Η θεωρία του DONALD SUPER

Η εξελικτική θεωρία του D Η εξελικτική θεωρία του D.SUPER O Donald Super αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους θεωρητικούς σε ζητήματα επαγγελματικής επιλογής. Επηρεασμένος από την εξελικτική ψυχολογία και την αυτοαντίληψη και την διαφορική ψυχολογία άλλα και την θεωρία του Ginsberg . Ο Super το 1953 παρουσίασε τη δική του θεωρία επαγγελματικής ανάπτυξης. Αν και επικρίνει σε πολλά σημεία τη θεωρία του Ginzberg, ωστόσο δέχτηκε τις απόψεις του τελευταίου, σύμφωνα με τις οποίες η επαγγελματική εκλογή είναι διαδικασία συνεχής, μη αναστρέψιμη σε μεγάλη έκταση, και αποτελεί συμβιβασμό μεταξύ ατόμου και πραγματικότητας. O Super δημιούργησε ένα χρήσιμο πλαίσιο για να αντιληφθούμε τη συνεχώς εξελισσόμενη φύση της εξέλιξης της σταδιοδρομίας. Η θεωρία παρουσιάζει τη διαδικασία καριέρα ως εκείνη κατά την οποία ένα άτομο έρχεται αντιμέτωπος με διάφορα στάδια από τα οποία αυτός ή αυτή πρέπει να υποβληθούν και να ολοκληρώσουν, πριν από τη μετάβαση στο επόμενο στάδιο. Μέσα από τη θεωρία του καταφέρνει να συνταιριάξει πορίσματα για τα αναπτυξιακά στάδια από την εξελικτική ψυχολογία και τη θεωρία των κοινωνικών ρόλων (social role theory) προκειμένου να μεταφέρει με μια κατανοητή εικόνα τους πολλαπλούς επαγγελματικούς ρόλους μαζί με τουςπαράγοντες που τους καθορίζουν αλλά και με τους οποίους αλληλεπιδρούν . Μια από τις μεγαλύτερες συνεισφορές στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας υπήρξε η κατανόηση του Super και η σημαντικότητα της εξέλιξης της αυτό αντίληψης. Με τον όρο ‘αυτοαντίληψη’ εννοούμε τη στάση, τη γνώμη, την ιδέα που σχηματίζει ένα άτομο για το πρόσωπό του μέσα από τη διαδικασία αλληλεπίδρασής του με τους άλλους Συμφώνα με τον Super η αυτόαντίληψη μεταλλάσετε μέσα από την πάροδο του χρόνου και αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα της εμπειρίας .Ως εκ τούτου η ‘ΚΑΡΙΕΡΑ΄ αναπτύσσεται δια βίου Μέσα από τη θεωρία του καταφέρνει να συνταιριάξει πορίσματα για τα αναπτυξιακά στάδια από την εξελικτική ψυχολογία και τη θεωρία των κοινωνικών ρόλων (social role theory) προκειμένου να μεταφέρει με μια κατανοητή εικόνα τους πολλαπλούς επαγγελματικούς ρόλους μαζί με τους παράγοντες που τους καθορίζουν αλλά και με τους οποίους αλληλεπιδρούν Σύμφωνα με τον Super (1953), οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς τις ικανότητές τους, τα ενδιαφέροντά τους και την προσωπικότητά τους και, με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά, έχουν τα προσόντα για ένα αριθμό επαγγελμάτων. Όσον αφορά τα επαγγέλματα, καθένα από αυτά απαιτεί ένα ξεχωριστό πλέγμα (pattern) ικανοτήτων, ενδιαφερόντων και χαρακτηριστικών προσωπικότητας. Όμως, υπάρχει αρκετή ελαστικότητα, ώστε σε ένα άτομο να αντιστοιχεί μια ποικιλία από επαγγέλματα και σε κάθε επάγγελμα μια ποικιλία ατόμων. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα και μοναδικό επάγγελμα που να είναι κατάλληλο για ένα άτομο αλλά σε κάθε άτομο ταιριάζουν εξίσου καλά περισσότερα επαγγέλματα Η σταδιοδρομία είναι ένας συνδυασμός όλων των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται μέσα από τους ρόλους ζωής που διαδραματίζει ένα άτομο σε ένα δεδομένο χρονικό σημείο .Ο Super δεν πίστευε στην ύπαρξη μιας και μόνο απόλυτα σωστής θεωρίας. Άλλωστε ο ίδιος είχε δηλώσει ότι: «…δεν υπάρχει η θεωρία του Super˙ υπάρχει μόνο η συναρμολόγηση θεωριών τις οποίες προσπάθησα να συνθέσω. Κατά μια άλλη έννοια, η σύνθεση έχει σκοπό να οδηγήσει στη θεωρία Με το Ουράνιο Τόξο Σταδιοδρομίας προσπάθησε να συνταιριάξει σε ένα μοντέλο τη διάσταση του χρόνου (life span) και του χώρου (life space), τονίζοντας παράλληλα την ύπαρξη βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων που επηρεάζουν την επαγγελματική ανάπτυξη. Πιο συγκεκριμένα :

