Γενικά Οι αισθήσεις ενός ατόμου είναι απαραίτητες για την επιβίωση, την ανάπτυξη και την εξέλιξη. Πολλοί από τους ασθενείς είτε έχουν μειωμένη αισθητηριακή λειτουργία είτε το νοσοκομειακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στην αισθητηριακή λειτουργία.

Η αισθητηριακή εμπειρία. Συνιστώσες και συνθήκες. Οι δύο συνιστώσες οποιασδήποτε αισθητηριακής εμπειρίας είναι η υποδοχή και η αντίληψη. Η αισθητηριακή υποδοχή είναι η διαδικασία λήψης δεδομένων σχετικών με το εσωτερικό ή το εξωτερικό περιβάλλον μέσω των αισθήσεων. Οι αισθήσεις με τις οποίες τα άτομα διατηρούν την επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον είναι η όραση (οπτική), η ακοή (ακουστική), η όσφρηση (οσφρητική), η γεύση (γευστική) και η αφή (απτική). Οι κιναισθητικές και οι σπλαχνικές αισθήσεις ενεργοποιούνται εσωτερικά από τους μυς και τα κοίλα όργανα αντίστοιχα.

Η αισθητηριακή εμπειρία. Συνιστώσες και συνθήκες Η αισθητηριακή αντίληψη είναι η συνειδητή διεργασία της επιλογής, της οργάνωσης και της ερμηνείας των στοιχείων από τις αισθήσεις σε πληροφορίες που έχουν νόημα. Η αντίληψη επηρεάζεται από την ένταση, το μέγεθος, την αλλαγή, την παρουσίαση του ερεθίσματος όπως και από τις προηγούμενες εμπειρίες, τη γνώση και τις στάσεις.

Προϋποθέσεις για να υπάρξει αισθητηριακή εμπειρία Ένα ερέθισμα Ένας δέκτης ή αισθητήριο όργανο Μεταβίβαση της νευρικής ώσης από το δέκτη ή το αισθητήριο όργανο στον εγκέφαλο Λήψη και ερμηνεία της ώσης σε αίσθηση από μία συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου.

Μηχανισμοί Διέγερσης Για να ληφθεί το ερέθισμα και να υπάρξει η κατάλληλη απάντηση, ο εγκέφαλος πρέπει να είναι σε ετοιμότητα ή διεγερμένος. Το διάχυτο προβλητικό σύστημα (ΔΠΣ), ένα φτωχά ορισμένο δίκτυο που εκτείνεται από τον υποθάλαμο μέχρι το μυελό, μεσολαβεί στη διέγερση. Η ευνοϊκότερη κατάσταση διέγερσης του ΔΠΣ είναι αυτό που λέγεται αισθητηριακή στασιμότητα. Το μεσεγκεφαλικό τμήμα του διάχυτου προβλητικού συστήματος δημιουργεί τις πιο σαφείς και μεγάλης διάρκειας επιδράσεις στον εγκεφαλικό φλοιό. Με τις πολλές ανιούσες και κατιούσες συνδέσεις του, το ΔΠΣ βοηθάει στην παρακολούθηση και ρύθμιση των εισερχομένων αισθητηριακών ερεθισμάτων .

Παράγοντες που επηρεάζουν την αισθητηριακή διέγερση: Το στάδιο ανάπτυξης Η κουλτούρα Η προσωπικότητα Το άγχος Οι ασθένειες και τα φάρμακα

Στάδιο Ανάπτυξης Διαφορετικοί τύποι αισθητηριακής διέγερσης χρειάζονται για την ανάπτυξη, καθώς οι αισθητηριακοί υποδοχείς, τα όργανα και το ΝΣ ωριμάζουν. Η αισθητηριακή λειτουργία τείνει να μειώνεται προοδευτικά κατά την ενήλικη ζωή ως αποτέλεσμα της γήρανσης ή μιας χρόνιας νόσου.

