνεπώς μια μείωση του αριθμού τους θα είχε αρνητικό αντίκτυπο στην αύξηση της παραγωγικότητας

Γενικά Δεδομένα: Ιαπωνία: οι επενδύσεις και οι αποταμιεύσεις έχουν μειωθεί Γερμανία: οι ιδιωτικές αποταμιεύσεις έχουν αυξηθεί, αλλά οι επενδύσεις έχουν πέσει κατακόρυφα Το ίδιο ισχύει και για τις νεες πλούσιες ασιατικές χώρες Ασία: οι επενδύσεις έχουν αυξηθεί (υπερβαίνουν το 40% του ΑΕΠ της Κίνας) καθώς και οι αποταμιεύσεις

Στοιχεία του Πίνακα 2: Ο αριθμός των νέων ενηλίκων (15-29) σε απόλυτους όρους αλλά και ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού μειώνεται σε Κίνα, Γερμανία, Ιαπωνία και στις τέσσερις καινούριες πλούσιες οικονομίες της Ασίας Αντίθετα στις ΗΠΑ ο αριθμός των νέων αναμένεται να αυξηθεί ελαφρώς τις επόμενες δυο δεκαετίες γεγονός που μπορεί να οφείλεται εν μέρει και στις αυστηρές παραδοχές απογραφής που αφορά τους μετανάστες Κίνα: αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση. Ο αγροτικός πληθυσμός και έχει μειωθεί και αναμένεται περαιτέρω μετακίνηση προς τις πόλεις  γρήγορη αύξηση του αστικού πληθυσμού αύξηση της ζήτησης για στέγαση, σχολεία, παραγωγικό κεφαλαιουχικό απόθεμα. Επιπλέον, το κ.κ. εισόδημα των κινέζων αυξάνεται κατά 7% ετησίως  αύξηση απαιτήσεων για το μέγεθος και την ποιότητα των σπιτιών  μεγάλη αύξηση της ζήτησης για στέγαση. Ακόμα, παρατηρούνται υψηλά ποσοστά επενδύσεων, αποταμίευσης αλλά και κατανάλωσης. Τέλος, οι κρατικές επιχειρήσεις δεν πληρώνουν μερίσματα στις κυβερνήσεις τους  αυξάνουν τα κέρδη και τις εταιρικές αποταμιεύσεις

Εντυπωσιακές είναι οι προβολές του πληθυσμού σε αυτές τις χώρες: Ο μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα σε αναπαραγώγικη ηλικία είναι 1,4 για την Γερμανία και την Ιαπωνία και περίπου 1 για το Χονγκ Κονγκ και τν Σιγκαπούρη Για να διατηρηθεί ο πληθυσμός μακροπρόθεσμα απαιτούνται 2,1 παιδιά ανά γυναίκα Μεταξύ των πλουσίων χωρών, οι ΗΠΑ αποτελούν εξαίρεση αφού παρ’όλο που τα ποσοστά γεννήσεων έχουν μειωθεί, ο μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα παραμένει πάνω από 2 Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι μετανάστες που εγκαθίστανται στις ΗΠΑ (πάνω από 1 εκ. ετησίως) είναι νέοι και ενσωματώνονται σχετικά εύκολα στο εργατικό δυναμικό των ΗΠΑ

Γιατί επενδύουμε στις ΗΠΑ περισσότερο απ’ότι σε άλλες χώρες; Το μέγεθος της οικονομίας και η ασφάλεια της επένδυσης Στις στις χώρες χαμηλού κεφαλαίου οι αποδόσεις συχνά είναι χαμηλές λόγω της ισχυρής συμπληρωματικότητας μεταξύ επενδυμένου ιδιωτικού κεφαλαίου και του θεσμικού πλαισίου Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας είναι ασφαλή και η επίλυση των διαφορών γρήγορη και αμερόληπτη Οι ΗΠΑ εξακολουθουν να είναι μια δυναμική οικονομία παρά τον πλούτο και την ωριμότητά της Οι χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ είναι ακόμα μεγαλύτερες σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο και πολλοί εμπορεύσιμοι τίτλοι είναι πολύ μεγαλύτερης ρευστότητας στην αγορά των ΗΠΑ αυξάνοντας την ελκυστικότητα τους

