ΔΙΑΛΕΞΗ 8 Διαταραχές προσωπικότητας Αιτιολογία Αξιολόγηση Νοσηλευτικές διαγνώσεις Σχεδιασμός Ειδικές διαταραχές

Προσωπικότητα Συγκροτείται από σταθερά πρότυπα Καθορίζουν το πώς το άτομο αντιλαμβάνεται το περιβάλλον και τον εαυτό του Αναπτύσσεται καθώς το άτομο προσαρμόζεται στο φυσικό, συναισθηματικό, κοινωνικό και πνευματικό περιβάλλον του Χαρακτηριστικά προσωπικότητας θεωρούνται οι ιδιότητες, οι οποίες αντανακλώνται στο τρόπο που τα άτομα διαχειρίζονται συναισθήματα και παρορμήσεις, αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τους άλλους, αντιδρούν στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα και αποδίδουν νόημα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις

Διαταραχές Προσωπικότητας Διαγιγνώσκονται όταν κάποια πρότυπα ή χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι ανελαστικά, επίμονα, δυσπροσαρμοστικά και προκαλούν σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας Τα άτομα συχνά εκλαμβάνουν την προσωπικότητά τους ως φυσιολογική Αναπτύσσονται πριν ή κατά τη διάρκεια της εφηβείας, και διατηρούνται καθ' όλο το βίο Κατατάσσονται στις διαταραχές του άξονα ΙΙ (διαταραχές προσωπικότητας και νοητική υστέρηση)

Οργανώνονται σε τρεις διαγνωστικές ομάδες: Διαταραχές ομάδας Α: τα άτομα με αυτές τις διαταραχές χαρακτηρίζονται από περίεργη και εκκεντρική συμπεριφορά Διαταραχές ομάδας Β: έχουν τάση προς τη δραματοποίηση και χαρακτηρίζονται από αιρετική συμπεριφορά Διαταραχές ομάδας Γ: εμφανίζονται αγχώδη και φοβικά

Τα χαρακτηριστικά των διαταραχών προσωπικότητας εκδηλώνονται σε τέσσερις τομείς: Συμπεριφορικές εκδηλώσεις (περιλαμβάνουν πρότυπα καθημερινής συμπεριφοράς και ελέγχου των παρορμήσεων) Συναισθηματικές εκδηλώσεις (περιλαμβάνουν το εύρος, την ένταση, την ευμεταβλητότητα και την καταλληλότητα της συναισθηματικής ανταπόκρισης) Γνωστικές εκδηλώσεις (αντανακλούν τον τρόπο που γίνονται αντιληπτός ο εαυτός, οι άλλοι και τα γεγονότα) Κοινωνικό-πολιτισμικές εκδηλώσεις (αντανακλούν τη διαπροσωπική λειτουργικότητα)

Αιτιολογία Α. Νευροβιολογικοί παράγοντες Διαταραχές στη ρύθμιση του μεταιχμιακού συστήματος και στη διεγερσιμότητα του Κ.Ν.Σ Μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης έχουν συνδεθεί με τάση για αυτοτραυματισμούς, έντονο θυμό και επιθετική συμπεριφορά προς τους άλλους Αυξημένα επίπεδα νορεπινεφρίνης έχουν συνδεθεί με υπερευαισθησία σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα Μη φυσιολογικά επίπεδα ντοπαμίνης ενδέχεται να εξηγούν τα ψυχωσικά επεισόδια που συνδέονται με τη μεταιχμιακή και τη σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας

Β. Ψυχοδυναμικοί παράγοντες Η εχθρότητα προς τον εαυτό ενδέχεται να προβάλλεται στους άλλους ως αμυντική συμπεριφορά, προκειμένου να μην πληγωθεί από τους άλλους Προσπαθούν να ανταποκριθούν στα τελειοθηρικά πρότυπα που τους επέβαλαν οι γονείς Ένα ανώριμο Υπερεγώ Η ανησυχία των ατόμων για το δικό τους θυμό, και ο φόβος εγκατάλειψης απολήγουν σε φόβο για στενές διαπροσωπικές σχέσεις Το άγχος ίσως εκδηλώνεται ως διαταραχή προσωπικότητας

Γ. Κοινωνικοί παράγοντες Η κοινωνική καταπίεση ενδέχεται να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης Δ. Οικογενειακοί παράγοντες Η ανικανότητα διαχείρισης συγκρούσεων, η ανεπάρκεια εκπλήρωσης του γονεϊκού ρόλου, καθώς και η επικράτηση προτύπων ανάρμοστης συμπεριφοράς μπορεί να επηρεάζουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας σε ορισμένα άτομα Ένα χαοτικό περιβάλλον, όπου το άτομο βιώνει εμπειρίες κακοποίησης, η ανατροφή σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, όπου συνυπάρχουν πολλές γενιές και επικρατεί η υπερεμπλοκή και η αποτυχία εξατομίκευσης, σχετίζεται με τη διχοτομική σκέψη Φεμινιστική θεωρία. Η διάγνωση μιας διαταραχής προσωπικότητας αντανακλά περισσότερο την επιρροή των αυστηρών στερεοτύπων για το ρόλο του φύλου, παρά των γενετικών παραγόντων

