7η Ενότητα: Προφορικός και Γραπτός Λόγος – ΕΜΔ & ΕΔΛ (Ειδικές Διαταραχές Λόγου) Ειδικη εκπαιδευση ιι Τμημα προσχολικησ αγωγησ και εκπαιδευσησ Διδασκουσα: ΡΗΓΑ ΑΣΗΜΙΝΑ Phd

Α Μέρος- Σύντομη επανάληψη Τι είναι ΕΜΔ; Ποια είναι τα προβλήματα σχολικής μάθησης και ποια η διαφορά τους Ενδείξεις ΕΜΔ Διάγνωση-Διδακτική Αξιολόγηση (Διαφορές) Νομοθετικό πλαίσιο για την αξιολόγηση των μαθητών Εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης. Δυσλεξία

ΕΜΔ: Τι είναι τελικά; Αδυναμία διατύπωσης σαφούς ορισμού Μαθησιακές δυσκολίες- Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες ΕΜΔ: τα παιδιά που ενώ δεν παρουσιάζουν εμφανή αισθητηριακά, νοητικά, ψυχοσυναισθηματικά, κινητικά, κοινωνικοπολιτισμικά ή άλλα οργανικά προβλήματα, ωστόσο εμφανίζουν «αδικαιολόγητα» σημαντικά χαμηλότερη από το αναμενόμενο για την ηλικία και τις σχολικές εμπειρίες επίδοση σε έναν ή σε περισσότερους τομείς της μάθησης.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Προβλήματα μάθησης, επίδοσης και προσαρμοστικής συμπεριφοράς Σύνδεση με παράγοντες που 1) Ή αφορούν το ίδιο το παιδί 2)Ή τη σχέση-αλληλεπίδραση με το σχολικό πλαίσιο

Γνωστικό δυναμικό και Σχολική επίδοση Οι Ε.Μ.Δ. αποτελούν μια ετερογενή ομάδα συμπτωμάτων και χαρακτηριστικών. Τα παιδιά με ΕΜΔ αν και έχουν δείκτη νοημοσύνης τουλάχιστον στον μέσο όρο ή και πάνω από αυτόν, παρουσιάζουν απόκλιση ανάμεσα στο γνωστικό τους δυναμικό και τη σχολική τους επίδοση και δεν κατορθώνουν να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στις διάφορες περιοχές της μάθησης, ιδιαίτερα στην ανάγνωση και στη γραφή (Pardali, 2000) Πολλές φορές οι συνέπειες των μαθησιακών δυσκολιών έχουν αρνητικές προεκτάσεις και στην ενήλικη ζωή, δημιουργώντας εμπόδια στην κοινωνική τους προσαρμογή, καθώς και στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους αποκατάσταση και ευτυχία (Χριστάκης, 2000)

ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΜΔ ΟΡΙΣΜΟΣ: Οι (Ε).Μ.Δ. είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικών ικανοτήτων. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και μπορεί να υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Προβλήματα σε συμπεριφορές αυτοελέγχου, κοινωνικής αντίληψης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης μπορεί να συνυπάρχουν με τις μαθησιακές δυσκολίες, αλλά δεν συνιστούν από μόνα τους μαθησιακές δυσκολίες. Αν και οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να εμφανίζονται μαζί με άλλες καταστάσεις μειονεξίας (πχ. αισθητηριακή βλάβη, νοητική καθυστέρηση, σοβαρή συναισθηματική διαταραχή) ή με εξωτερικές επιδράσεις, όπως οι πολιτισμικές διαφορές, η ανεπαρκής ή ακατάλληλη διδασκαλία, δεν είναι το άμεσο αποτέλεσμα αυτών των καταστάσεων ή επιδράσεων"(Hammill, 1990).

• δυσκολία με την ανάγνωση και/ή τη γραφή, Κοινά στοιχεία που μπορεί να δείχνουν ότι ένα άτομο μπορεί να έχει μαθησιακές δυσκολίες ενδέχεται να είναι τα ακόλουθα: • δυσκολία με την ανάγνωση και/ή τη γραφή, • προβλήματα με μαθηματικές δεξιότητες, • δυσκολίες στη μνήμη, • προβλήματα διατήρησης της προσοχής, • δυσκολία στο να ακολουθεί οδηγίες, • φτωχή ικανότητα συντονισμού, • δυσκολία με έννοιες που σχετίζονται με τον χρόνο, • πρόβλημα στην οργάνωση.

