Τι σημαίνει αίρεση, αιρετικός στο Βυζάντιο (Τι) Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο Τι σημαίνει αίρεση, αιρετικός στο Βυζάντιο (Τι) 16. Goetz, Hans-Werner (2013), What is Heretic in Christian Heresies?. Millenium Yearbook 10 (1), 373-384. 22. le Boulluec, A. (2005), La notion d’hérésie dans la littérature grecque. IIe-IIIe siècles, 2 voll., Paris, Études Augustiniennes, 1985. 10 gabriella Aragione, eric Junod e enrico Norelli (a cura di). Le Canon Du Nouveau Testament. 2. Atanasova, M. (2009). Être «hérétique» à Byzance à l'époque des Comnènes. (French). Revue Belge De Philologie & D'histoire, 87(3/4), 533. 39. EDWARD PETERS, "“THE HERETICS OF OLD”:THE DEFINITION OF ORTHODOXY AND HERESY IN LATE ANTIQUITY AND THE EARLY MIDDLE AGES"  in Heresy and Authority in Medieval Europe, (pp. 13-56), University of Pennsylvania Press  (September 2011). Ποιες είναι οι πηγές μας για αιρετικούς; Μεθοδολογικά ζητήματα 8. Cameron, Averil (2003), “How to Read Heresiology”, Journal of Medieval & Early Modern Studies 33 (3), pp. 15. Garsoian, N. G. (1971), “Byzantine Heresy. A Reinterpretation”, DOP 25, 85-113.

Ποιοι ήταν οι αιρετικοί του Βυζαντίου; Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο Ποιοι ήταν οι αιρετικοί του Βυζαντίου; Χρονολογική επισκόπηση (Πότε;) Γεωγραφία αιρέσεων (Που;) (ύπαιθρος και όχι πόλεις;) 10. Edwards, M. (2012). Heretics and Heresies in the Ancient Church and in Eastern Christianity. Studies in Honour of Adelbert Davids. Catholic Historical Review, 98(3), 523-524. 1.Adler, W. (1990), “The Origins of the Proto-Heresies: Fragments From a Chronicle in the First Book of Epiphanius' Panarion”, Journal Of Theological Studies, 41(2), 472-. 27. Thomassen, E. (2004). Orthodoxy and Heresy in Second-Century Rome. Harvard Theological Review, 97(3), 241. 24. Janet Hamilton; Bernard Hamilton; Yuri Stoyanov, Christian Dualist Heresies in the Byzantine World, c.650-c.1450, Speculum, Vol. 75, No. 1 (Jan., 2000) , pp. 191-192. 43. Runciman S., The Medieval Manichee. A Study of the Christian Dualist Heresy, Cambridge 1947. 13/44. Garsoïan, Nina G. 1967. The Paulician heresy: a study of the origin and development of Paulicianism in Armenia and the eastern provinces of the Byzantine empire. The Hague: Mouton. Lemerle P., "L’histoire des Pauliciens d’Asie Mineure d’après les sources grecques", Travaux et Mémoires, 5, 1973, 1-144. 32. Brandes, W. "Orthodoxy and Heresy in the Seventh Century: Prosopographical Observations on Monotheletism." Proceedings- British Academy 118, (2003): 103-118. 37. Eisner, Jaś. 2012. "Iconoclasm as Discourse: From Antiquity to Byzantium." Art Bulletin 94, no. 3: 368-394. 41. Haldon, John. 2008. "Church and Society: Iconoclasm and After." Social History Of Byzantium 233. 42. G. E. von Grunebaum, “Byzantine Iconoclasm and the Influence of the Islamic Environment” History of Religions Vol. 2, No. 1 (Summer, 1962), pp. 1-10. 28. Voorhis., J. W. (1934). John of Damascus on the Moslem Heresy. Muslim World, 24(4), 391. 20. King, K. L. (2011). Factions, Variety, Diversity, Multiplicity: Representing Early Christian Differences for the 21st Century. Method & Theory In The Study Of Religion, 23(3/4), 216-237.

