Γυναικείες τέχνες- γυναικεία εκπαίδευση (19ος αι.-αρχές 20ού αι.) Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας Μάθημα «Ιστορία των γυναικών στην Ελλάδα, 19ος-20ός αιώνας» Διδάσκουσα: Λήδα Παπαστεφανάκη Γυναικείες τέχνες- γυναικεία εκπαίδευση (19ος αι.-αρχές 20ού αι.) Πηγές

« … Υπό το πρόσχημα της δήθεν μεταρρυθμίσεως της γυναικείας εκπαιδεύσεως προς όφελος της οικογενείας και της πολιτείας, ουδέν άλλο επιδιώκεται ή η επίσημος αναγνώρισις της αδυναμίας της γυναικός προς οίαν δήποτε ανωτέραν πνευματικήν ανάπτυξιν και ο εις το μαγειρείον και την εκκλησίαν αποκλεισμός αυτής. Η παιδεία είναι παρηγορία δια την γυναίκα, η αμάθεια είναι μαρτύριον, επαγόμενον μυρίας παρεκτροπάς, μύρια ελαττώματα. Αι γυναίκες ανιώσιν παρ’ ημιν, διότι ως επί το πλείστον είναι αμαθείς και όχι διότι είναι πολυμαθείς» Καλλιρρόη Παρρέν, 1889-1890

«Δεν διϊσχυριζόμεθα ότι η κόρη σήμερον ίνα μη πλήττη δέον να μη ράπτη «Δεν διϊσχυριζόμεθα ότι η κόρη σήμερον ίνα μη πλήττη δέον να μη ράπτη. Τουναντίον την θέλομεν να ράπτη, να πλέκη, να μαγειρεύη, να σιδηρόνη, τέλος να εξασκήται και ποικίλλη τον βίον της δι’ όλων αυτών των ενασχολήσεων. Να μη θεωρή όμως ως μόνον και φυσικόν προορισμόν της τας ενασχολήσεις ταύτας. Να μη διατάττη την υπηρέτριαν να ποτίση τα άνθη, ίνα μη διακόψη το ράψιμον της» Καλλιρρόη Παρρέν, 1889-1890

«Ουδαμώς εξεπλησσόμην βλέπων κοράσια […] επαναλαμβάνοντα επί λέξει το κείμενον εγχειριδίου τινός οικιακής οικονομίας ερωτώμενα πως γίνεται η μπουγάδα ή πως ράπτεται η απανωβελονιά. Η οικιακή οικονομία εν ολιγίστοις σχολείοις διδάσκεται, εν πάσι δε κατά κανόνα διδάσκονται εκείνα μόνον τα εργόχειρα, άπερ εις επίδειξιν μόνον εισί κατάλληλα, παραμελουμένων των αναγκαιοτάτων και χρησιμοτάτων. Πανταχού [στα σχολεία] είδον εκτεθειμένα κεντήματα πολυειδή, ουδαμού δε έργα ραπτικής ήτις περιφρονείται ίσως ως χειρονακτική μάλλον τέχνη». Νικόλαος Γ. Πολίτης, επιθεωρητής δημοτικής εκπαίδευσης επαρχίας Βόλου, 1885

«Δυστυχώς επικρατεί η τάσις προς άσκησιν χειροτεχνημάτων μάλλον ματαίων ή επωφελών και επιδεικτικών μάλλον ή χρησίμων». Ι. Φ. Κοφινιώτης, επιθεωρητής δημοτικής εκπαίδευσης επαρχίας Μεγαλόπολης, 1885

«…Ούτε σκοπός ημών είναι να εμψυχώσωμεν την επικρατούσαν εις τας κοινωνικάς τάξεις πολυτέλειαν, ουδέ να επαυξήσωμεν την ματαιοδοξίαν και φιλαρέσκειαν του γυναικείου φύλου, αλλά να διδάξωμεν και να μορφώσωμεν τας Ελληνίδας οικοδεσποίνας εις τα κυρίως οικιακά της γυναικός έργα προς ανακούφισιν εαυτής και των μελών της οικογενείας» Η ποικιλτική: «… τα παραγόμενα εξ αυτής ουδεμίαν πραγματικήν ανάγκην του ανθρώπου ικανοποιούσιν πλην της καλαισθησίας» Ξ. Ζύγουρας, εγχειρίδιο ραπτικής- κοπτικής 1882