Κοινά στοιχεία που μπορεί να δείχνουν ότι ένα άτομο μπορεί να έχει μαθησιακές δυσκολίες ενδέχεταινα είναι τα ακόλουθα: • παρορμητική συμπεριφορά, • ακατάλληλη ανταπόκριση σε σχολικές ή κοινωνικές περιστάσεις, • δυσκολία συγκέντρωσης στο έργο (εύκολη απόσπαση της προσοχής), • αδυναμία εύρεσης του κατάλληλου τρόπου για να εκφράσουν κάτι, • μη συνεπής σχολική απόδοση, • ανώριμος τρόπος ομιλίας, • δυσκολία στην καλή ακρόαση, • προβλήματα αντιμετώπισης νέων καταστάσεων στη ζωή τους, • προβλήματα στην κατανόηση λέξεων ή εννοιών.

ΠΡΟΣΟΧΗ Προσοχή στη διάκριση ανάμεσα στον ευρύτερο όρο "δυσκολίες μάθησης ή σχολικές δυσκολίες" (που περιλαμβάνουν όλες τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αφορούν έως και το 30% του συνολικού σχολικού πληθυσμού) και στον όρο "Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες" που αφορά στο 10-12 % του σχολικού πληθυσμού.

Η εξελικτική πορεία των ΕΜΔ προσχολική ηλικία Ανάμεσα στα κύρια χαρακτηριστικά 'επικινδυνότητας' που συνήθως αναφέρονται στα παιδιά της προσχολική ηλικίας, είναι οι διαταραχές ή καθυστερήσεις στην ομιλία και το λόγο, η ανεπαρκής κινητική ανάπτυξη, η φτωχή γνωστική ανάπτυξη και οι οπτικο-αντιληπτικές διαταραχές

Διάκριση Μέσων Αξιολόγησης Τυπικά Μέσα Αξιολόγησης-σταθμισμένα τέστ, πίνακες με νόρμες επιδόσεων, σύγκριση αποτελεσμάτων με επιδόσεις άλλων μαθητών Άτυπα μέσα αξιολόγησης, ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών, κατανόησης κλπ. Σύγκριση αποτελεσμάτων με προγενέστερες επιδόσεις του ίδιου του μαθητή

Για μια ασφαλή διάγνωση απαιτείται… προσεκτική αξιολόγηση που περιλαμβάνει εξέταση του οικογενειακού και ατομικού ιστορικού του παιδιού, δοκιμασίες εκτίμησης νοητικού δυναμικού, ψυχοκοινωνικής προσαρμογής, αισθητηριακών και αντιληπτικών ικανοτήτων, μαθησιακών δεξιοτήτων και γνωστικών διεργασιών που σχετίζονται με τις ΜΔ (Πολυχρόνη, Χατζηχρήστου & Μπίμπου, 2006). οι απόψεις των γονέων και των εκπαιδευτικών για την κατάσταση του παιδιού

με την ολοκλήρωση των διαδικασιών αυτών συντάσσεται από διεπιστημονική επιτροπή (εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και συχνά λογοθεραπευτές, παιδοψυχίατρους και φυσικοθεραπευτές) η διαγνωστική εκτίμηση (Παντελιάδου & Πατσιοδήμου, 2007):

Διάγνωση-Διαγνωστική/Διδακτική Αξιολόγηση (Τζιβινίκου, 2015)

Η διδακτική αξιολόγηση Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας και κάθε διδασκαλία πρέπει να περιλαμβάνει το στάδιο της αξιολόγησης και με βάση τα αποτελέσματα που απορρέουν από αυτή να σχεδιάζεται η επόμενη διδασκαλία (Παντελιάδου & Πατσιοδήμου, 2007). Η Παντελιάδου (2000) ορίζει τη διδακτική αξιολόγηση ως τη συστηματική διαδικασία συλλογής πληροφοριών που αποσκοπούν στον εντοπισμό, στην επιβεβαίωση και στον προσδιορισμό της ύπαρξης προβλημάτων, ώστε να καταλήξει στη λήψη αποφάσεων αναφορικά με την εκπαίδευση του μαθητή που αξιολογείται.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ διδακτική αξιολόγηση εκπαιδευτικός μαθητής οργάνωση της τάξης διδακτικά υλικά/μέσα