Στάση κράτους και Εκκλησίας απέναντι σε αιρέσεις (Πώς) Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο Στάση κράτους και Εκκλησίας απέναντι σε αιρέσεις (Πώς) Ποια η στάση της πολιτείας απέναντι στους αιρετικούς; Νομοθεσία και ποινές κατά των αιρετικών Ποια η στάση της Εκκλησίας απέναντι στους αιρετικούς; Ανοχή και ανεξιθρησκία 3. Badenas Pedro. "Αίρεση, αποστασία και αλλοπιστία στο Βυζάντιο." Στο Ανοχή και καταστολή στους Μέσους Χρόνους. Μνήμη Λένου Μαυρομμάτη. Επιμ. Νικολάου Κατερίνα Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, 2002. 4. Barnard, L (1995). “The Criminalisation of Heresy in the Later Roman Empire”. The Journal of Legal History 16, (2), σσ. 121-146. 5. Brown, P. (1963). "Religious Coercion in the Later Roman Empire: The Case of North Africa", History 48, 19. Jordan, W. (2005). Order and Exclusion: Cluny and Christendom Face Heresy, Judaism, and Islam (1000-1150). Jewish Quarterly Review, 95(4), 721-723. 11. Edwards, M. J. (2012). Des eveques, des ecoles et des heretiques: Actes du colloque international sur la 'Refutation de toutes les heresies', Geneve, 13-14 juin 2008. Edited by GABRIELLA ARAGIONE and ENRICO NORELLI. Journal Of Theological Studies -Oxford-, 63(1), 304-307. 33. Moulet, Benjamin. "Évêques, canons et liturgie face à l'hérésie (Byzance, VIIIe-XIe siècles). (French)." Revue Belge De Philologie & D'histoire 87, no. 3/4 (July 2009): 519. 26. TAYLOR, C. (2013). The War on Heresy. Journal Of World History, 24(3), 681-688. 34. Alexander, Paul J. 1977. "Religious Persecution and Resistance in the Byzantine Empire of the Eighth and Ninth Centuries: Methods and Justifications." Speculum, Vol. 52, No. 2. (Apr., 1977), pp. 238-264. Chitwood, Zachary. 2014. "The Patriarch Alexios Stoudites and the Reinterpretation of Justinianic Legislation against Heretics." Greek, Roman & Byzantine Studies 54, no. 2: 293-312. Payne, Robert. 1996. "A hammer struck at heresy." Christian History 15, no. 3: 11. 25. MILLER, J. I. (2009). Heritage of Heresy: Preservation and Destruction of Religious Art and Architecture in Europe. Renaissance Quarterly, 62(2), 548-549. 9. Cavill, P. R. (2014). Heresy, Law and the State: Forfeiture in Late Medieval and Early Modern England*. English Historical Review, 129(537), 270-295.

Αιρέσεις και κοινωνικές τάξεις Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο Αιτίες (γιατί) Εθνική διάσταση Αιρέσεις και κοινωνικές τάξεις Αιρέσεις και ριζοσπαστικά, αντικομφορμιστικά, επαναστατικά κινήματα 14. Frend, W. Η. C. “Heresy and schism as social and national movements”, in Schism, Heresy and Religious Protest. Cambridge 1981, p. 37- 56. 18. Jones, A. H. M. (1959). “Were Ancient Heresies National or Social Movements in Disguise?”. Journal of Theological Studies 10, 280-98. 40. “Ethno-Religious Minorities”. Companion to Mediterranean History; 2014, p359-377, 18p. 2014. 12. Elm. (2009). David G. Hunter, Marriage, Celibacy and Heresy in Ancient Christianity. The Jovinianist Controversy. Journal Of Ancient Christianity, 13(3), 545-547. 29. Yildirim, R. (2011). 'Heresy' as a Voice of Tribal Protest against Bureaucratic State: The Bektashi Case of Seyyid Rustem Gazi in the Ottoman Rumelia. Bulgarian Historical Review, 39(3/4), 22 Συνέπειες θρησκευτικών ερίδων στο Βυζαντινό κράτος και κοινωνία 7. Cameron, A. (2013). The Cost of Orthodoxy. Church History & Religious Culture, 93(3), 339-361.

