Οικονομική Επιχειρήσεων Δρ. Μάριος Τρίγκας Ph.D. Οικονομικής & Καινοτομίας Επιχειρήσεων Επιστημονικός Συνεργάτης ΤΕΙ Λάρισας 6974287874  mtrigkas@cereteth.gr, mtrigkas@for.auth.gr Τμήμα Λογιστικής ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Λάρισα 2013 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ

ΜΕΡΟΣ Γ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ – ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΕΡΟΣ Γ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ – ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ

Οι δαπάνες τόκων προκύπτουν από το γεγονός, ότι για τη λειτουργία της επιχείρησης δεσμεύονται σ' αυτή χρηματικά κεφάλαια. Εάν ο επιχειρηματίας δεν τοποθετούσε τα κεφάλαια αυτά στη επιχείρηση θα μπορούσε να τα έχει τοποθετήσει σε κάποια άλλη επιχείρηση από την οποία θα εισέπραττε ορισμένα χρήματα κάθε χρόνο (π.χ. τόκους από τράπεζα). Με την απόφασή του, να δεσμεύσει το κεφάλαιό του στη επιχείρηση, έχει παραιτηθεί ουσιαστικά από τους τόκους π.χ. της τράπεζας. Η παραίτηση αυτή ισοδυναμεί με απώλεια χρημάτων για τον επιχειρηματία, το ύψος της οποίας μπορεί ο επιχειρηματίας να το υπολογίσει (ή να το αναπληρώσει) με τη μορφή των τόκων του δεσμευόμενoυ κεφαλαίου. Οι δαπάνες τόκων είναι επομένως (υπο) λογιστικές δαπάνες. Οι ετήσιες δαπάνες τόκων (Τ), για πάγιο υλικό απεριόριστης διάρκειας ζωής, όπως είναι πχ το οικόπεδο πάνω στο οποίο είναι εγκατεστημένη η επιχείρηση, υπολογίζονται σαν γινόμενο της αξίας Α και του επιτοκίου ρ, δηλ. Αντίθετα, για πάγιο υλικό περιορισμένης διάρκειας ζωής (μηχανήματα, έπιπλα κλπ), οι δαπάνες τόκων υπολογίζονται σαν γινόμενο της μέσης αξίας (Α/2) του υλικού κατά τη διάρκεια της ζωής του και του επιτοκίου ρ.

ΑΣΚΗΣΗ Η αξία του οικοπέδου μιας επιχείρησης μαζί με τις εγκαταστάσεις της επιχείρησης ανέρχεται σε 90.000 ΕΥΡΩ και η αξία ανέγερσης μιας προσθήκης του εργοστασίου σε 18.000 ΕΥΡΩ. Με ένα επιτόκιο 5%, οι ετήσιες δαπάνες τόκων για τη δέσμευση του κεφαλαίου αυτού ανέρχονται σε: Λύση

ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΤΑ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΦΟΡΕΑ Φορέας κόστους είναι το προϊόν Θέση κόστους είναι επιμέρους τμήματα μέσα στην επιχείρηση ή μεμονωμένες θέσεις εργασίας στις οποίες δημιουργούνται δαπάνες Ο υπολογισμός των δαπανών κατά θέση κόστους, δηλ. στα διάφορα τμήματα της επιχείρησης τα οποία λειτουργούν όλα μαζί και δημιουργούν δαπάνες, ονομάζεται κοστολόγηση κατά θέση. Αντίστοιχα κοστολόγηση κατά φορέα είναι ο υπολογισμός των δαπανών κατά φορέα κόστους που μπορεί σε μια επιχείρηση να είναι οι διαφορετικοί τύποι προϊόντων.

ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΤΑ ΦΟΡΕΑ Υπάρχουν 4 βασικά συστήματα κοστολογήσεως κατά φορέα, που διακρίνονται μεταξύ τους από το αν και πως επιμερίζεται το σύνολο των δαπανών μιας περιόδου στους φορείς κόστους

Η σταθμική διαιρετική κοστολόγηση Η σταθμική διαιρετική κοστολόγηση εφαρμόζεται όταν με την ίδια πρώτη ύλη ή με την ίδια μέθοδο παραγωγής παράγονται περισσότερα του ενός προϊόντα ή όταν πρόκειται για συμπαράγωγα προϊόντα. Στις περιπτώσεις αυτές οι κοινές δαπάνες επιμερίζονται στα καθ' έκαστα προϊόντα με τη βοήθεια συντελεστών σταθμίσεως, προστίθενται στο αναλογούν για κάθε προϊόν ποσό κοινών δαπανών και οι άμεσες δαπάνες της περιόδου, και το άθροισμα διαιρείται με την παραχθείσα κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής ποσότητα προϊόντος. Σαν συντελεστές σταθμίσεως χρησιμοποιούνται αριθμοί, το μέγεθος των οποίων είναι ανάλογο της επιβαρύνσεως των κοινών δαπανών. Οι αριθμοί αυτοί μπορεί να είναι π.χ. ο χρόνος της παραγωγής ή και χρηματικές αξίες, όπως είναι οι τιμές αγοράς των καθ' έκαστα προϊόντων, η αναλογία μεταξύ τιμής και συνολικών εσόδων κλπ.

Μια βιοτεχνία κατασκευάζει 3 τύπους ενός προϊόντος σε ποσότητες 500, 300 και 200 αντίστοιχα ετήσια τους οποίους πουλά σε τιμές 300, 400 και 500 € / τεμάχιο αντίστοιχα. Επειδή τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι αρκετά διαφοροποιημένα μπορεί το λογιστήριο της επιχείρησης να υπολογίσει τις άμεσες δαπάνες για κάθε τύπο οι οποίες είναι 150, 200 και 250 € ανά τεμάχιο. Αν οι συνολικές δαπάνες της επιχείρησης ανέρχονται σε 300.000 € να υπολογιστεί το ολικό κόστος ανά τύπο προϊόντος με τη μέθοδο της σταθμικής διαιρετικής κοστολόγησης. Λύση Από τα παραπάνω δεδομένα έχουμε συνολικές δαπάνες 300.000 €. Το σύνολο των εσόδων υπολογίζεται από 500 Χ 300 + 300 Χ 400 + 200 Χ 500 = 150.000 + 120.000 + 100.000 = 370.000 €. Το σύνολο των άμεσων δαπανών υπολογίζεται από 500 Χ 150 + 300 Χ 200 + 200 Χ 250 = 75.000 + 60.000 + 50.000 = 185.000 €. Άρα οι συνολικές κοινές δαπάνες θα είναι: 300.000 – 185.000 = 115.000 €. Για την κατανομή των κοινών δαπανών (115.000 €) σε κάθε τύπο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συντελεστής στάθμισης κάθε φορά η αναλογία μεταξύ της μέσης τιμής πώλησης προς το σύνολο των εσόδων από την πώληση όλων των προϊόντων. Δηλαδή θα είναι: Κατανομή κοινών δαπανών στον τύπο Α 115.000 Χ (300 / 370.000) = 93,24 €/τεμ Κατανομή κοινών δαπανών στον τύπο Β:115.000 Χ (400 / 370.000) = 124,32 €/τεμ Κατανομή κοινών δαπανών στον τύπο Γ: 115.000 Χ (500 / 370.000) = 155,41 €/τεμ

Πίνακας σταθμικής διαιρετικής κοστολόγησης Μοντέλο Ποσότητα σε τεμ. Τιμή πώλησης €/τεμ Δαπάνες €/τεμ Ολικό κόστος/ τύπο (€) Άμεσες Κοινές Σύνολο 1 2 3 4 5 6 7 Α 500 300 150 93,24 243,24 121.620 Β 400 200 124,32 324,32 97.297 Γ 250 155,41 405,41 81.083 300.000