Η διαφορά της από την προηγούμενη μορφή αξιολόγησης: Δεν χρειάζεται στάθμιση, αλλά γνώση του αναλυτικού προγράμματος. Συγκρίνει την απόδοση του παιδιού, με το γνωστικό επίπεδο της αντίστοιχης ηλικίας. Παρέχεται από τον ίδιο το δάσκαλο εντός του σχολικού πλαισίου. Δεν περιέχει άγνωστη προς αυτόν ορολογία Ενημερώνει το δάσκαλο για το «τι γνωρίζει ο μαθητής» και επομένως τι χρειάζεται ακόμη να μάθει.

Νομοθετικές Ρυθμίσεις Ποιοι μαθητές με εξετάζονται με διαφορετικό τρόπο εξέτασης;  είναι τυφλοί σύμφωνα με το Ν. 958/79 (Φ.Ε.Κ. 191Α΄) ή έχουν ποσοστό αναπηρίας στην όρασή τους τουλάχιστον 80%  έχουν κινητική αναπηρία τουλάχιστον 67% μόνιμη ή προσωρινή που συνδέεται με τα άνω άκρα πάσχουν από σπαστικότητα των άνω άκρων  πάσχουν από κάταγμα ή άλλη προσωρινή βλάβη των άνω άκρων που καθιστά αδύνατη τη χρήση τους για γραφή  η επίδοση τους στα μαθήματα δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί με γραπτές εξετάσεις, λόγω ειδικής διαταραχής του λόγου (δυσλεξία).

Τι σημαίνει εναλλακτική αξιολόγηση; Προσαρμοστικές αλλαγές στις συνθήκες: α) του χρόνου, β) του χώρου, γ) της παρουσίασης των θεμάτων των εξετάσεων και δ) της μορφής των απαντήσεων Οι οδηγίες των δοκιμασιών θα πρέπει:  Να διαβάζονται δυνατά από τον υπεύθυνο πολλές φορές και να ελέγχεται η κατανόησή τους από το μαθητή με Μ.Δ.  Να είναι γραμμένες σε απλή γλώσσα και οι λέξεις‐κλειδιά να τονίζονται με έντονα γράμματα ή υπογράμμιση.  Να μην διαβάζονται συγκεντρωτικά στην αρχή της εξέτασης, αλλά να παρουσιάζονται σελίδα σελίδα και ανά ομάδες ασκήσεων.  Να περιέχουν παραδείγματα.  Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει αυξημένος κενός χώρος ανάμεσα στα στοιχεία της εξέτασης, να τοποθετούνται λιγότερα στοιχεία ανά σελίδα από ότι συνηθίζεται και να επιτρέπεται η χρήση βοηθητικής τεχνολογίας (π.χ. επεξεργαστής κειμένου).

Τι σημαίνει εναλλακτική αξιολόγηση Τι σημαίνει εναλλακτική αξιολόγηση; Προσαρμοστικές αλλαγές στις συνθήκες: α) του χρόνου, β) του χώρου, γ) της παρουσίασης των θεμάτων των εξετάσεων και δ) της μορφής των απαντήσεων Τι σημαίνει εναλλακτική αξιολόγηση  Ο μαθητής με Μ.Δ. θα μπορεί να απαντά στις ερωτήσεις: α) σημειώνοντας στα φυλλάδια της αξιολόγησης, β) υπαγορεύοντας το κείμενο στον εξεταστή ή γ) ηχογραφώντας τις απαντήσεις. Στην περίπτωση των γραπτών απαντήσεων σε ανοιχτές ερωτήσεις, οι απαιτήσεις στη ορθογραφία και τη στίξη θα πρέπει να είναι ελαστικές και ναεπιτρέπεται η χρήση βοηθημάτων (π.χ. λεξικού).

https://www.youtube.com/watch?v=a0DUEwM3fi4

Βασικά σημεία… Ποιες είναι οι βασικές παράμετροι του λόγου; Ποιες είναι οι διαταραχές προσληπτικού και εκφραστικού τύπου; Γιατί οι ειδικές διαταραχές του λόγου θεωρούνται ‘ύπουλες’; Ποια είναι η σημασία του αφηγηματικού λόγου; Διαγνωστικές δοκιμασίες και τεχνικές παρέμβασης για την ανάπτυξη και βελτίωση του προφορικού λόγου. Ποιες δεξιότητες περιλαμβάνει ο γραπτός λόγος; Ποια είναι τα ‘γλωσσικά συστατικά’ της γραπτής έκφρασης; Γιατί η έκθεση αποτελεί ένα από τα πιο σύνθετα γνωστικά έργα;