«Η κόρη δεν ευκαιρεί. Απαιτούνται δύο ώραι της ημέρας δια γαλλικόν μάθημα, 2-3 ώραι δια κλειδοκύμβαλον, 2 δια περίπατον, 2 δι’ άλλην τινά ξένην γλώσσαν, 2 δια φωνητικήν μουσικήν. Και η μήτηρ καμαρόνει και εναβρύνεται αριθμούσα την ημερησίαν ταύτην κατατάξιν του χρόνου της θυγατρός της, ήτις την επαύριον του γάμου αγνοεί τίνι τρόπω εμβαλόνονται αι περικνημίδες του συζύγου ή προστίθενται κομβία εις τα υποκάμισα αυτού» Καλλιρρόη Παρρέν, 1888

Η Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή της Ενώσεως των Ελληνίδων δεν έχει σκοπό να συμβάλει στην αύξηση του αριθμού «των δυστυχών διδασκαλισσών δια της επισωρεύσεως νέων ακόμη μαθητών και μαθητριών». Αντίθετα, «ανοίγει […] ευρείας τας πύλας σταδίου εντίμου και βιοπαραγωγού […] δια της εκμαθήσεως τέχνης τινός γυναικείας και της εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως εις τας στοιχειώδεις και απαραιτήτους γνώσεις καλής οικοδεσποίνης και συζύγου και μητρός». Καλλιρόη Παρρέν στην Εφημερίδα των Κυριών, 1897

«Εν γένει η προς τα Οικοκυρικά και Επαγγελματικά τροπή της μορφώσεως των Ελληνίδων εχαιρετίσθη απανταχού μετά πολλού ενθουσιασμού, απεστάλησαν δε εκ Κύπρου και εκ Χίου και εκ Κωνσταντινουπόλεως και εκ Μικράς Ασίας νεάνιδες προς εκμάθησιν γυναικείων τεχνών εις το Επαγγελματικόν Σχολείον Αθηνών, το οποίον ενισχυόμενον και τελειοποιούμενον θα αποτελέση τον πυρήνα της επιδόσεως της Ελληνίδος εις βίον πρακτικώτερον και μάλλον ανταποκρινόμενον εις τον προορισμόν της». Περίληψις Λογοδοσίας της Ενώσεως των Ελληνίδων, δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Κυριών το 1899.

Η Οικιακή Οικονομία «είναι επιστήμη διδάσκουσα πάντα όσα σχέσιν έχουσι προς την καλήν διοίκησιν οίκου τινός. Διδάσκει δε τας γυναίκας ιδίως τίνα και οποία προσόντα πρέπει να αποκτήσωσιν, όπως καταστήσωσιν εαυτάς αξίας του προορισμού των, εις πόσα και ποία λεπτομερή έργα πρέπει να ασχολώνται και τίνων πραγμάτων την φειδώ δύνανται να επιδιώκωσι. Τέλος δεικνύει οίαν επιρροήν η γυνή δύναται να εξασκή επί της εαυτής οικογενείας και εντεύθεν επί της κοινωνίας ολοκλήρου». Περί οικιακής οικονομίας πραγματεία, μεταφρασθείσα εκ του γαλλικού προς χρήσιν των Ελληνίδων γυναικών, Αθήνα 1871

«Η αίσθησις του καλού εξευμενίζει και τας δυσχερεστέρας και αηδεστέρας όψεις του έργου της γυναικός και καθιστά αυτήν αρκούντως γενναία, ώστε να υποστή και την αηδίαν και τας αναφυομένας εξ ανάγκης δυσκολίας άνευ του ελαχίστου γογγυσμού ή παραπόνου». Περί οικιακής οικονομίας πραγματεία, μεταφρασθείσα εκ του γαλλικού προς χρήσιν των Ελληνίδων γυναικών, Αθήνα 1871

Μάθημα χειροτεχνίας, Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή, Ένωσις των Ελληνίδων [1897-1899;] Πηγή: Μπακαλάκη-Ελεγμίτου, 1987

Μάθημα μαγειρικής. Πηγή: Μπακαλάκη-Ελεγμίτου, 1987

Μάθημα ραπτικής. Πηγή: Μπακαλάκη-Ελεγμίτου, 1987

Μάθημα πυρογραφίας, Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή, Ένωσις των Ελληνίδων [1897-1899;] Πηγή: Μπακαλάκη-Ελεγμίτου, 1987

Από τα σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Από τα σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Πηγή: Μπακαλάκη-Ελεγμίτου, 1987