Κουλτούρα Η κουλτούρα ενός ατόμου πιθανόν υπαγορεύει την ποσότητα της αισθητηριακής διέγερσης που θεωρείται φυσιολογική. Οι θρησκευτικοί κανόνες, το οικονομικό εισόδημα, η κοινωνική τάξη πολύ συχνά επηρεάζουν την ποσότητα της αισθητηριακής διέγερσης που αναζητά το άτομο.

Προσωπικότητα και τρόπος ζωής Οι διαφορετικοί τύποι προσωπικότητας απαιτούν διαφορετικά επίπεδα διέγερσης.

Στρες Κατά τη διάρκεια περιόδων μεγάλου ο επιπλέον αισθητηριακός ερεθισμός είναι μη επιθυμητός Το στρες του νοσήματος, του πόνου, της νοσηλείας, των διαγνωστικών δοκιμασιών προκαλούν περισσότερο ερεθισμό απ’ αυτόν που μπορεί να διαχειριστεί το άτομο.

Ασθένειες και φάρμακα Ασθένειες μπορούν να επηρεάσουν την πρόσληψη, τη μεταφορά και την αντίληψη του ερεθίσματος, όπως η άνοια, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, η πολλαπλή σκλήρυνση. Φάρμακα που καταστέλλουν τη λειτουργία του ΚΝΣ παρεμβαίνουν στην αντίληψη του αισθητηριακού ερεθίσματος.

Παράγοντες πρόκλησης αισθητηριακής έλλειψης Περιβάλλον με μειωμένα ή μονότονα ερεθίσματα Μειωμένη ικανότητα πρόσληψης των περιβαλλοντολογικών ερεθισμάτων Ανικανότητα επεξεργασίας των περιβαλλοντολογικών ερεθισμάτων

Η αισθητηριακή έλλειψη προκαλεί: Αντιληπτικές διαταραχές: ανακριβής αντίληψη των θεαμάτων, των ήχων, των γεύσεων, των οσμών, της θέσης του σώματος, του συντονισμού και της ισορροπίας. Γνωστικές διαταραχές: ανικανότητα ελέγχου του περιεχομένου της σκέψης, μειωμένη διάρκεια προσοχής, ανικανότητα συγκέντρωσης, δυσκολία στη μνήμη, στην επίλυση προβλημάτων και στην εκτέλεση εργασιών. Συναισθηματικές διαταραχές: ακατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις, απάθεια, ανησυχία, φόβος, θυμός, επιθετικότητα, πανικός, κατάθλιψη, ξαφνικές αλλαγές στη διάθεση.

Αισθητηριακή υπερφόρτωση Η αισθητηριακή υπερφόρτωση είναι η κατάσταση που προκύπτει όταν ένα άτομο βιώνει τόσο μεγάλη αισθητηριακή διέγερση που ο εγκέφαλος είναι ανίκανος να απαντήσει ή να αγνοήσει τα ερεθίσματα.

Παράγοντες πρόκλησης αισθητηριακής υπερφόρτωσης Αυξημένη εσωτερική διέγερση (πόνος, πίεση, ανησυχία για την πορεία της υγείας, κ.ά.) Αυξημένη εξωτερική διέγερση (μη οικείο περιβάλλον, θόρυβοι, φώτα, ήχοι, κ.ά.)

Αισθητηριακή υπερφόρτωση Διατρέχουν κίνδυνο αισθητηριακής υπερφόρτωσης: οι ασθενείς με οξύ ή χρόνιο νόσημα οι ασθενείς που πονούν οι νοσηλευόμενοι σε ΜΕΘ οι ασθενείς με διαταραχές του Νευρικού Συστήματος.

Αισθητηριακό έλλειμμα Είναι η μειωμένη ή η ανύπαρκτη λειτουργία σε μία ή περισσότερες αισθήσεις Το αισθητηριακό έλλειμμα μπορεί να είναι μόνιμο ή ανατρέψιμο, μπορεί να επέρχεται βαθμιαία, να είναι παρόν κατά τη γέννηση ή να αναπτύσσεται αργότερα.