Σχέση φύλου και αιρέσεων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο Σχέση φύλου και αιρέσεων 6. Burrus, V. (1991). “Heretical Woman as Symbol in Alexander, Athanasius, Epiphanius, and Jerome”. TheHarvardTheologicalReview 84 (3), σσ. 229-248. Η κατασκευή/απόδοση της ταμπέλας του αιρετικού ως μέσου στοχοποίησης 17. Iricinschi, E., and Zellentin, H.M (επιμ.) (2008). Heresy and Identity in Late Antiquity. (Texts and Studies in Ancient Judaism 119). Tübingen: Mohr Siebeck. 21. Kurtz, L. R. (1983). The Politics of Heresy. American Journal of Sociology, (6). 1085. 23. Looney, F. X. (1999). John B. Henderson, The Construction of Orthodoxy and Heresy: Neo- Confucian, Islamic, Jewish, and Early Christian Patterns. History Of Religions, 39(1), 84-86. 36. TREADGOLD, WARREN. "Inventing Latin Heretics: Byzantines and the Filioque in the Ninth Century." American Historical Review 116, no. 3 (June 2011): 855-856.

Από το ψάξιμο στη βιβλιοθήκη βρήκαμε τα παρακάτω θέματα: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο Από το ψάξιμο στη βιβλιοθήκη βρήκαμε τα παρακάτω θέματα: Μέθοδοι και στρατηγικές προπαγάνδας αιρετικών Στρατηγικές προπαγάνδας εκατέρωθεν. Το πρόβλημα της αίρεσης. Πολιτική ιδεολογία και αιρέσεις. Πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις αιρέσεων Ποινές και κακοποίηση αιρετικών Μέσα καταπολέμησης αιρετικών (πολεμικές πραγματείες, προσωπικές επιθέσεις κατηγορίες) Σχέσεις με άλλες εκτός νόμου θρησκευτικές ομάδες/μη χριστιανικές μειονότητες Τα όρια ανάμεσα σε ορθοδοξία και αίρεση Καταπίεση αιρετικών και κοινωνικές επιπτώσεις Διωγμοί αιρετικών Κοινωνική αναταραχή Στάση πολιτείας: καταπίεση ή συνεργασία; Η ετικέτα του αιρετικού

1. Η έννοια του όρου ‘αίρεση’ και ‘αιρετικός’ στο βυζάντιο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο 1. Η έννοια του όρου ‘αίρεση’ και ‘αιρετικός’ στο βυζάντιο 2. Οι πηγές για τους αιρετικούς. Μεθοδολογικά ζητήματα 3. Χώρο-χρονική επισκόπηση των ειδών των αιρέσεων στο Βυζάντιο 3.1 Χρονολογική επισκόπηση (πότε;) 3.2 Γεωγραφία αιρέσεων (πού) 3.3 Είδη αιρέσεων (ποιος) 3.4 Σχέσεις αιρετικών με άλλες εκτός νόμου θρησκευτικές ομάδες/μη χριστιανικές μειονότητες (ποια/πώς) 3.5 Στρατηγικές και μέθοδοι προπαγάνδας αιρετικών (πώς) 4. Στάση κράτους και Εκκλησίας απέναντι σε αιρέσεις (Πώς) 4.1 Ποια η στάση της πολιτείας απέναντι στους αιρετικούς; 4.2 Ποια η στάση της Εκκλησίας απέναντι στους αιρετικούς; 4.3 Νομοθεσία και ποινές κατά των αιρετικών 4.4 Διωγμοί 4.5 Η κατασκευή/απόδοση της ταμπέλας του αιρετικού ως μέσου στοχοποίησης

5.2 Αιρέσεις και κοινωνικές τάξεις Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών – ΙΑΚΑ Τομέας Ιστορίας Εργαστήριο Ιστορίας Εκπόνηση εργασιών στην ιστορία και κοινωνική ανθρωπολογία 2016-2017 Διδάσκουσα: Ρέα Ματσάγγου Μάθημα 6ο 5. Αιτίες (γιατί;) 5.1 Εθνική διάσταση 5.2 Αιρέσεις και κοινωνικές τάξεις 5.3 Αιρέσεις και ριζοσπαστικά αντικομφορμιστικά κινήματα 5.3.1 Στάση αιρετικών απέναντι σε κοινωνικούς θεσμούς (πχ θεσμό οικογένειας) 5.3.2 Γυναίκες και αιρέσεις 6. Συνέπειες θρησκευτικών ερίδων στο Βυζαντινό κράτος και κοινωνία (πώς) 6.1 Πολιτικές – εθνικές επιπτώσεις 6.2 Κοινωνικές επιπτώσεις