Η αγορά των ΗΠΑ προσφέρει ένα ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων διαφορετικών χαρακτηριστικών κινδύνου Οι αποδόσεις τίτλων χρέους των ΗΠΑ έχουν γίνει πρόσφατα υψηλότερες από αυτές που αφορούν παρόμοιους τίτλους σε πολλές πλούσιες χώρες όπως η Ιαπωνία και η ηπειρωτική Ευρώπη Οι ξένοι επενδυτές βρίσκουν τα χαρακτηριστικά των επενδύσεων στις ΗΠΑ επαρκώς ελκυστικά ώστε να ξεπεράσουν τους πιθανούς συναλλαγματικούς κινδύνους

Ποιες οι προοπτικές για μελλοντικές επενδυτικές ευκαιρίες στις ΗΠΑ; Η συσσώρευση ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών επηρεάζει την καθαρή διεθνή επενδυτική θέση μιας χώρας (NIIP) Αν D NIIP, Yτο προϊόν, rοι καθαρές αποδόσεις του NIIP, B το έλλειμμα στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών τότε, dD=B+rD Η σταθεροποίηση του D σε σχέση με το GDP (D/Y), σημαίνει ότι το dD/Y ισούται με την αύξηση του ονομαστικού GDP Δηλ., αν η αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ των ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια είναι 5%, τότε ένα σταθερό D/Y θα απαιτήσει dD/D=0.05 dD=B+rD=>dD/D=B/D+r B/D + r = 0.05

Το 2006 το NIIP των ΗΠΑ ήταν 2,2 τρισ $ ή 16% του ΑΕΠ των ΗΠΑ και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ήταν 6% Αυτά τα νούμερα δείχνουν μικρή προοπτική σταθεροποίησης του D/Y και άρα το έλλειμμα των ΗΠΑ μπορεί να διατηρηθεί μόνο αν το r είναι αρνητικό Μέχρι σήμερα το r είναι αρνητικό αφού τα κέρδη των επενδύσεων των ΗΠΑ στο εξωτερικό υπερβαίνουν τα κέρδη των ξένων επενδύσεων στις ΗΠΑ Επιπλέον, οι συνολικές αποδόσεις σε ξένες επενδύσεις υπερβαίνουν σημαντικά τα καταγεγραμμένα κέρδη και η αύξηση των τιμών της αγοράς έχει οδηγήσει η διαφορά που ευνοεί τις ΗΠΑ να έχει γίνει ακόμα μεγαλύτερη Έτσι, παρ’όλο που το αθροιστικό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ από το 1990-2006 ήταν 5,21 τρισ $, η αύξηση στην καθαρή θέση των ΗΠΑ ήταν 2 τσιδ $ δηλ. λιγότερο από το μισό

Πόσο από τις ΗΠΑ κατέχουν οι ξένοι; Απαραίτητο να εξετάσουμε τις ξένες επενδύσεις στις ΗΠΑ Το μερίδιο των ξένων κεφαλαίων έχει αυξηθεί σταθερά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αλλά οι ξένοι δεν επενδύουν γενικά σε εγχώριο μετοχικό κεφάλαιο και τα μερίδια ιδιοκτησίας τους σε περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ δεν αυξάνουν τόσο γρήγορα όσο θα υπέθεται κανείς βασισμένος μόνο στις τιμές του δαλαρίου. Η συνολική αξία των χρηματοοικονομικών στοιχείων έχει αυξηθεί με ταχείς ρυθμούς Τα συνολικά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία στην οικονομία των ΗΠΑ στα τέλη του 2006 ήταν 129 τρισ $ ή 9,7 φορές το ΑΕΠ του 2006. Το 1965 ήταν μόνο 4,8 φορές το ΑΕΠ. Δηλ.,για το διάστημα 1965-2006, ενώ το ονομαστικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 7,4% το χρόνο, τα συνολικά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία αυξήθηκαν κατά 9,2% το χρόνο

