ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Στο προηγούμενο μάθημα είχαμε μιλήσει για το παιχνίδι, τον ορισμό του, τη σημασία του, τα είδη του παιχνιδιού κατά τον Piaget , και το ρόλο του ενήλικα στο παιχνίδι. Σήμερα θα μιλήσουμε για την γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού, η οποία μπορεί και να επιτυγχάνεται και μέσω του παιχνιδιού.

ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Να ορίσουν οι εκπαιδευόμενοι τι είναι λόγος. Να γνωρίσουν τα στάδια γλωσσικής ανάπτυξης από 0-4 ετών. Να βιώσουν στο εργαστηριακό μέρος τις δραστηριότητες λόγου για παιδιά. Να προσδιορίσουν το ρόλο του περιβάλλοντος του παιδιού στη γλωσσική του ανάπτυξη. Να εφαρμόσουν τις δραστηριότητες λόγου για παιδιά και να καταγράψουν (ερευνώντας) το είδος λόγου που επικρατεί σε αυτές.

Η σημασία του λόγου Λόγος: είναι η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να χρησιμοποιεί τα λεκτικά σύμβολα, για να οργανώνει τη σκέψη του και να επικοινωνεί με άλλα άτομα. Ο λόγος χωρίζεται σε δύο μέρη: στο δεκτικό, όταν το άτομο δέχεται πληροφορίες από το περιβάλλον, και στο εκφραστικό, όταν εκφράζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του προς το περιβάλλον. Η εξέλιξη και η ανάπτυξη του λόγου αρχίζει στο παιδί από τότε θα γεννηθεί. Το νεογέννητο δέχεται και αφομοιώνει όλες τις λεκτικές πληροφορίες του περιβάλλοντός του. Έτσι σιγά –σιγά οικοδομεί το λόγο. Ένα παιδί 4 ετών μπορεί να μιλήσει χρησιμοποιώντας σωστά τη γραμματική και το συντακτικό της γλώσσας του. Επίσης με την ανάπτυξη του λόγου το παιδί αποκτά καινούργιες γνώσεις και εξελίσσεται νοητικά. Η απόκτηση των καινούργιων γνώσεων και των καινούργιων εμπειριών γίνεται μέσα από τις ερωτήσεις που μας κάνει και μέσα από την ανάγνωση βιβλίων. Με αυτόν τον τρόπο ικανοποιείται και η περιέργεια του και αποκτά καινούργιες εμπειρίες. Συνοπτικά , θα λέγαμε ότι η σημασία του λόγου για ένα παιδί είναι μεγάλη γιατί: Μέσα από το λόγο το παιδί : Εκφράζει τη σκέψη του, τις επιθυμίες του , τα συναισθήματά του, τις συγκινήσεις του. Κοινωνικοποιείται. Αποκτά καινούργιες γνώσεις και καινούργιες εμπειρίες. Εξελίσσεται νοητικά. Ικανοποιεί την περιέργειά του.

ΣΤΑΔΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 0-4 ΕΤΩΝ Το νεογέννητο εκφράζεται περισσότερο με το κλάμα. Μετά από μερικές εβδομάδες εκφράζει τα θετικά συναισθήματά του με φωνές ικανοποίησης. Από τον 3ο-10ο μήνα το μωρό παράγει διάφορους ήχους, επαναλαμβάνοντας τα φωνήεντα και τα σύμφωνα της γλώσσας του. Αυτή η παραγωγή των ήχων είναι έμφυτη και ονομάζεται ψέλλισμα ή βάβισμα. Η πρώτη ομιλία του μωρού εμφανίζεται στην ηλικία των 12 μηνών , όταν αυτό λέει δύο με τρεις λέξεις. Μέχρι τον 18ο μήνα το μωρό λέει μια λέξη και εννοεί μία πρόταση. Ο λόγος αυτός ονομάζεται συγκριτικός. Από τον 18ο μήνα -2ο χρόνο , το παιδί χρησιμοποιεί δύο με τρεις λέξεις για να πει μια πρόταση. Ο λόγος αυτός ονομάζεται τηλεγραφικός . Από τον 2ο-4ο χρόνο , το λεξιλόγιο του παιδιού αναπτύσσεται σημαντικά. Χρησιμοποιεί επίσης , σωστά, τη γραμματική και το συντακτικό .