Αποδεκτή ποσότητα πολιτισμικής φροντίδας Είναι το κατάλληλο επίπεδο ερεθισμού που είναι αποδεκτό από τον ασθενή Διαφέρει από λαό σε λαό.

Αξιολόγηση του βαθμού διέγερσης «Το νοσοκομειακό περιβάλλον σας παρέχει επαρκή, ανεπαρκή ερεθίσματα;» «Σας έχει επισκεφθεί κάποιος;» «Συζητάτε με τους υπόλοιπους ασθενείς στο θάλαμό σας;»

Αξιολόγησης της ικανότητας πρόσληψης ερεθισμάτων «Χρησιμοποιείτε γυαλιά ή ακουστικά;»

Αξιολόγηση των οπτικών διαταραχών «Μπορείτε να διαβάσετε το όνομά μου;» «Αναγνωρίζετε τα αντικείμενα που είναι δίπλα σας;»

Αξιολόγηση ακουστικών διαταραχών «Επαναλάβετε τις λέξεις που θα πω χαμηλόφωνα κοντά σε κάθε αυτί σας». Μπορεί ο ασθενής να ακούσει εξίσου καλά και από τα δύο αυτιά; Μπορεί να ξεχωρίσει τις φωνές; Μπορεί να εντοπίσει την κατεύθυνση του ήχου; Χρειάζεται να βλέπει το πρόσωπο του πομπού και βασίζεται στη χειλιανάγνωση; Οι απαντήσεις των ασθενών στις ερωτήσεις περιλαμβάνουν νεύματα, χαμόγελο ή ακατάλληλες απαντήσεις;

Αξιολόγηση γευστικών διαταραχών «Κλείστε τα μάτια σας και πείτε μου τι γεύση έχει η τροφή που σας δίνω». Μπορεί ο ασθενής να ξεχωρίσει τις γλυκές, τις ξινές, τις πικρές ή τις αλμυρές γεύσεις; Αναφέρει ασυνήθιστες γευστικές αισθήσεις; Διαπιστώνετε ανεπαρκή στοματική υγιεινή ή κακή εφαρμογή της τεχνητής οδοντοστοιχίας;

Αξιολόγηση οσφρητικών διαταραχών «Κλείστε τα μάτια σας και πείτε μου τι μυρίζετε». «Έχετε μυρίσει οσμές που οι άλλοι δεν μπορούν να μυρίσουν;»

Αξιολόγηση διαταραχών στην αφή «Κλείστε τα μάτια σας και πείτε μου εάν αυτό που θα αισθανθείτε είναι κρύο ή ζεστό». «Πείτε μου τι βάζω μέσα στην παλάμη σας (κέρμα, μπίλια)». Αναφέρει ο ασθενής μειωμένη αίσθηση σε κάποιο μέρος του σώματός του, π.χ. μούδιασμα, τσίμπημα, κνησμό, ασυνήθιστη ευαισθησία στο πόνο ή στο άγγιγμα;

Αξιολόγηση κιναισθητικών και σπλαχνικών διαταραχών «Έχετε παρατηρήσει κάποιες αλλαγές στον τρόπο που αντιλαμβάνεστε το σώμα σας;» «Αισθάνεστε κάποια ασυνήθιστη πίεση ή πόνο στο σώμα σας;»

Η εφαρμογή ενός σχεδίου φροντίδας από το νοσηλευτή προϋποθέτει: Γνωστικές ικανότητες: Γνώση και σεβασμός για τις διαφορετικές κουλτούρες και την επιρροή τους στην υγεία Πολύ καλές δεξιότητες αξιολόγησης δεξιότητες συμβουλευτικής.

Εφαρμογή σχεδίου φροντίδας Διαπροσωπικές ικανότητες: ικανότητα μετάδοσης στον ασθενή ότι αυτό που βιώνει είναι κατανοητό και υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια ικανότητα για ενσυναίσθηση.