Το σύνολο των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων περιλαμβάνει απαιτήσεις από τον ένα τομέα στον άλλο Τελικά, η οικονομία των ΗΠΑ είναι «ιδιοκτησία» των νοικοκυριών των ΗΠΑ και των μη κερδοσκοπικών οργανισμών  το ξένο μερίδιο αυτών των χρηματοοικονομικών στοιχείων είναι 7%, 14% και 15% για τα έτη 1980, 2000 και 2006 αντίστοιχα. Τα ποσοστά αυτά παραμένουν αρκετά κάτω από το επίπεδο της ξένης ιδιοκτησίας που θα εξασφαλίζονταν σε ένα κόσμο χωρίς προκαταλήψεις και αρκετά κάτω από τα επίπεδα της ξένης ιδιοκτησίας που έχουν επιτευχθεί σε πολλές άλλες χώρες (Αυστραλία, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία) Έτσι, παρ’όλο που το μερίδιο των χρηματοοικονομικών στοιχείων των ΗΠΑ που μπορεί να ανήκει στους ξένους έχει κάποιο όριο, αυτό διαθέτει ακόμα μεγάλο περιθώριο αύξησης πριν αρχίσει να επηρεάζει αρνητικά την αμερικανική ικανότητα να προσφέρει χρηματοοικονομικά στοιχεία

Χρειάζεται να ανησυχούμε για το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ; Συνταξιούχοι ανά τον κόσμο κάνουν επενδύσεις στις ΗΠΑ θεωρώντας τις πιο κερδοφόρες και ασφαλέις. Έτσι οι ισχυρές κυβερνητικές προσπάθειες να μειωθεί το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών είναι λανθασμένες  τι είναι αυτό που θα κάνει τους συνταξιούχους εκτός των ΗΠΑ να ξοδέψουν περισσότερο; Πρέπει να συνδυαστεί μια τονωτική δημοσιονομική πολιτική με μια αυστηρότερη νομισματική πολιτική (ώστε να τονώσει το νόμισμα) και ανατίμηση του νομίσματος Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ μπορεί να συνεχίσει να διευρύνεται μερικά χρόνια ακόμα Γνωρίζουμε ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές οδηγούνται από ψυχολογικούς και οικονομικούς παράγοντες

Μία σημαντική υποτίμηση του $ θα μπορούσε να συμβεί Μία σημαντική υποτίμηση του $ θα μπορούσε να συμβεί. Μια πτώση στο $ θα είχε σοβαρές οικονομικές συνέπειες: θα μείωνε τις εισαγωγές και θα πίεζε τις επενδύσεις σε άλλες πλούσιες χώρες Επιπλέον το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δεν μπορεί να αυξάνεται επ άπειρον. Κάποτε η διαδικασία της οικονομικής παγκοσμιοποίησης θα επιβραδυνθεί και οι γερασμένες οικονομίες θα σταματήσουν να αποκτούν ξένα περιουσιακά στοιχεία και θα αρχίσουν να καταναλώνουν τα κέρδη από τις επενδύσεις τους στις ΗΠΑ  οι συνολικές δαπάνες των χωρών τους θα αυξηθούν σε σχέση με το προϊόν τα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα μειωθούν και τελικά θα εξαφανιστούν Αυτή η διαδικασία θα οδηγήσει στην μείωση των ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ χωρίς καμία υποτίμηση του νομίσματός τους

Συμπερασματικά, οι ΗΠΑ αν και πλούσια και πολιτικά ώριμη χώρα, μπορεί να θεωρηθεί νέα και ακόμα αναπτυσσόμενη: Διαθέτει δυναμική και καινοτόμα οικονομία Ιδιαίτερα δημογραφικά στοιχείατα ποσοστά των γεννήσεων δεν έχουν μειωθεί και η μετανάστευση προσδοκάται να συνεχιστεί σε μεγάλη κλίμακα Καινοτόμος χρηματοπιστωτικός τομέαςεισάγει συνεχώς νέα προϊόντα Διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία και στην παραγωγή εμπορεύσιμων χρεογράφων Για τους παραπάνω λόγους όσοι ανά τον κόσμο αποταμιεύουν επιθυμούν να αποταμιεύουν κατά το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος των αποταμιεύσεων τους στις ΗΠΑ

Έτσι, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ και το αντίστοιχο πλεόνασμα οπουδήποτε αλλού, αν και συνήθως περιγράφεται ως ανισορροπία, δεν σηματοδοτεί απαραίτητα οικονομική ανισορροπία στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία και μπορεί κάλλιστα να παραμείνει μεγάλο για τα επόμενα χρόνια