Οι βασικές παράμετροι του λόγου Λόγος: μέσο επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης, το «όχημα» της σκέψης Η ανάπτυξη του «λόγου» με την ευρεία έννοιά του πραγματοποιείται τόσο μέσα από την κατανόηση, επεξεργασία και παραγωγή του προφορικού λόγου όσο και μέσα από τους μηχανισμούς της ανάγνωσης και της γραφής. Όλα είναι ενσωματωμένα σε ένα ενιαίο γλωσσικό σύστημα.

Οι 4 βασικές ικανότητες Ακρόαση Ομιλία/Λόγος Ανάγνωση Γραφή

Διαταραχές προσληπτικού και εκφραστικού τύπου Προσληπτικές μορφές λόγου Ακρόαση, ανάγνωση Εκφραστικές μορφές λόγου Ομιλία, γραπτός λόγος Για την επάρκεια ενός προγράμματος παρέμβασης σκόπιμη κρίνεται η ανάπτυξη επιμέρους ικανοτήτων του λόγου πρωτίστως σε προσληπτικού τύπου πληροφορίες.

Γιατί οι ειδικές διαταραχές του λόγου θεωρούνται ‘ύπουλες’; Ύπουλη συμπτωματολογία, δε γίνονται εύκολα αντιληπτές, συγχέονται με άλλες μορφές μαθησιακών δυσκολιών και η παρέμβαση που σχεδιάζεται συχνά στοχεύει στην ανάπτυξη άλλων ικανοτήτων μάθησης που δε σχετίζονται με την πραγματική αιτία των δυσκολιών. https://www.youtube.com/watch?v=SY83NqBBS4E

Η σημασία του αφηγηματικού λόγου Η αφήγηση μιας ιστορίας είναι σύνθετη δραστηριότητα και απαιτεί την ολοκλήρωση διαφορετικών τύπων γνώσης και στρατηγικών (οργάνωσης, επεξεργασίας, ελέγχου, διόρθωσης), οι οποίες πρέπει να κινητοποιηθούν προκειμένου να συνθέσουν τα συστατικά του αφηγηματικού λόγου (πρόβλημα, αντίδραση, προσπάθεια επίλυσης, συνέπειες και τέλος), να τα επεξεργαστούν και τελικά να παράγουν μια ολοκληρωμένη ιστορία.

Διαγνωστικές δοκιμασίες και τεχνικές παρέμβασης για την ανάπτυξη και βελτίωση του προφορικού λόγου. Ατομική συνέντευξη- Συζήτηση Ανεπίσημη ή συστηματική παρατήρηση του ατόμου σε συγκεκριμένες καθημερινές συνθήκες Λίστες με επιμέρους ικανότητες του λόγου Ξεχωριστές Δοκιμασίες… Ακουστική Λεκτική Μνήμη Ικανότητα εξεύρεσης λέξεων Ορισμοί λέξεων και εννοιών Ασκήσεις απλής καταγραφής αντικειμένων

Διαγνωστικές δοκιμασίες και τεχνικές παρέμβασης για την ανάπτυξη και βελτίωση του προφορικού λόγου. Δοκιμασίες φωνολογικής επάρκειας Περιγραφή μεμονωμένων εικόνων Δοκιμασίες εξοικείωσης με τη γραμματική και το συντακτικό Ασκήσεις παραγωγής αφηγηματικού λόγου Αξιολόγηση ανάπτυξης λεξιλογίου Κατανόηση κειμένου Αξιολόγηση πραγματολογικής χρήσης του λόγου

Διαγνωστικές δοκιμασίες και τεχνικές παρέμβασης για την ανάπτυξη και βελτίωση του προφορικού λόγου. Τεχνικές παρέμβασης Τεχνικές και ασκήσεις για την ανάπτυξη της προσληπτικής ικανότητας του προφορικού λόγου Τεχνικές και ασκήσεις για την ανάπτυξη της ικανότητας παραγωγής του προφορικού λόγου

https://www.youtube.com/watch?v=SY83NqBBS4E

ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ

Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου Πριν τη συγγραφή Δεν μπορεί να προσαρμόσει το κείμενό του στα χαρακτηριστικά αυτού που απευθύνεται, αλλά γράφει πάντα με ένα συγκεκριμένο τρόπο (Nodine, 1983). Ενδεχομένως να υπάρχει αρχική καταγραφή, η οποία όμως δε συνοδεύεται από καμιά διόρθωση. Γνωρίζει ελάχιστες ή και καθόλου πληροφορίες για το αντικείμενο που διαπραγματεύεται.

Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου Κατά τη συγγραφή Συνήθως άσχημος γραφικός χαρακτήρας, γραφή εκτός γραμμών, καταστρατήγηση περιθωρίων. Αποκλειστικά απλές (αν όχι απλοϊκές) και ιδιαίτερα σύντομες προτάσεις Προτάσεις με προβλήματα στη σύνταξη, στις οποίες δε δένουν τα νοήματα τους. Η συγγραφή φαίνεται να δομείται σε σύντομες απαντήσεις ερωτήσεων που είναι σε τυχαία σειρά. Πρόλογος κι επίλογος συνήθως απουσιάζουν. Μικρή έκταση του κειμένου. Μεγάλος αριθμός ορθογραφικών λαθών. Δυσκολία στο να αποφασίσουν για το τι θα γράψουν, είτε αυτό προέρχεται από τη μνήμη τους είτε από εξωτερικές πηγές

Προβλήματα παραγωγής γραπτού λόγου Μετά τη συγγραφή Ελάχιστες διορθώσεις επί της ουσίας. Δυσκολεύονται να βελτιώσουν τα νοήματα του κειμένου που οι ίδιοι έχουν γράψει, εκτός ίσως από την στίξη. Χρειάζονται κατά βάση πολύ περισσότερο χρόνο από όσο οι ώριμοι συγγραφείς. Θεωρούν καλό εκείνο το κείμενο που δεν έχει ορθογραφικά λάθη.

Ποιες δεξιότητες περιλαμβάνει ο γραπτός λόγος; δεξιότητες : δηλαδή αυτόματες τεχνικές επεξεργασίας πληροφοριών, οι οποίες εφαρμόζονται με ελάχιστη γνωσιακή επιβάρυνση), γνώσεις: αφορούν τα δομικά στοιχεία του κειμένου, σε σχέση με την εκάστοτε διαμορφωμένη επικοινωνιακή κατάσταση και Στρατηγικές: εμπρόθετες δραστηριότητες για την επίτευξη ενός ειδικού στόχου.

Ποια είναι τα ‘γλωσσικά συστατικά’ της γραπτής έκφρασης; Γλωσσικά (Σημασιολογικά – Συντακτικά) Γραφο-συμβολικά Γνωστικά-Κοινωνικά-Προσωπικά Μεταγνωστικά https://www.youtube.com/watch?v=jNuCt5Ho4EE

Γιατί η έκθεση αποτελεί ένα από τα πιο σύνθετα γνωστικά έργα; Απαιτεί την ενεργοποίηση όλων των παραπάνω γνωστικών, γλωσσικών και άλλων ικανοτήτων Ένα παιδί θα πρέπει: Να ανακαλέσει εμπειρίες ή να φανταστεί-«κατασκευάσει» μια ανάλογη εμπειρία. Να τοποθετήσει νοερά τα γεγονότα σε μια λογική σειρά Να σκεφτεί μια αρχή, ένα κύριο μέρος και ένα τέλος με βάση τις αρχές της παραγράφου Να βρει τις κατάλληλες λέξεις για να εκφραστεί

Γιατί η έκθεση αποτελεί ένα από τα πιο σύνθετα γνωστικά έργα; Να εμπλουτίσει το λόγο του με επίθετα, συνδέσμους και άλλα καλολογικά στοιχεία Να δημιουργήσει ολοκληρωμένες, άρτιες και όμορφες προτάσεις. Να τηρήσει τους γραμματικούς, μορφολογικούς και συντακτικούς κανόνες. Να γράψει ορθογραφημένα. Να χρησιμοποιήσει σωστά τη στίξη Να μην ξεχάσει τους τόνους Να κάνει όμορφα γράμματα Να μην ξεφύγει από το θέμα…