Προσθετική κοστολόγηση. Στην περίπτωση αυτή στις άμεσες δαπάνες κάθε φορέα κόστους, προστίθεται και ένα ποσοστό των κοινών δαπανών. Το ποσοστό αυτό υπολογίζεται με βάση την υπόθεση ότι, ο λόγος των άμεσων δαπανών προς τις κοινές δαπάνες του φορέα κόστους είναι ίσος με το λόγο των άμεσων δαπανών προς τις κοινές δαπάνες του συνόλου της επιχείρησης. Δηλ.: δα Δα δα -------- = -------- => δκ = -------------- . Δκ = pα% . Δκ δκ Δκ Δα Παράδειγμα: Οι άμεσες δαπάνες παραγωγής ενός προϊόντος είναι 55€. Το σύνολο των άμεσων δαπανών του έτους για ολόκληρη την επιχείρηση είναι 5.300.000€ και το σύνολο των κοινών δαπανών του έτους 18.420.000€. Να βρεθούν οι έμμεσες (κοινές) ανά/τεμάχιο δαπάνες δκ. δα 55 Έχουμε: δκ = -------------- . Δκ = -------------- . 18.420.000 = 191,15€ Δα 5.300.000 Οπότε οι συνολικές δαπάνες παραγωγής ανά τεμάχιο είναι: δσ = δα + δκ = 55 +191,15 = 246,15 €

ΑΝΑΛΥΣΗ ΝΕΚΡΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ Η επιχείρηση ζει σε ένα δυναμικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Ό,τι προϋπολογίζουμε γι’ αυτήν, έχει κάποια πιθανότητα να συμβεί. Μέσα σε αυτήν την απροσδιοριστία, είναι λογικό να υπολογίζουμε κάποια οικονομικά μεγέθη, με αντίστροφη λογική. Ένα από αυτά είναι το Νεκρό σημείο λειτουργίας της επιχείρησης. Νεκρό Σημείο μίας Επιχείρησης, είναι το αναγκαίο ύψος των Πωλήσεων (Τζίρου), το οποίο εάν πραγματοποιήσει η Επιχείρηση, καλύπτει όλα της τα έξοδα, δηλαδή δεν πραγματοποιεί ούτε κέρδος ούτε ζημία. Κέρδος πραγματοποιεί μετά από το σημείο αυτό.

Εκφράζεται κατά διαφόρους τρόπους: • Ως αξία πωλήσεων: Σε τι ύψος πωλήσεων (τζίρου) η επιχείρηση δεν πραγματοποιεί ούτε κέρδος ούτε ζημία • Ως ποσοστό % των Πωλήσεων: Σε πιο ποσοστό επί των προβλεπόμενων πωλήσεων, η επιχείρηση δεν πραγματοποιεί ούτε κέρδος ούτε ζημία • Ως ποσότητα Πωλήσεων: Πόσα τεμάχια (ή άλλη μονάδα μέτρησης) πρέπει να πωλήσει η επιχείρηση για να μην πραγματοποιήσει ούτε κέρδος ούτε ζημία • Ως χρόνος: Σε ένα ετήσιο χρονικό ορίζοντα, πόσους μήνες θα χρειασθεί η επιχείρηση για να πραγματοποιήσει εκείνες τις πωλήσεις που θα την φέρουν σε σημείο να μην πραγματοποιήσει ούτε κέρδος ούτε ζημία Είναι προφανές ότι όσο πιο χαμηλό είναι το νεκρό σημείο, τόσο το καλύτερο για την επιχείρηση. Με χαμηλό Νεκρό σημείο η επιχείρηση είναι πιο ευσταθής. Και αυτό γιατί με λιγότερες πωλήσεις καλύπτει όλα της τα έξοδα και από το σημείο εκείνο και πέρα πραγματοποιεί κέρδος.

Συνολικά έσοδα Μεταβλητές δαπάνες ΝΕΚΡΟ ΣΗΜΕΙΟ Σταθερές δαπάνες ΚΕΡΔΗ Συνολικές δαπάνες ΖΗΜΙΕΣ

Ο Υπολογισμός του Νεκρού Σημείου Αν υποθέσουμε, χωρίς να μειώνουμε την γενικότητα, ότι έχουμε ένα προϊόν και εκφράσουμε το μεταβλητό κόστος ανά μονάδα προϊόντος, τότε έχουμε: VC = Χ αριθμός προϊόντων * V (Μεταβλητή δαπάνη/προϊόν) = V*Q Ισχύει TC = FC + VC = FC + V*Q (Συνολικό κόστος) Τα έσοδα της επιχείρησης είναι ίσα με το γινόμενο της τιμής πώλησης του προϊόντος P επί της ποσότητας Q: TR = P*Q Στο νεκρό σημείο έχουμε ΤR = TC ή TR-TC=0 TR = TC TR = FC+VC P.Q = FC + VQ P.Q - VQ = FC Q(P-V) = FC Q = (FC) / P-V ή Β/Ε = (Σταθερά έξοδα) / (Περιθώριο συνεισφοράς κατά μονάδα προϊόντος) Αν επιθυμούμε να προσδιορίσουμε οπωσδήποτε ορισμένο ποσό κέρδους, τότε ο προσδιορισμός του όγκου παραγωγής (πωλήσεων) θα είναι: Q = (FC + Π) / (P - V) Το κέρδος είναι: Πωλήσεις – Κόστος = P.Q – FC – V*Q = Q * (P-V)- FC Το κέρδος λοιπόν είναι μεγαλύτερο (πέρα από την τιμή πώλησης P και την πωλούμενη ποσότητα Q), όταν η επιχείρηση έχει: Μικρά Σταθερά έξοδα , και Μικρό κόστος ανά μονάδα (αγοράς ή παραγωγής και αναλογούντων μεταβλητών εξόδων)

B/E σε ΕΥΡΩ = ----------- (1 - V/P) Η ίδια σχέση αν πολλαπλασιασθεί με την τιμή Πώλησης μας δίνει το Νεκρό Σημείο σε αναγκαία αξία πωλήσεων (αναγκαίο τζίρο) FC B/E σε ΕΥΡΩ = ----------- (1 - V/P) Εάν τις ανωτέρω πωλήσεις τις εκφράζαμε σε μήνες και τις μετρούσαμε από την αρχή του έτους, τότε εάν π.χ. τις αναγκαίες πωλήσεις του Νεκρού Σημείου τις πραγματοποιούσαμε μέχρι τον μήνα Σεπτέμβριο, αυτό θα ερμηνεύονταν ως εξής: «Μέχρι τον μήνα Σεπτέμβριο, η επιχείρηση πραγματοποίησε πωλήσεις τέτοιες, που κάλυψε όλα τα Σταθερά έξοδα μέχρι το τέλος του έτους καθώς και τα μεταβλητά έξοδα των πωλήσεων αυτών (μέχρι τον Σεπτέμβριο) και από εδώ και πέρα, όσο πωλεί, κερδίζει όλο το ποσό που συνεισφέρει η κάθε μονάδα πώλησης, μετά την αφαίρεση των μεταβλητών εξόδων δηλαδή : Τιμή πώλησης – Κόστος (παραγωγής ή αγοράς και τα αναλογούντα μεταβλητά έξοδα όπως προμήθειες κ.α.)» Υπολογίζεται ότι το Νεκρό σημείο ως ποσοστό % επί των προβλεπόμενων πωλήσεων που είναι και η πιο συνήθης μορφή είναι: Νεκρό Σημείο ως ποσοστό επί των προβλεπόμενων Πωλήσεων: Ν.Σ.= Σταθερά έξοδα / (Πωλήσεις – Μεταβλητά έξοδα) * 100% = FC/(TR – VC)*100%