Εφαρμογή σχεδίου φροντίδας Ηθικές και νοσηλευτικές ικανότητες, γνώση των επαγγελματικών ευθυνών & προθυμία εκπλήρωσης αυτών μέσα στο ισχύον νομικό πλαίσιο στάση ανθρώπινης φροντίδας μεγάλη αίσθηση υπευθυνότητας για την παροχή ποιοτικής φροντίδας ικανότητα και προθυμία να κάνει το «κάτι παραπάνω» για την αποκατάσταση της υγείας του ασθενούς.

Διέγερση των αισθήσεων Διέγερση της οπτικής αντίληψης: Ενθάρρυνση των ασθενών να κρατήσουν σημαντικά γι’ αυτούς ερεθίσματα (φωτογραφίες, ευχετήριες κάρτες, λουλούδια) Τοποθέτηση ασθενών με περιορισμένη κινητικότητα σε θέση ώστε να μπορούν να βλέπουν έξω Ανάπτυξη ευαισθησίας στις αλλαγές της φύσης Χρήση σταυρολέξων Ενθάρρυνση δημιουργίας ευχάριστων εικόνων από το παρελθόν.

Διέγερση της ακουστικής αντίληψης Ανάπτυξη ευαισθησίας σε διάφορους ήχους χρήση τηλεφώνου για τη διατήρηση της επικοινωνίας με τους φίλους και τους συγγενείς χρήση τηλεόρασης, ραδιοφώνου για τη διατήρηση της επικαιρότητας ομιλία σε ζεστό και ευχάριστο τόνο που μεταδίδει ενδιαφέρον ομιλία για να καταστεί εφικτός ο προσανατολισμός στο περιβάλλον και την υπάρχουσα κατάσταση αποφυγή συνομιλίας με άλλους μείωση των εξωτερικών θορύβων.

Διέγερση της γευστικής αντίληψης Πειραματισμός με φαγητά διαφορετικών γεύσεων, χρωμάτων, θερμοκρασιών Σερβίρισμα των φαγητό με ελκυστικό τρόπο Διατήρηση της στοματικής υγιεινής Ανάκληση των φαγητών και των γεύσεων που ήταν ευχάριστες κατά το παρελθόν.

Διέγερση της οσφρητικής αντίληψης Διατήρηση του δωματίου καθαρό και αερισμένο Απομάκρυνση επικαλυμμάτων τραυμάτων, υγρών παροχετεύσεων Αποφυγή χρήσης βαριών αρωμάτων Ανάκληση ευχάριστων αρωμάτων από το παρελθόν.

Οδηγίες στην επικοινωνία με άτομα με οπτικές διαταραχές Γνωστοποίηση της παρουσίας στον χώρο Ομιλία με κανονική φωνή Εξήγηση του λόγου για τον οποίο αγγίζουμε το άτομο Τοποθέτηση του κουδουνιού κλήσης σε εύκολη πρόσβαση Προσανατολισμός του ατόμου στους ήχους του περιβάλλοντος Προσανατολισμός του ατόμου στη διαμόρφωση του χώρου Παροχή βοήθειας στη βάδιση Παραμονή στην οπτική περιοχή του ασθενούς Ενημέρωση για το πότε τελειώνει η συζήτηση

Οδηγίες στην επικοινωνία με άτομα με ακουστικές διαταραχές Αποφυγή δημιουργίας θορύβου Μείωση των ήχων του περιβάλλοντος Ενημέρωση του ασθενούς για την παρουσία μας Τοποθέτησή μας σε θέση ώστε το φως να πέφτει στο πρόσωπό μας Χρήση απλών εκφράσεων και ομιλία με ήπιο ρυθμό Αποφυγή μασήματος τσίχλας Χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας Γράψιμο των ιδεών που δεν μπορούν να μεταβιβαστούν με άλλο τρόπο.