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Εφ' όσον το άτομο είναι πιθανόν να μην αντιλαμβάνεται την ύπαρξη προβλήματος, Ο νοσηλευτής πρέπει να παραμένει ευαισθητοποιημένος κατά τη διαδικασία της συνέντευξης, ώστε το άτομο να μην λάβει επιφυλακτική ή αμυντική στάση Εάν είναι αναγκαίο, να ληφθεί συνέντευξη και από μέλη της οικογένειας Αξιολογήστε το επίπεδο λειτουργικότητας του ατόμου στα πεδία του συναισθήματος, της σκέψης, της συμπεριφοράς

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ Αναποτελεσματική αντιμετώπιση, σχετιζόμενη με την ανικανότητά του ατόμου να εμπιστευτεί τους άλλους Φόβος, σχετιζόμενος με απειλές που το άτομο θεωρεί ότι δέχεται από τους άλλους ανθρώπους ή το περιβάλλον Κοινωνική απομόνωση, σχετιζόμενη με επιθυμία για μοναχικές δραστηριότητες Διαταραγμένη προσωπική ταυτότητα, που σχετίζεται με διαταραγμένη αντίληψη του εαυτού

Βασικές αρχές νοσηλευτικής παρέμβασης Καθοδηγήστε τα άτομα προκειμένου να αντιληφθούν τον τρόπο με τον οποίο η συμπεριφορά τους επηρεάζει τη ζωή τους Οι παρεμβάσεις πρέπει να αποσκοπούν σε βραχυπρόθεσμους στόχους και να εστιάζουν σε μικρά βήματα, σχεδιασμένα να βελτιώσουν τη λειτουργικότητα και να μειώσουν τη δυσφορία Ανταγωνισμός για κυριαρχία ενδέχεται, επίσης, να αναπτυχθεί ανάμεσα στα μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού, όταν ο θεραπευόμενος εκδηλώνει συμπεριφορά διάσπασης της συνοχής της ομάδας, η οποία επιφέρει διχασμό στο προσωπικό και οδηγεί σε ένα χαοτικό περιβάλλον

Ειδικές στρατηγικές Προσεγγίστε το άτομο με τρόπο ευγενικό Σεβαστείτε την ιδιωτικότητα του Να είστε προσεκτικοί αναφορικά με τα εξωλεκτικά σας μηνύματα Σταδιακά, να ενθαρρύνετε την αλληλεπίδραση με άλλους Να είστε υπομονετικοί Διαμορφώστε και διατηρήστε σταθερό και δομημένο περιβάλλον Η ασφάλεια είναι πάντοτε η ύψιστη προτεραιότητα της φροντίδας Θέστε όρια = τα άτομα να διατηρούν τον έλεγχο των παρορμήσεών τους Συχνές συναντήσεις μεταξύ των μελών του προσωπικού Υποστηρίξτε τα άτομα να αναγνωρίζουν και να συζητούν τους φόβους τους Ενθαρρύνετε την άμεση επικοινωνία Εκπαιδεύστε το άτομο στη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων Ενθαρρύνετε την έκφραση των συναισθημάτων

Ψυχοφαρμακολογία Αντικαταθλιπτικά φάρμακα ενδείκνυνται για βραχύ χρονικό διάστημα Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σερετονίνης ενδείκνυνται για να μειώσουν την ευμεταβλητότητα της διάθεσης, την παρορμητική, επιθετική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά Αγχολυτικά μπορεί να συνταγογραφηθούν για να ανακουφίσουν τα συμπτώματα άγχους σε άτομα με διαταραχή προσωπικότητας

Γνωστιακή και συμπεριφορική ψυχοθεραπεία Η εκπαίδευση για την απόκτηση ικανότητας ελέγχου των παρορμήσεων είναι σημαντική για την ασφάλεια του ατόμου, καθώς συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού Η θέσπιση ορίων αποσκοπεί στην αποτροπή του θεραπευομένου να ελέγχει και να χειρίζεται τους άλλους Ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία Βασίζεται στο επίπεδο λειτουργικότητας και στις εξατομικευμένες ανάγκες του ατόμου Οι ομάδες αυτοβοήθειας ενδέχεται να ενισχύσουν την αυτογνωσία των ατόμων