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Το περιβάλλον του παιδιού παίζει σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη της ομιλίας του και στην απόκτηση του λεξιλογίου του για να εκφράζεται με μεγαλύτερη άνεση. Για αυτό το λόγο πρέπει να του παρέχουμε πολλά ερεθίσματα και δραστηριότητες. Η οικογένεια και ο βρεφονηπιακός σταθμός έχουν την κύρια φροντίδα στη διαπαιδαγώγηση του βρέφους και του μικρού παιδιού.

Αν φροντίζουμε και διαπαιδαγωγούμε βρέφη 0-2 ετών τότε: Τους μιλάμε κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Τους μιλάμε με γλυκό και ήρεμο τρόπο ,αποφεύγοντας να χρησιμοποιούμε μωρουδίστικες εκφράσεις, για να μαθαίνει το παιδί από την αρχή σωστά τη γλώσσα. Παίρνουμε αγκαλιά το μωρό και του μιλάμε. Του μιλάμε όταν το ταΐζουμε και το πλένουμε. Επαναλαμβάνουμε τους φθόγγους που λέει , όπως «α», «γκου», «μπα», «ντα» κ.τ.λ. και περιμένουμε να μας ανταποκριθεί. Δείχνουμε διάφορα αντικείμενα που βρίσκονται μέσα στο χώρο και τα ονομάζουμε. Τους λέμε μικρά τραγουδάκια και νανουρίσματα. Τους δείχνουμε ένα βιβλίο με εικόνες και ονομάζουμε την κάθε εικόνα . Περιμένουμε να μας ανταποκριθεί. Του δίνουμε ένα παιχνίδι τηλέφωνο για να «μιλήσει». Δίνουμε στο παιδί απλές εντολές και του ζητάμε να τις εκτελέσει. Του λέμε π.χ. «δώσε μου την κούκλα σου». Του λέμε να μας δείξει διάφορα μέρη του σώματός του.

Αν φροντίζουμε και διαπαιδαγωγούμε βρέφη 2-4 ετών τότε: Τους δίνουμε την ευκαιρία να μιλάνε αυθόρμητα κάθε στιγμή που τα ίδια τα παιδιά θελήσουν. Εμείς τα ακούμε προσεχτικά και τους απαντάμε χωρίς να δείχνουμε αδιαφορία. Το πρωί τα μαζεύουμε δίπλα μας και κάνουμε ένα είδος κατευθυνόμενου διαλόγου, τους ρωτάμε πως πέρασαν την προηγούμενη ημέρα και μέσα από αυτό το διάλογο μπορούμε να συζητήσουμε μαζί τους κάποιο θέμα. Λέμε στο παιδί , προφορικά, μια μικρή ιστορία. Τους διαβάζουμε καθημερινά βιβλία γνώσεων και παραμύθια. Τους μαθαίνουμε διάφορα παιδικά τραγούδια. Συζητάμε μαζί του για τις καθημερινές του δραστηριότητες . Απαντάμε σε όλες τις ερωτήσεις που θα μας κάνει. Του δίνουμε να ζωγραφίσει και του ζητάμε να μας πει τι έχει ζωγραφίσει. Του λέμε να μας διηγηθεί μια μικρή ιστορία που του έχουμε πει.

Σε πολλά παιδιά παρουσιάζονται διαταραχές στην ομιλία Σε πολλά παιδιά παρουσιάζονται διαταραχές στην ομιλία. Οι κυριότερες είναι η δυσλαλία, η βραδυγλωσσία, η καθυστέρηση της ομιλίας και εκλεκτική αλαλία. Τα αίτια, στα οποία οφείλονται οι διαταραχές αυτές είναι κυρίως ψυχολογικά, αλλά και παθολογικά και περιβαλλοντικά. * Στο επόμενο μάθημα θα μιλήσουμε αναλυτικότερα για τις διαταραχές στην ομιλία των παιδιών, ηλικίας 2-4 ετών.

Παρακάτω εμφανίζονται σ’ ένα σχεδιάγραμμα τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά παιδιών από 0 έως 6 ετών