Το Νεκρό Σημείο ως δείκτης παραγωγικότητας Το Νεκρό Σημείο μπορεί να νοηθεί και ως ένας γενικός δείκτης παραγωγικότητας της επιχείρησης, γιατί μας δείχνει το πόσο της % εκατό των πωλήσεων αναλώνεται σε κόστη σε μία δεδομένη χρονική περίοδο (έτος , μήνας ) και άρα όσο πιο μικρό καταφέρνει να το διατηρεί η επιχείρηση, τόσο πιο παραγωγική μπορεί να νοηθεί (Κόστος ανά Έτος ή μήνα) Έτσι, εάν μετρήσουμε το Νεκρό Σημείο σε διαφορετικές χρονικές περιόδους (Έτη,μήνες ), μπορούμε να δούμε το πόσο παραγωγικότερη γίνεται η επιχείρηση, εάν βεβαίως αυτό μειώνεται διαχρονικά, πράγμα που ερμηνεύεται: Α) Ως ορθολογικότερη Διοίκηση της Επιχείρησης με σωστή διαχείριση των Σταθερών Εξόδων τα οποία με καλές αποφάσεις π.χ. τεχνολογικές (όπως Αποδοτικές Επενδύσεις κ.α.) μειώνονται ή αυξάνονται με χαμηλότερο ρυθμό από ότι οι Πωλήσεις. Β) Ως παραγωγή ή αγορά εμπορευμάτων ή πρώτων υλών με χαμηλότερο κόστος και ως εκ τούτου με μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους . Το Νεκρό Σημείο Προϋπολογιστικά & Απολογιστικά Το Νεκρό Σημείο υπολογίζεται τόσο Προϋπολογιστικά όσο και Απολογιστικά. Προϋπολογιστικά υπολογίζεται με το Ετήσιο Επιχειρησιακό Σχέδιο (BUDGET) του έτους.

ΑΣΚΗΣΗ Eπιχείρηση λειτουργεί με σταθερές δαπάνες 5.000.000 ΕΥΡΩ και μεταβλητές 150 ΕΥΡΩ / μονάδα. Παράγει 30.000 μονάδες προϊόντος και επιτυγχάνει έσοδα 7.500.000 ΕΥΡΩ. Ζητούνται: 1) Ποιο είναι το ελάχιστο όριο παραγγελίας που πρέπει να αναλάβει η επιχείρηση για να φτάσει στο νεκρό σημείο του κύκλου εργασιών; 2) Ποιος θα είναι ο κύκλος εργασιών της επιχείρησης όταν πετυχαίνει κέρδος 400.000 ΕΥΡΩ; 3) Θα συνιστούσατε στην επιχείρηση την ανάληψη μιας πρόσθετης παραγγελίας 30.000 μονάδων, όταν η τιμή πώλησης των πρόσθετων μονάδων είναι κατά 10% χαμηλότερη, όταν η τιμή των μεταβλητών εξόδων των πρόσθετων μονάδων είναι 10% μεγαλύτερη και όταν δεν υπάρχει επιπρόσθετη επιβάρυνση των σταθερών δαπανών; ΛΥΣΗ Αρκεί να βρεθεί ο αριθμός των παραγόμενων μονάδων που αντιστοιχεί στο νεκρό σημείο. Q = FC / (P - V). Η τιμή πώλησης είναι άγνωστη. Τα έσοδα όμως ανέρχονται σε 7.500.000 ΕΥΡΩ και προέρχονται από την πώληση των 30.000 μονάδων. TR = P. Q . Άρα P = TR / Q = 7.500.000 / 30.000 = 250 ΕΥΡΩ / μονάδα. Q = 5.000.000 / (250-150) = 50.000 μονάδες. 2) Τα συνολικά έσοδα θα είναι ίσα με TR = P. Q + Π. = 250 * 50.000 + 400.000 = 12.900.000€ 3) Από την πώληση των πρώτων 30.000 μονάδων τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης είναι:TR1 = 7.500.000 . Τα επιπλέον έσοδα από την ανάληψη της παραγγελίας των 30.000 πρόσθετων μονάδων θα συγκρίνουμε τα συνολικά έσοδα από την πώληση των 60.000 μονάδων. Άρα TR2 = P2 . Q = 225 . 30.000 = 6.750.000 EΥΡΩ. ΤR1 + TR2 = 7.500.000 + 6.750.000 = 14.250.000 ΕΥΡΩ. TC = FC + V1Q + v2Q = 5.000.000 + 150 X 30.000 + 165 X 30.000 = 14.450.000 ΕΥΡΩ. Επομένως οι συνολικές δαπάνες ξεπερνούν τα συνολικά έσοδα κατά 200.000 ΕΥΡΩ. Επομένως η ανάληψη δεν είναι συμφέρουσα.

Έστω επιχείρηση με πωλήσεις έτους 1. 000 Έστω επιχείρηση με πωλήσεις έτους 1.000.000€, σταθερές δαπάνες (ενοίκια, αποσβέσεις, μισθοί) 300.000€ και μεταβλητές δαπάνες (κόστος υλικών, προμήθειες κ.λ.π.) 500.000€. Σχετικά μεγέθη που αφορούν το Νεκρό Σημείο Νεκρό σημείο ΠΩΛΗΣΕΙΣ 1.000.000,00 Ευρώ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 300.000,00 ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ 500.000,00 ΝΕΚΡΟ ΣΗΜΕΙΟ 600.000,00 ΝΕΚΡΟ ΣΗΜΕΙΟ (% των πωλήσεων) 60,00 % ΝΕΚΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΕ ΜΗΝΕΣ(*) 7,20 μήνες (*)με την προϋπόθεση οτι οι πωλήσεις ισοκατανέμονται μέσα στο έτος.

Νεκρό σημείο % των πωλήσεων = 60,00% Συνάρτηση κέρδους Νεκρό σημείο = 600.000,00 Νεκρό σημείο % των πωλήσεων = 60,00% Πωλήσεις Δαπ. Μεταβλητές Δαπ. Σταθερές Δαπ. Συνολικά Κέρδη ή Ζημίες 0,00 300.000,00 -300.000,00 100.000,00 50.000,00 350.000,00 -250.000,00 200.000,00 400.000,00 -200.000,00 150.000,00 450.000,00 -150.000,00 500.000,00 -100.000,00 250.000,00 550.000,00 -50.000,00 600.000,00 700.000,00 650.000,00 800.000,00 900.000,00 750.000,00 1.000.000,00

Κέρδος σε μεταβολή τιμών (%) A/A Μεταβολές τιμών % Πωλήσεις Κέρδη -20,00 800.000,00 0,00 1 -19,00 810.000,00 10.000,00 2 -18,00 820.000,00 20.000,00 3 -17,00 830.000,00 30.000,00 4 -16,00 840.000,00 40.000,00 5 -15,00 850.000,00 50.000,00 6 -14,00 860.000,00 60.000,00 7 -13,00 870.000,00 70.000,00 8 -12,00 880.000,00 80.000,00 9 -11,00 890.000,00 90.000,00 10 -10,00 900.000,00 100.000,00 11 -9,00 910.000,00 110.000,00 12 -8,00 920.000,00 120.000,00 13 -7,00 930.000,00 130.000,00 14 -6,00 940.000,00 140.000,00 15 -5,00 950.000,00 150.000,00 16 -4,00 960.000,00 160.000,00 17 -3,00 970.000,00 170.000,00 18 -2,00 980.000,00 180.000,00 19 -1,00 990.000,00 190.000,00 20 1.000.000,00 200.000,00 21 1,00 1.010.000,00 210.000,00 22 2,00 1.020.000,00 220.000,00 23 3,00 1.030.000,00 230.000,00 24 4,00 1.040.000,00 240.000,00 25 5,00 1.050.000,00 250.000,00 26 6,00 1.060.000,00 260.000,00 27 7,00 1.070.000,00 270.000,00 28 8,00 1.080.000,00 280.000,00 29 9,00 1.090.000,00 290.000,00 30 10,00 1.100.000,00 300.000,00 31 11,00 1.110.000,00 310.000,00 32 12,00 1.120.000,00 320.000,00 33 13,00 1.130.000,00 330.000,00 34 14,00 1.140.000,00 340.000,00 35 15,00 1.150.000,00 350.000,00 36 16,00 1.160.000,00 360.000,00 37 17,00 1.170.000,00 370.000,00 38 18,00 1.180.000,00 380.000,00 39 19,00 1.190.000,00 390.000,00 40 20,00 1.200.000,00 400.000,00