Προαγωγή της ψυχολογικής ανακούφισης και μείωση του άγχους Ορισμένα άτομα αποφεύγουν τη λήψη αποφάσεων, προκειμένου να αποφύγουν το άγχος μιας πιθανής αποτυχίας Ορισμένα άτομα υιοθετούν μια τελειοθηρική συμπεριφορά, προκειμένου να προφυλαχτούν από το άγχος συναισθημάτων κατωτερότητας Το άγχος αποτρέπει ορισμένα άτομα από την αναζήτηση βοήθειας, λόγω του φόβου απόρριψης

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από ενδογενή δυσπιστία και καχυποψία Αποφυγή εξωτερίκευσης συναισθημάτων (εκτός από σύντομες εκδηλώσεις θυμού και μνησικακίας) Φόβος απώλειας της δυνατότητας ελέγχου Πεποίθηση ότι οι άλλοι έχουν στόχο να εκμεταλλευτούν το άτομο Αλληλεπίδραση με τρόπο ψυχρό και απόμακρο Ενδεχόμενη η παθολογική ζήλια για κάποιο άλλο σημαντικό πρόσωπο

Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από ενδογενή τάση αποσύνδεσης από τις κοινωνικές σχέσεις Απουσία επιθυμίας για στενές φιλίες Περιορισμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες ή σεξουαλικές σχέσεις Ενδεχόμενες εκδηλώσεις άγχους σε περίπτωση εξαναγκασμού Συχνή έκφραση ασαφών σκέψεων Αδιαφορία για τις απόψεις και τα συναισθήματα των άλλων

Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από ενδογενή τάση έντονης δυσφορίας απέναντι στις στενές σχέσεις Παράξενη/εκκεντρική συμπεριφορά Ενδεχόμενη παρουσία ψευδαισθήσεων Παροδικές εκδηλώσεις ψυχωσικών συμπτωμάτων σε περιόδους έντονου στρες και άγχους Συναισθήματα αμηχανίας σε περιπτώσεις οικειότητας Τάση αποφυγής των άλλων λόγω παράξενης και εκκεντρικής συμπεριφοράς

Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από ένα ενδογενές πρότυπο αδιαφορίας και παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων Κατά την παιδική ηλικία εκδηλώνεται με ψευδολογίες, κλοπές, σκασιαρχεία Ευερεθιστότητα και επιθετικότητα Τάση αντίληψης του εαυτού περισσότερο ευφυούς από τους άλλους Ανικανότητα καλλιέργειας διαπροσωπικών σχέσεων Συχνή παραβίαση των δικαιωμάτων των άλλων

Μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από ένα ενδογενές πρότυπο αστάθειας των διαπροσωπικών σχέσεων, της εικόνας του εαυτού Έντονη παρορμητικότητα Υψηλός κίνδυνος αυτοκτονίας και αυτοτραυματισμού Ευμετάβλητη συμπεριφορά Δυσχέρεια στη συγκράτηση του θυμού Ασταθείς διαπροσωπικές σχέσεις

Οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από έναν ενδογενή τύπο υπερβολικού συναισθηματισμού και ανάγκη προσέλκυσης της προσοχής Ταχέως μεταβαλλόμενο συναίσθημα Υπερίσχυση της συναισθηματικής έναντι της λογικής επεξεργασίας των γεγονότων Υπόκριση του ρόλου του θύματος

Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από ενδογενή αντίληψη μεγαλείου, ανάγκη για θαυμασμό και έλλειψη ενσυναίσθησης Αντίληψη υπερβολικής σπουδαιότητας του εαυτού και τάση εκμετάλλευσης των άλλων για ιδιοτελείς σκοπούς Διαρκής αναζήτηση του θαυμασμού των άλλων Ευμετάβλητη διάθεση Αλαζονία, υπεροψία, εγωκεντρικότητα Πεποίθηση ότι οι άλλοι φθονούν το άτομο Διαταραγμένες κοινωνικές σχέσεις

Εξαρτημένη διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από μια ενδογενή τάση υποχωρητικής και προσκολλητικής συμπεριφοράς, που σχετίζεται με υπερβολική ανάγκη για φροντίδα Άγχος όταν το άτομο βρίσκεται μόνο του Έλλειψη αυτοπεποίθησης Συνεχής δυσφορία, εκτός από τις περιπτώσεις που το άτομο εμπλέκεται σε μια υποστηρικτική σχέση

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας Χαρακτηρίζεται από ένα ενδογενές σταθερό πρότυπο υπεραπασχόλησης με τη μεθοδικότητα, την τελειοθηρία και τον έλεγχο Έντονη ανάγκη για ρουτίνα Μειωμένη ικανότητα εστίασης στον κεντρικό στόχο Απουσία ευελιξίας σε ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας Απροθυμία ανάθεσης εργασιών σε άλλους Δογματικότητα, ισχυρογνωμοσύνη Αναβλητικότητα λόγω φόβου ενδεχόμενου λάθους Διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις Απουσία ελεύθερου χρόνου, λόγω υπερβολικής αφοσίωσης στην εργασία και στην παραγωγικότητα

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