ΕΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αν. Καθηγητής

Έδρα Jean Monnet

"The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein."

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1957 (Ιδρ. Συνθήκες): καμία αναφορά στο περιβάλλον, 1972 – 1987: Μια πολιτική «στον αέρα», 1987 (ΕΕΠ): πρώτες διατάξεις – δράση για το περιβάλλον στις Συνθήκες (ειδική νομική βάση), 1992 (Μάαστριχτ): Πολιτική για το περιβάλλον, 2009 (Λισαβόνα): Πολιτική για το περιβάλλον – ά. 191 – 193, φύση αρμοδιότητας της Ένωσης (ά. 4 ΣΛΕΕ)

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΕΕ, Προοίμιο, ά. 3 σκοπός «υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος» ΣΛΕΕ, ά 4 συντρέχουσα αρμοδιότητα της Ένωσης, ά. 11 αρχή ενσωμάτωσης, ά. 191 – 193 στόχοι, αρχές, διαδικασίες λήψης αποφάσεων, όρια ΠΠ Χάρτης ΘΔ, Κεφάλαιο IV (αλληλεγγύη), ά. 37 προστασία και βελτίωση περιβάλλοντος στόχοι πολιτικής, αρχή ενσωμάτωσης, αειφόρος ανάπτυξη

ΕΝΝΟΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Οι Συνθήκες δεν περιέχουν ορισμό για το περιβάλλον Ωστόσο, γενικώς θεωρείται ότι η ενωσιακή έννοια του περιβάλλοντος περιλαμβάνει: «το φυσικό περιβάλλον (αέρας, ύδατα, έδαφος με χλωρίδα και πανίδα, και τον άνθρωπο) και τον διαμορφωμένο από τον άνθρωπο χώρο που μας περιβάλλει»

ΕΝΝΟΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Οδηγία 2008/1, άρθρο 2 «ρύπανση» είναι: «η άμεση ή έμμεση εισαγωγή στην ατμόσφαιρα, το νερό ή το έδαφος, ως αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας, ουσιών, κραδασμών, θερμότητας ή θορύβου που ενδέχεται να θίξουν την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, να υποβαθμίσουν υλικά αγαθά, να παραβλάψουν ή να εμποδίσουν την ψυχαγωγική λειτουργία καθώς και τις άλλες νόμιμες χρήσεις του περιβάλλοντος»

ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ η διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, η προστασία της υγείας του ανθρώπου, η συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων, η προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων, και ιδίως την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος.

ΑΡΧΕΣ Η ΠΠ της Ένωσης αποβλέπει σε υψηλό επίπεδο προστασίας και λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία της Ένωσης. Στηρίζεται στις αρχές: της προφύλαξης της προληπτικής δράσης, της επανόρθωσης των καταστροφών του περιβάλλοντος, κατά προτεραιότητα στην πηγή, «ο ρυπαίνων πληρώνει».

ΡΗΤΡΕΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Τα μέτρα εναρμόνισης για την προστασία του περιβάλλοντος περιλαμβάνουν, όπου ενδείκνυται, ρήτρα διασφάλισης, που εξουσιοδοτεί τα Κ-Μ να λαμβάνουν, για μη οικονομικούς περιβαλλοντικούς λόγους, προσωρινά μέτρα Τα προσωρινά μέτρα υπόκεινται σε έλεγχο από την Ένωση (Επιτροπή)

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΧΑΡΑΞΗΣ ΠΠ Κατά την εκπόνηση της ΠΠ η Ένωση λαμβάνει υπόψη: τα διαθέσιμα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα, τις συνθήκες του περιβάλλοντος στις διάφορες περιοχές της Ένωσης, τα πλεονεκτήματα και τις επιβαρύνσεις που μπορούν να προκύψουν από τη δράση ή την απουσία δράσης, την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ένωσης στο σύνολό της και την ισόρροπη ανάπτυξη των περιοχών της.

ΣΥΝΑΨΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους, η Ένωση και τα Κ-μ συνεργάζονται με τις τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Ο τρόπος της συνεργασίας της Ένωσης μπορεί να αποτελεί αντικείμενο συμφωνιών μεταξύ της Ένωσης και των ενδιαφερομένων τρίτων μερών. Δεν θίγεται η αρμοδιότητα των Κ-μ να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν διεθνείς συμφωνίες, σύμφωνα με την ΔΕΚ 22/70 AETR

ΣΥΝΑΨΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Κατανομή αρμοδιότητας κατά το ά. 216 ΣΛΕΕ > συντρέχουσα αρμοδιότητα > μεικτές συμφωνίες, Διαδικασία σύναψης κατά το ά. 218 ΣΛΕΕ, Συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς (μεικτές συμφωνίες) κατά τη «ρήτρα ESPOO»

ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Κανόνας: η συνήθης νομοθετική διαδικασία (συναπόφαση) > θέσπιση Γενικών Προγραμμάτων και εκτελεστικών πράξεων Εξαίρεση- Παρεκκλίσεις: ειδική νομοθετική διαδικασία > ομοφωνία στο Συμβούλιο, διαβούλευση με Ευρ.Κοινβ, σε αρκετές περιπτώσεις (βλ επόμενη διαφάνεια) Ρήτρα γεφύρωσης > μετάβαση από ειδική σε συνήθη νομοθετική διαδικασία > από ομοφωνία σε ειδική πλειοψηφία

ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ – ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ διατάξεις κυρίως φορολογικού χαρακτήρα· τα μέτρα που επηρεάζουν: τη χωροταξία, την ποσοτική διαχείριση των υδάτινων πόρων ή εκείνα που επιδρούν αμέσως ή εμμέσως στη διαθεσιμότητα των εν λόγω πόρων, τις χρήσεις της γης, εξαιρουμένης της διαχείρισης των αποβλήτων· τα μέτρα που επηρεάζουν αισθητά την επιλογή ενός Κ-μ μέλους μεταξύ διαφορετικών πηγών ενέργειας και τη γενική διάρθρωση του ενεργειακού του εφοδιασμού.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ – ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΠ Τα Κ-μ εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση και την εφαρμογή της ΠΠ Υπό την επιφύλαξη της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», εάν ένα μέτρο συνεπάγεται δυσανάλογο κόστος για τις δημόσιες αρχές Κ-μ, το εν λόγω μέτρο προβλέπει τις κατάλληλες διατάξεις υπό μορφή: προσωρινών παρεκκλίσεων ή/και οικονομικής στήριξης από το Ταμείο Συνοχής

ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Κατά το ά. 193 ΣΛΕΕ: Τα ενωσιακά μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος «δεν εμποδίζουν τα Κ-μ να διατηρούν και να θεσπίζουν μέτρα ενισχυμένης προστασίας». Τα μέτρα αυτά πρέπει να συμβιβάζονται με τις Συνθήκες και κοινοποιούνται στην Επιτροπή. Εξ αντιδιαστολής συνάγεται ότι η ΠΠ δεν αποσκοπεί στην πλήρη εναρμόνιση των εθνικών κανόνων

ΡΗΤΡΑ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Ά. 11 ΣΛΕΕ «Οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενταχθούν στον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, ιδίως προκειμένου να προωθηθεί η αειφόρος ανάπτυξη». Συνδυασμένη ανάγνωση ά. 191 και 11 > απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας = στόχοι ΠΠ Υποχρέωση ενέργειας αλλά αποχής Αειφόρος ανάπτυξη > ισορροπία οικονομικών στόχων και προστασίας του περιβάλλοντος

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποιοι είναι οι στόχοι και οι ακολουθούμενες αρχές την ΠΠ; Ποια είναι η φύση της αρμοδιότητας της Ένωσης στον τομέα του περιβάλλοντος και ποια η ακολουθητέα διαδικασία λήψης αποφάσεων; Ποιό είναι το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της αρχής ενσωμάτωσης του άρθρου 11 ΣΛΕΕ; Ποιο είδος εναρμόνισης των εθνικών νομοθεσιών συνεπάγεται η ενωσιακή ΠΠ;