ΚΕΡΔΟΣ ΣΕ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΕΞΟΔΩΝ (%) ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΕΞΟΔΩΝ % A/A ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΕΞΟΔΩΝ % ΣΤΑΘΕΡΑ ΕΞΟΔΑ ΚΕΡΔΗ -20,00 240.000,00 260.000,00 1 -19,00 243.000,00 257.000,00 2 -18,00 246.000,00 254.000,00 3 -17,00 249.000,00 251.000,00 4 -16,00 252.000,00 248.000,00 5 -15,00 255.000,00 245.000,00 6 -14,00 258.000,00 242.000,00 7 -13,00 261.000,00 239.000,00 8 -12,00 264.000,00 236.000,00 9 -11,00 267.000,00 233.000,00 10 -10,00 270.000,00 230.000,00 11 -9,00 273.000,00 227.000,00 12 -8,00 276.000,00 224.000,00 13 -7,00 279.000,00 221.000,00 14 -6,00 282.000,00 218.000,00 15 -5,00 285.000,00 215.000,00 16 -4,00 288.000,00 212.000,00 17 -3,00 291.000,00 209.000,00 18 -2,00 294.000,00 206.000,00 19 -1,00 297.000,00 203.000,00 20 0,00 300.000,00 200.000,00 21 1,00 303.000,00 197.000,00 22 2,00 306.000,00 194.000,00 23 3,00 309.000,00 191.000,00 24 4,00 312.000,00 188.000,00 25 5,00 315.000,00 185.000,00 26 6,00 318.000,00 182.000,00 27 7,00 321.000,00 179.000,00 28 8,00 324.000,00 176.000,00 29 9,00 327.000,00 173.000,00 30 10,00 330.000,00 170.000,00 31 11,00 333.000,00 167.000,00 32 12,00 336.000,00 164.000,00 33 13,00 339.000,00 161.000,00 34 14,00 342.000,00 158.000,00 35 15,00 345.000,00 155.000,00 36 16,00 348.000,00 152.000,00 37 17,00 351.000,00 149.000,00 38 18,00 354.000,00 146.000,00 39 19,00 357.000,00 143.000,00 40 20,00 360.000,00 140.000,00 Βασική Παραδοχή : Οι μικρές μεταβολές δεν επηρεάζουν ουσιαστικά τα υπόλοιπα στοιχεία

ΚΕΡΔΟΣ ΣΕ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΕΞΟΔΩΝ (%) A/A ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΕΞΟΔΩΝ % ΜΕΤΑΒΛΗΤΑ ΕΞΟΔΑ ΚΕΡΔΗ -20,00 400.000,00 300.000,00 1 -19,00 405.000,00 295.000,00 2 -18,00 410.000,00 290.000,00 3 -17,00 415.000,00 285.000,00 4 -16,00 420.000,00 280.000,00 5 -15,00 425.000,00 275.000,00 6 -14,00 430.000,00 270.000,00 7 -13,00 435.000,00 265.000,00 8 -12,00 440.000,00 260.000,00 9 -11,00 445.000,00 255.000,00 10 -10,00 450.000,00 250.000,00 11 -9,00 455.000,00 245.000,00 12 -8,00 460.000,00 240.000,00 13 -7,00 465.000,00 235.000,00 14 -6,00 470.000,00 230.000,00 15 -5,00 475.000,00 225.000,00 16 -4,00 480.000,00 220.000,00 17 -3,00 485.000,00 215.000,00 18 -2,00 490.000,00 210.000,00 19 -1,00 495.000,00 205.000,00 20 0,00 500.000,00 200.000,00 21 1,00 505.000,00 195.000,00 22 2,00 510.000,00 190.000,00 23 3,00 515.000,00 185.000,00 24 4,00 520.000,00 180.000,00 25 5,00 525.000,00 175.000,00 26 6,00 530.000,00 170.000,00 27 7,00 535.000,00 165.000,00 28 8,00 540.000,00 160.000,00 29 9,00 545.000,00 155.000,00 30 10,00 550.000,00 150.000,00 31 11,00 555.000,00 145.000,00 32 12,00 560.000,00 140.000,00 33 13,00 565.000,00 135.000,00 34 14,00 570.000,00 130.000,00 35 15,00 575.000,00 125.000,00 36 16,00 580.000,00 120.000,00 37 17,00 585.000,00 115.000,00 38 18,00 590.000,00 110.000,00 39 19,00 595.000,00 105.000,00 Βασική Παραδοχή : Οι μικρές μεταβολές δεν επηρεάζουν ουσιαστικά τα υπόλοιπα στοιχεία.

Επίπεδο πωλήσεων για αιτούμενα κέρδη A/A Ζητούμενο κέρδος Αναγκαιες πωλήσεις 100.000,00 800.000,00 1 110.000,00 820.000,00 2 120.000,00 840.000,00 3 130.000,00 860.000,00 4 140.000,00 880.000,00 5 150.000,00 900.000,00 6 160.000,00 920.000,00 7 170.000,00 940.000,00 8 180.000,00 960.000,00 9 190.000,00 980.000,00 10 200.000,00 1.000.000,00 11 210.000,00 1.020.000,00 12 220.000,00 1.040.000,00 13 230.000,00 1.060.000,00 14 240.000,00 1.080.000,00 15 250.000,00 1.100.000,00 16 260.000,00 1.120.000,00 17 270.000,00 1.140.000,00 18 280.000,00 1.160.000,00 19 290.000,00 1.180.000,00 20 300.000,00 1.200.000,00 21 310.000,00 1.220.000,00 22 320.000,00 1.240.000,00 23 330.000,00 1.260.000,00 24 340.000,00 1.280.000,00 25 350.000,00 1.300.000,00 26 360.000,00 1.320.000,00 27 370.000,00 1.340.000,00 28 380.000,00 1.360.000,00 29 390.000,00 1.380.000,00 30 400.000,00 1.400.000,00 Προϋπόθεση : Τηρείται η αναλογία μεταβλητών εξόδων πρός πωλήσεις και το επίπεδο των σταθερών εξόδων παραμένει σταθερό.

Η κοστολόγηση κατά θέσεις Κατ' αρχή γίνεται συγκέντρωση των χρηματικών ποσών των δαπανών κατά είδος, οι οποίες στη συνέχεια επιμερίζονται ή κατανέμονται στις θέσεις κόστους. Ο επιμερισμός στις θέσεις κόστους γίνεται με τη βοήθεια του «φύλλου μερισμού δαπανών». Το «φύλλο επιμερισμού δαπανών» (ΦΕΔ) αναγράφει στην πρώτη αριστερά στήλη τις δαπάνες κατά είδος και στη πρώτη οριζόντια γραμμή (κεφαλή) τις θέσεις κόστους Κατά την εργασία του επιμερισμού, ορισμένα είδη δαπανών μπορούν να χρεωθούν αμέσως στις καθ' έκαστα θέσεις κόστους («άμεσες δαπάνες»), όπως π.χ. τα εργατικά ή οι δαπάνες υλικών, με τη βοήθεια των δελτίων εργασίας και των δελτίων αναλώσεως υλικών αντίστοιχα. Άλλα είδη δαπανών, όπως π.χ. οι δαπάνες για κοινωνική ασφάλιση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του εργατικού προσωπικού, είναι κοινά για περισσότερες της μίας θέσεις κόστους («κοινές ή έμμεσες δαπάνες») και πρέπει να επιμερισθούν μεταξύ αυτών με τη βοήθεια δεικτών ή ποσοστών επιμερισμού, που έχουν υπολογισθεί στατιστικά από προηγούμενες κοστολογήσεις ή που υπολογίζονται, με βάση την αρχή του αιτίου που προκάλεσε τις δαπάνες. Έτσι π.χ. οι δαπάνες για κοινωνική ασφάλιση, που είναι συμπαραγωγό «προϊόν» της απασχολήσεως, π.χ. των εργατών στην παραγωγή και τη διοίκηση, μπορούν να κατανεμηθούν μεταξύ των θέσεων αυτών αναλογικά προς το ύψος των εργατικών παραγωγής και των εργατικών διοίκησης.

Είναι φανερό ότι μία κοστολόγηση είναι τόσο ακριβέστερη όσο λιγότερες είναι οι κοινές δαπάνες που πρέπει να επιμερισθούν στις θέσεις κόστους. Επί πλέον πρέπει να υπάρχει επακριβής ορισμός και περιγραφή κάθε θέσεως κόστους, σαφής διάκριση των θέσεων κόστους μεταξύ τους και ένα διαρκές - μόνιμο σύστημα δεικτών επιμερισμού των κοινών δαπανών στις καθ' έκαστα θέσεις κόστους.

Κατά τον απολογισμό στο τέλος ενός έτους διαπιστώθηκε ότι μια βιομηχανία, πραγματοποίησε τις εξής δαπάνες που παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα: ΕΙΔΟΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΠΟΣΟ (Σε €) 1. Αγορές πρώτων και βοηθητικών υλών 1.500.000 2. Αμοιβές εργατών 130.000 3. Μισθοί διοικητικών υπαλλήλων 25.000 4. Εργοδοτικές εισφορές ΙΚΑ 50.000 5. Αποζημιώσεις επιχειρηματία 44.000 6. Αποζημιώσεις τρίτων 1.500 7. Αποσβέσεις κτιρίων 7.500 8. Αποσβέσεις μηχανημάτων 10.800 9. Αποσβέσεις μεταφορικών μέσων 4.000 10. Αποσβέσεις επίπλων και λοιπού εξοπλισμού 300 11. Επισκευές και συντηρήσεις μηχανημάτων και μέσων 18.000 12. Έξοδα κίνησης, μεταφοράς υλικών – πρώτων υλών 90.000 13. Ασφάλιστρα (κτιρίων και μηχανών) 9.000 14. Έξοδα διαφήμισης 3.000 15. Έξοδα λογιστή 1.200 16. Δαπάνες ενέργειας λειτουργίας μηχανών (ΔΕΗ) 20.000 17. Συνδρομές σε επαγγελματικές οργανώσεις 400 18. Γραφική ύλη – υλικά γραφείων 19. Φόρος εισοδήματος 35.000

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΤΑ ΘΕΣΕΙΣ Το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στην επιχείρηση ανέρχεται στο ποσό των 3.000.000 € (2.000.000 η αξία των μηχανημάτων και 1.000.000 των κτιριακών εγκαταστάσεων), ενώ οι κτιριακές εγκαταστάσεις έχουν εγκατασταθεί σε οικόπεδο 5 στρεμμάτων, η σημερινή αξία του οποίου ανέρχεται σε 150.000 € / στρ. Ακόμη το πάγιο ενεργητικό κεφάλαιο αυτής ανέρχεται σε 300.000 €. Αν το μέσο επιτόκιο των κεφαλαίων που χρησιμοποιούνται στην επιχείρηση είναι 2,5% να γίνει η κοστολόγηση στις θέσεις κόστους: εργασία μηχανών – χειρονακτική εργασία – υλικά – διοίκηση. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΤΑ ΘΕΣΕΙΣ Στην αρχή πρέπει να γίνει ο διαχωρισμός των δαπανών σε άμεσες για κάθε θέση κόστους και σε κοινές για ορισμένες ή όλες τις θέσεις κόστους. Οι θέσεις κόστους που καθορίστηκαν από την άσκηση και ζητείται να επιμεριστούν οι δαπάνες είναι 4 (εργασία μηχανών – χειρονακτική εργασία – υλικά – διοίκηση).

Α. Αρχική κατανομή δαπανών για κάθε θέση κόστους Υλικά Χειρονακτική εργασία Διοίκηση Κοινές (Χειρονακτική εργασία και διοίκηση Διοίκηση Υλικά Διοίκηση Εργασία μηχανών Εργασία μηχανών Διοίκηση Εργασία μηχανών Διοίκηση

ΕΙΔΟΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΠΟΣΟ (Σε €) ΘΕΣΗ ΕΙΔΟΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΠΟΣΟ (Σε €) ΘΕΣΗ ΕΙΔΟΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΠΟΣΟ (Σε €) ΘΕΣΗ Κοινές (εργασία μηχανών και διοίκηση) Διοίκηση Διοίκηση Εργασία μηχανών Διοίκηση Διοίκηση Κοινές (σε όλες τις θέσεις κόστους)

Β. Κατανομή κοινών δαπανών για κάθε θέση κόστους Οι εργοδοτικές εισφορές ΙΚΑ (50.000 €) αφορούν την εργασία τόσο των εργατών, όσο και των διοικητικών υπαλλήλων. Με κριτήριο την αναλογία των αμοιβών εργατών και διοικητικού προσωπικού είναι: Εργοδοτικές εισφορές εργατών 130.000 * 50.000 /(130.000 + 25.000) = 41.935 € και Εργοδοτικές εισφορές υπαλλήλων 25.000 * 50.000 /(130.000 + 25.000) = 8.065 € Τα ασφάλιστρα (9.000 €) αφορούν τόσο τα μηχανήματα, όσο και τις κτιριακές εγκαταστάσεις της διοίκησης. Εδώ κριτήριο επιμερισμού μπορεί να είναι η αναλογία της συνολικής αξίας των μηχανημάτων και των κτιριακών εγκαταστάσεων (2.000.000 και 1.000.000 € αντίστοιχα) Ασφάλιστρα μηχανημάτων 2.000.000 * 9.000 /(2.000.000 + 1.000.000) = 6.000 € και Ασφάλιστρα κτιρίων 1.000.000 * 9.000 /(2.000.000 + 1.000.000) = 3.000 €

3. Ο φόρος εισοδήματος (35.000 €) προέρχεται από την απασχόληση όλων των συντελεστών παραγωγής και επομένως πρέπει να επιμεριστεί σε όλες τις θέσεις κόστους. Εδώ ένα κριτήριο επιμερισμού μπορεί να είναι οι αναλογίες των συνολικών άμεσων δαπανών όλων των θέσεων κόστους που ανέρχονται σε: Συνολικές άμεσες δαπάνες εργασίας μηχανών: 10.800+4.000+18.000+20.000 = 52.800 Συνολικές άμεσες δαπάνες χειρονακτικής εργασίας: 130.000 Συνολικές άμεσες δαπάνες υλικών: 1.500.000+1.500 = 1.501.500 Συνολικές άμεσες δαπάνες διοίκησης: 25.000+44.000+7.500+300+90.000+3.000+ 1.200+400+400 = 171.800 Επομένως

Γ. Υπολογισμός των τόκων Υπολογισμός τόκων από το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί 3.300.000/2*0,025 = 41.250 Υπολογισμός τόκων από το κεφάλαιο αξίας οικοπέδου 5 στρ. Χ 150.000 €/στρ Χ 0,025 = 18.750 € Υπολογισμός κυκλοφοριακού κεφαλαίου 1.500.000+130.000+25.000+50.000+44.000+1.500+7.500+10.800+4.000+300+18.000+90.000+9.000+3.000+1.200+20.000+400+400+35.000 = 1.949.300 € Υπολογισμός τόκων κυκλοφοριακού κεφαλαίου Άρα 1.949.300/2 * 0.025 = 24.366€ Σύνολο τόκων: 41.250+18.750+24.366=84.366 €

4. Κατανομή τόκων στις θέσεις κόστους Το σύνολο των τόκων (84.366 €) που προέρχεται από τους τόκους του κεφαλαίου επένδυσης, του κεφαλαίου οικοπεδικής αξίας και του κυκλοφοριακού κεφαλαίου πρέπει να επιμεριστεί σε όλες τις θέσεις κόστους. Και εδώ το κριτήριο επιμερισμού μπορεί να είναι οι αναλογίες των συνολικών άμεσων δαπανών όλων των θέσεων κόστους που υπολογίστηκαν για την κατανομή του φόρου εισοδήματος: Επομένως

Δ.Τελικός πίνακας κατανομής δαπανών κατά θέσεις κόστους

Τελικός πίνακας κατανομής δαπανών κατά θέσεις κόστους

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΜΕΣΑ ΥΛΙΚΑ (ΑΥ) ΑΜΕΣΑ ΕΡΓΑΤΙΚΑ (ΑΕ) ΓΕΝΙΚΑ ΕΞΟΔΑ (ΓΒΕ – Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα) + = Πρώτες ύλες Άμεση Εργασία Αρχικό κόστος Άμεση εργασία Άμεση εργασία Άμεση εργασία Άμεση εργασία Άμεση εργασία + + + + + Γ.Β.Ε Γ.Β.Ε Γ.Β.Ε Γ.Β.Ε = = = Κόστος μετατροπής Κόστος μετατροπής

Τα άμεσα υλικά αφορούν την ανάλωση των πρώτων υλών της επιχείρησης και το κόστος των υλικών αυτών που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την παραγωγή των προϊόντων της επιχείρησης, Υπολογίζονται με βάση των πίνακα υλικών του προϊόντος. Άμεση εργασία είναι εκείνη που σχετίζεται άμεσα με αμοιβές και έξοδα προσωπικού που απασχολούνται άμεσα στην παραγωγή των προϊόντων της επιχείρησης. Υπολογίζονται με βάση των πίνακα εργασιών (χρόνος εργασίας Χ αμοιβή εργασίας) Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα (Γ.Β.Ε.) είναι όλα τα έμμεσα έξοδα που ενσωματώνονται στο κόστος παραγωγής του προϊοντος ή της υπηρεσίας που παράγεται. Σε αυτά ανήκουν: Έμμεση εργασία Αμοιβές τρίτων Φόροι - τέλη Έξοδα κτιρίου Έξοδα διοίκησης Έξοδα ενέργειας Επιδιορθώσεις και συντηρήσεις Αποσβέσεις, Τόκοι κεφαλαίου κ.λ.π.

Λοιπά λειτουργικά έξοδα Χρηματοοικονομικά Διοίκησης Διάθεσης Πωλήσεων Γ.Β.Ε Κύριων Βοηθητικών τμημάτων παραγωγής Γ.Β.Ε Κύριων Βοηθητικών τμημάτων παραγωγής Γ.Β.Ε Κύριων Βοηθητικών τμημάτων παραγωγής Γ.Β.Ε Κύριων Βοηθητικών τμημάτων παραγωγής Γ.Β.Ε Κύριων Βοηθητικών τμημάτων παραγωγής Γ.Β.Ε Κύριων Βοηθητικών τμημάτων παραγωγής Άμεσο κόστος Υλικών Εργασίας Άμεσο κόστος Υλικών Εργασίας Άμεσο κόστος Υλικών Εργασίας Άμεσο κόστος Υλικών Εργασίας Άμεσο κόστος Υλικών Εργασίας Άμεσο κόστος Υλικών Εργασίας Άμεσο κόστος Υλικών Εργασίας + + + + + + + + + + + + Κόστος παραγωγής Κόστος παραγωγής Κόστος παραγωγής Συνολικό Κόστος λειτουργίας Συνολικό Κόστος λειτουργίας

Λειτουργικό αποτέλεσμα = - Μεικτό αποτέλεσμα Ισολογισμός Έξοδα πωλήσεων Έξοδα διοίκησης Χρηματοοικονομικά έξοδα Μείον - Μεικτό αποτέλεσμα Κόστος πωληθέντων (έξοδο) Έσοδα από πωλήσεις Αποτελέσματα Χρήσης Απόθεμα ετοίμων προϊόντων Απόθεμα Α υλών Παραγωγή σε εξέλιξη Έμμεσο κόστος παραγωγής Λοιπά άμεσα κόστη Παραγωγής Αγορές πρώτων υλών Ισολογισμός Κόστος αποθεμάτων Κόστος προϊόντων Κόστος περιόδου

Τα Γ.Β.Ε. είναι έμμεσα κόστη που επιβαρύνουν τα διάφορα κέντρα κόστους με έμμεσο τρόπο, δηλαδή με βάση έναν συντελεστή επιβάρυνσης ή καταλογισμού. Τα συνήθη κριτήρια που χρησιμοποιούνται είναι: Τα ΓΒΕ σε σχέση με τις ώρες άμεσης εργασίας (εργαζομένων – μηχανών) Τα ΓΒΕ σε σχέση με τα υλικά Μια λανθασμένη επιλογή του κατάλληλου συντελεστή μπορεί να οδηγήσει τη Διοίκηση σε μη σωστές πληροφορίες για την εκτέλεση ορισμένων λειτουργιών. Αποτελεί το αδύνατο σημείο των συστημάτων κοστολόγησης. Ωστόσο τα ΓΒΕ σύμφωνα με έρευνες αγγίζουν σήμερα το 45% του κόστους παραγωγής, έχοντας αυξητική τάση και θα πρέπει να επιμερίζονται.

Παράδειγμα. Αν το άμεσο κόστος των υλικών ανέρχονται σε 14 Παράδειγμα. Αν το άμεσο κόστος των υλικών ανέρχονται σε 14.086,57 € και τα συνολικά Γ.Β.Ε. = 3.521,64 €, τότε ο συντελεστής Γ.Β.Ε. σε σχέση με τα υλικά θα είναι 25%, ήτοι: Αν θέλουμε να εκφράσουμε τα Γ.Β.Ε. σε σχέση με τα άμεσα εργατικά που απαιτούνται για την παραγωγή του συγκεκριμένου προϊόντος, τότε αν τα άμεσα εργατικά είναι 2.347,76 € και τα Γ.Β.Ε. = 1.173,88 €, τότε ο συντελεστής αυτός θα είναι : Αν πάλι επιθυμούμε να υπολογίσουμε τα Γ.Β.Ε. σε σχέση με τις συνολικές ώρες λειτουργίας των μηχανημάτων και αυτές ανέρχονται σε 5.000 ώρες για τη συνολική ετήσια παραγωγή του προϊόντος και τα Γ.Β.Ε. σε 4.695,52 €, τότε ο συντελεστής αυτός θα είναι:

Για την κατασκευή ενός προϊόντος έχουν καταγραφεί τα εξής οικονομικά δεδομένα: Άμεσα εργατικά 125 € Άμεσα υλικά 75 € Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα 22.500 €/έτος Ετήσια παραγωγή 300 τεμ. Να βρεθεί το κόστος παραγωγής του κάθε προϊόντος Να βρεθούν ο συντελεστής ΓΒΕ/ΑΥ %. Στη συνέχεια να βρεθεί πόσο θα μεταβληθεί το κόστος παραγωγής αν χρησιμοποιηθούν νέα υλικά τα οποία είναι 10% φθηνότερα και η δαπάνη της εργασίας μειωθεί κατά 40%, λόγω αγοράς νέων μηχανημάτων αν είναι γνωστό ότι τα συνολικά ΓΒΕ και το ύψος της παραγωγής δεν μεταβάλλονται. Κόστος παραγωγής του κάθε τεμαχίου 125+75+(22.500/300) = 275 € Ο συντελεστής ΓΒΕ/ΑΥ %. Νέα άμεσα υλικά: 75 € - 10% = 75-7,5=67,5 € Νέα άμεσα εργατικά: 125 € - 40% = 125-50=75 € Νέο κόστος παραγωγής του κάθε τεμαχίου 75+67,5+67,5 (ΓΒΕ/ΑΥ = 100%) = 210 € ή Άρα μείωση του κόστους παραγωγής κατά 275-210 = 65 € Ή ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΤΆ (65 * 100) / 275 = 23,6%.

Αν στο παράδειγμα της κοστολόγησης κατά θέσεις, η βιομηχανία είχε ετήσια παραγωγή 7.500 τεμάχια να βρεθεί το κόστος τεμαχίου χρησιμοποιώντας τον συντελεστή ΓΒΕ/ΑΥ. ΛΥΣΗ Είναι Δαπάνες ΓΒΕ (Διοίκησης) = 215.212€ Δαπάνες άμεσων υλικών = 1.598.103€ Άρα ΓΒΕ 215.212 Συντελεστής -------- = --------------* 100% = 13,47% ΑΥ 1.598.103 Άρα κόστος τεμαχίου=(ΑΥ+ΑΕ+ΓΒΕ)/7500 = (1.598.103 + 221.151 + 0,1347*1.598.103)/7.500 = =271,27€/τεμάχιο

Πριν την κατανομή των στοιχείων κόστους και την ανάλυση των τριών κατηγοριών τους (ΑΥ – ΑΕ - ΓΒΕ), είναι πολύ σημαντικό να αναλύσουμε εδώ το είδος των έμμεσων εξόδων που αποκαλούμε Αποσβέσεις. Ο όρος απόσβεση φανερώνει στην οικονομικολογιστική σκέψη μια πράξη με την οποία μειώνεται αριθμητικά η αξία ενός περιουσιακού στοιχείου λόγω λειτουργικής φθοράς, οικονομικής απαξίωσης ή απλής παρόδου του αποκαλούμενου ωφελίμου χρόνου ζωής του Παγίου Περιουσιακού Στοιχείου ( Π. Π. Σ ). Από οικονομικής απόψεως η απόσβεση είναι μια διαδικασία κατανομής του κόστους του παγίου περιουσιακού στοιχείου σε όλα τα χρόνια της ωφέλιμης ζωής του. Η απόσβεση αποτελεί παραγωγική δαπάνη για τις επιχειρήσεις και συνιστά βασικό στοιχείο κόστους των παρεχομένων υπηρεσιών .

ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ Ωφέλιμος χρόνος ζωής ενός Π. Π. Σ. Σαν ωφέλιμο χρόνο ζωής θα πρέπει να λάβουμε όχι μόνο την πιθανολογούμενη ζωή του περιουσιακού στοιχείου αλλά βασικά τη χρονική διάρκεια που ένα στοιχείο παρέχει χρησιμότητα και είναι οικονομικά συμφέρουσα η χρησιμοποίησή του μέσα στην παραγωγική διαδικασία. Διότι μπορεί το στοιχείο να έχει χρησιμότητα για επόμενες διαχειριστικές χρήσεις, αλλά λόγω εφευρέσεων και τελειοποιήσεων να καταστεί οικονομικά ασύμφορο για τη συγκεκριμένη επιχείρηση που το κατέχει. Κατά συνέπεια, θα δεχθούμε ότι η διάρκεια των αποσβέσεων είναι συνάρτηση πολλών αιτιών : α) Ο βαθμός λειτουργικής φθοράς που απορρέει από τη χρησιμοποίηση των Π. Π. Σ. β) Οι κλιματολογικές συνθήκες γ) Η συντήρησή τους και κυρίως κατά πόσο είναι συστηματική δ) Μετατροπές, οφειλόμενες στην επαγγελματική δραστηριότητα ε) Η πρόωρη απαρχαίωση, οφειλόμενη σε εφευρέσεις και τελειοποιήσεις

Υπολειμματική αξία είναι η αξία του πάγιου περιουσιακού στοιχείου στο τέλος της ωφέλιμης ζωής του. Η αξία αυτή μπορεί να είναι μηδέν ή και μεγαλύτερη του μηδενός. Αυτό εξαρτάται απ’ τη μέχρι τότε συντήρησή του και την τυχόν χρησιμότητα που θα έχει στο τέλος αυτής της περιόδου, απ’ το εάν είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για άλλους σκοπούς ή και απλά ως πρώτη ύλη για ένα καινούργιο έργο. Για να βρούμε την αξία ενός πάγιου περιουσιακού στοιχείου που πρέπει να αποσβεσθεί, αφαιρούμε απ’ την τιμή κτήσης του την υπολειμματική του αξία.

Αίτια που προκαλούν μειώσεις στην αξία των Π. Π. Σ. Φυσικά αίτια Οικονομικά αίτια Φυσικά αίτια είναι τα εξής: α) Η χρήση των Π. Π. Σ. β) Η πάροδος του χρόνου γ) Έκτακτα γεγονότα (πυρκαγιά-σεισμός κ.λ.π.) Μη φυσικά ή οικονομικά αίτια είναι τα εξής α) Η αχρήστευση του Π. Π. Σ. οφειλομένη σε οικονομική απαξίωση ή τεχνολογική απαρχαίωση β) Οικονομική καταλληλότητα γ) Άλλα οικονομικά ή μη φυσικά αίτια (μεταβολή δραστηριότητος-υποβάθμιση ενός τομέα παραγωγής υπέρ άλλου εντός της επιχειρήσεως κ.λ.π.)

Τι επιδιώκεται με τις αποσβέσεις Με τις αποσβέσεις επιδιώκεται: α) Ο προσδιορισμός της πραγματικής αξία των Παγίων Περιουσιακών Στοιχείων (Π.Π.Σ.) κατά την σύνταξη του ισολογισμού της επιχειρήσεως μετά τη σχετική απογραφή. β) Ο ακριβέστερος προσδιορισμός του κόστους είτε πρόκειται για τις κύριες λειτουργίες της επιχείρησης είτε για τις βοηθητικές λειτουργίες (κόστος αγορών, παραγωγής, πωλήσεως, διοικήσεως). γ) Ο ακριβέστερος προσδιορισμός των αποτελεσμάτων χρήσεως με βάση βέβαια τον ανωτέρω προσδιορισμό.

Οι κυριότερες βάσεις υπολογισμού της αποσβεστέας αξίας και των αποσβέσεων . Οι αποσβέσεις κάθε χρήσης βαρύνουν το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης και αντιπροσωπεύουν τη ετήσια μείωση της αξίας κάθε παγίου στοιχείου .Αποτελούν στην ουσία δαπάνη επομένως πρέπει να διενεργούνται ανεξάρτητα από την ύπαρξη κερδοφόρων ή ζημιογόνων χρήσεων των επιχειρήσεων . Οι κυριότερες βάσεις υπολογισμού της αποσβεστέας αξίας επί της οποίας διενεργούνται οι αποσβέσεις είναι οι εξής: Η τιμή κτήσεως (αρχική αξία ) Η νέα αξία κυρίως των κτιριακών εγκαταστάσεων που διαμορφώθηκε από την αναπροσαρμογή τους (επεκτάσεις –βελτιώσεις- προσθήκες –αναπροσαρμογή παγίων βάσει νόμου .) Η πραγματική αποσβεστέα αξία δηλαδή η αξία που απομένει μετά την αφαίρεση από την τιμή κτήσεως των ήδη υπολογισμένων αποσβέσεων Το κόστος παραγωγής Η τιμή αντικαταστάσεως Οι υπολογισμοί των αποσβέσεων των παγίων περιουσιακών στοιχείων διενεργούνται με δυ6 συντελεστές ανώτερος ή κατώτερος (ποσοστό επί της εκατό %) που καθορίσθηκαν με το Π.Δ. 299/2003 και ως βάσεις υπολογισμού της αποσβεστέας αξίας χρησιμοποιούνται κυρίως οι τρεις πρώτες από τις ανωτέρω αναφερόμενες . Ο προσδιορισμός του ανώτερου ή κατώτερου συντελεστή των αποσβέσεων προϊόν συμφωνίας μεταξύ των επιχειρήσεων και της πολιτείας έγινε αφού ελήφθησαν υπ’ όψιν τα εξής : α) Το αρχικό κόστος του Π. Π. Σ. β) Η προβλεπόμενη διάρκεια του ωφελίμου χρόνου ζωής του Π. Π. Σ

Βασικοί (κυριότεροι) μέθοδοι κατανομής των αποσβέσεων α) Σταθερή ή γραμμική μέθοδος αποσβέσεων β) Μέθοδος του σταθερού συντελεστού επί της αναποσβέστου αξίας) ή μέθοδος της μειούμενης (φθίνουσας) αποσβέσεως γ) Μέθοδος της αυξανόμενης αποσβέσεως δ) Μέθοδοι του σύνθετου τόκου ε) Μέθοδος αποταμιεύσεως της αποσβέσεως στ) Μέθοδος της τοκοχρεωλυτικής αποσβέσεως ζ) Αύξουσα (φθίνουσα) μέθοδος αποσβέσεων με μερισμό της αποσβεστέας αξίας σε μέρη ανάλογα του χρόνου απόσβεσης η) Μέθοδος της ελευθέρας καμπύλης θ) Μέθοδος μειωμένου ποσοστού χωρίς μαθηματική συνάρτηση ι) Μέθοδος της διπλάσιας μειώσεως της αναποσβέστου λογιστικής αξίας ια) Μέθοδος παραγωγής ή λειτουργική μέθοδο

ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ Στη μέθοδο αυτή το εκάστοτε ποσό απόσβεσης παραμένει σταθερό για κάθε διαχειριστική χρήση. Όμοια ο συντελεστής απόσβεσης παραμένει σταθερός, υπολογίζεται δε επί της τιμής απόκτησης (αγοράς) αφού αφαιρεθεί η υπολειμματική αξία του θεωρούμενου περιουσιακού στοιχείου. Ο μαθηματικός τύπος για την εύρεση της ετήσιας απόσβεσης είναι α = όπου: α = η ετήσια απόσβεση A = η αποσβεστέα αξία (τιμή αγοράς - υπολειμματική αξία) n = η διάρκεια απόσβεσης (αριθμός ετών)

Η βιομηχανία Α πρόκειται να αγοράσει ένα μηχάνημα, με τα εξής στοιχεία: τιμή αγοράς του μηχανήματος 100.000 €, διάρκεια απόσβεσης 10 χρόνια, η υπολειμματική του αξία μετά τα 10 χρόνια προβλέπεται να είναι 10.000 €. Να κατασκευαστεί πίνακας στον οποίο, για κάθε έτος, να φαίνονται: η αξία στην αρχή κάθε χρήσης, το ποσό της ετήσιας απόσβεσης, το σύνολο των αποσβέσεων και η αξία στο τέλος κάθε χρήσης ΛΥΣΗ Η αποσβεστέα αξία είναι ίση με 100.000 - 10.000 = 90.000 €.

ΑΞΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΗΣ ΠΟΣΟ ΕΤΗΣΙΑΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΣΒΕΣΕΩΝ ΕΤΟΣ ΑΞΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΗΣ ΠΟΣΟ ΕΤΗΣΙΑΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΣΒΕΣΕΩΝ ΑΞΙΑ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΗΣ 1 100.000 9.000 91.000 2 18.000 82.000 3 27.000 73.000 4 36.000 64.000 5 45.000 55.000 6 54.000 46.000 7 63.000 37.000 8 72.000 28.000 9 81.000 19.000 10 90.000 10.000 ΣΥΝΟΛΟ Σύνολο αποσβέσεων Υπολειμματική αξία

ΑΠΟΣΒΕΣΗ ΜΕ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΚΑΤΑ ΑΥΞΟΥΣΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ Η αγορά ενός μηχανήματος στοιχίζει 100.000 €. Ο χρόνος απόσβεσής του είναι 10 χρόνια. Προβλέπεται δε να έχει στο τέλος του δέκατου χρόνου υπολειμματική αξία 10.000 €. ΛΥΣΗ Η αποσβεστέα αξία θα είναι 100.000 - 10.000 = 90.000 € ΕΤΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ % ΠΟΣΟ ΕΤΗΣΙΑΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΣΒΕΣΕΩΝ ΑΞΙΑ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΗΣ 1 4 3.600 96.400 2 5 4.500 8.100 91.900 3 6 5.400 13.500 86.500 7 6.300 19.800 80.200 8 7.200 27.000 73.000 10 9.000 36.000 64.000 12 10.800 46.800 53.200 14 12.600 59.400 40.600 9 16 14.400 73.800 26.200 18 16.200 90.000 10.000 100 Σύνολο αποσβέσεων Υπολειμματική. αξία Στη φθίνουσα εφαρμόζεται η ίδια διαδικασία αντιστρέφοντας τους συντελεστές

ΑΥΞΟΥΣΑ ΑΠΟΣΒΕΣΗ ΜΕ ΜΕΡΙΣΜΟ ΑΠΟΣΒΕΣΤΕΑΣ ΑΞΙΑΣ ΣΕ ΜΕΡΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ Η αξία ενός πάγιου περιουσιακού στοιχείου είναι 60.000 €. Η διάρκεια απόσβεσης 10 χρόνια. Η υπολειμματική αξία στο τέλος του δέκατου χρόνου είναι 5.000 €. ΛΥΣΗ Η αποσβεστέα αξία θα είναι 60.000 - 5.000 = 55.000 €. Ο αυξανόμενος συντελεστής προκύπτει μετά από μερισμό της διάρκειας της ζωής του θεωρούμενου στοιχείου (10 χρόνια), δηλαδή 1+2+3+4+5+6+7+8+9+10 = 55, οπότε οι μερίζοντες αριθμοί θα είναι: 1/55 , 2/55 , 3/55 , .….10/55 ΕΤΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΠΟΣΟ ΕΤΗΣΙΑΣ ΑΠΟΣΒΕΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΣΒΕΣΕΩΝ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΘΕ ΧΡΗΣΗΣ 1 1/55 1.000 59.000 2 2/55 2.000 3.000 57.000 3 3/55 6.000 54.000 4 4/55 4.000 10.000 50.000 5 5/55 5.000 15.000 45.000 6 6/55 21.000 39.000 7 7/55 7.000 28.000 32.000 8 8/55 8.000 36.000 24.000 9 9/55 9.000 10 10/55 55.000 55/55 Σύνολο αποσβέσεων Υπολειμματική αξία Στη φθίνουσα εφαρμόζεται η ίδια διαδικασία αντιστρέφοντας τους συντελεστές

Στη χώρα μας επικράτησαν και νομιμοποιήθηκαν η σταθερά και η φθίνουσα μέθοδος αποσβέσεων σύμφωνα με το Π.Δ. (προεδρικό διάταγμα ). 299/2003 και των νόμων .2238/94 και 3091/2002. Η μέθοδος που θα επιλεγεί θα εφαρμόζεται κατά πάγιο τρόπο, αφορά όλα τα πάγια περιουσιακά στοιχεία και είναι δεσμευτική μέχρι την πλήρη απόσβεσή τους. Με το νέο προαναφερόμενο προεδρικό διάταγμα καθιερώθηκαν ο ανώτερος και κατώτερος συντελεστής απόσβεσης ή ενδιάμεσοι αυτών σε αντίθεση με τον ένα και μοναδικό συντελεστή που ίσχυε μέχρι το 2003