LIFE RAINBOW Το Ουράνιο Τόξο Σταδιοδρομίας

DONALD SUPER TA 5 ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ. 1. Ανάπτυξη (Ηλικία: γέννηση - 14) Το πρώτο βήμα είναι το στάδιο ανάπτυξης. Συμπίπτει περίπου με το φάσμα 7-14 ετών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου τα παιδιά να αρχίσουν να αναπτύσσουν μια αυτο-αντίληψη βασίζεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η πραγματική και αντιληπτή φυσικές και πνευματικές ικανότητες, τους ρόλους μέσα στην οικογένεια, και τις σχέσεις με τους συνομηλίκους. Αρχίζουν να αναπτύξουν στάσεις και πεποιθήσεις για τον κόσμο της εργασίας, αν και αυτά βασίζονται συνήθως σε περιορισμένες πληροφορίες. πραγματοποιείται η κατανόηση του εαυτού ενώ παράλληλα το άτομο προσανατολίζεται και προς τον κόσμο της εργασίας. 2. Διερεύνηση (Ηλικία 14-24 ετών ) Ο έφηβος διερευνά τα χαρακτηριστικά του επαγγέλματος που τον ενδιαφέρει και οργανώνει το σχέδιο δράσης για να επιτύχει την είσοδο στο επάγγελμα που τον ενδιαφέρει . αναπτύσσει σιγά σιγά δεξιότητες και τις θέτει σε εφαρμογή . 3. Δημιουργία (Ηλικία 25-44) Το άτομο στο στάδιο αυτό αναπτύσσει τις δεξιότητες και χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια σταθεροποίησης και να εξελίχθη στο επάγγελμα του. 4. Συντήρηση (Ηλικία 45-64) Στο στάδιο αυτό το άτομο προσπαθεί να διατήρηση τα επαγγελματικά του κεκτημένα, και προσπαθεί να βελτίωση την θέση του. 5. Πτώση / παρακμή/ απεμπλοκή (Ηλικία 65+) Το άτομο στο στάδιο αυτό αντιλαμβάνεται την μείωση της παραγωγικοτητας και προετοιμάζεται για την συνταξιοδότηση. Ακόμη αναζητά νέα ενδιαφέροντα προς αντικαταστεί της εργασίας.

Θεωρώντας ο ίδιος ότι δεν είχε επιτύχει σε επαρκή βαθμό το σκοπό που είχε θέσει δημιούργησε στη συνέχεια ένα άλλο μοντέλο με το οποίο προσπάθησε να απεικονίσει τη διαδικασία της ανάπτυξης σταδιοδρομίας, το οποίο ονόμασε Αψίδα Καθοριστικών Παραγόντων (Archway of Determinants)

Οι εννοιες αυτές είναι : Στη βάση της αψίδας τοποθετεί τα βιογραφικά δεδομένα και τα γεωγραφικά δεδομένα. Βιβλιογραφικές πτυχές,(προσωπική ιστορία ζωής του ατόμου, τις αξίες, τα ενδιαφέροντα και τιςικανότητές του κτλ.) Γεωγραφικά δεδομένα (περιλαμβάνει τις εθνικές και πολιτιστικές επιδράσεις που δέχεται το άτομο) Τα δύο παραπάνω είδη δεδομένων διαμορφώνουν δύο ισομεγέθης κολώνες που στηρίζουν και τροφοδοτούν την επιλογή προσωπικής σταδιοδρομίας του ατόμου, σχηματίζουν το γενικό πλαίσιο εντός του οποίου το άτομο κάνει τις επαγγελματικές του επιλογές. Στην αριστερή κολώνα είναι τοποθετημένες οι εσωτερικές μεταβλητές και στη δεξιά οι εξωτερικές μεταβλητές. Αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης των εσωτερικών και των εξωτερικών μεταβλητών αποτελεί η προσωπική ανάπτυξη του ατόμου, που βρίσκεται τοποθετημένη στην κορυφή της αψίδας Ο στυλοβάτης αυτής της προσωπικής σταδιοδρομίας είναι ο εαυτός μας, όπως εκφράζεται μέσα από μια επαγγελματική αυτοαντίληψη. Αυτό αποτελεί ίσως μια οπτική έκφραση της δήλωσης του Super ότι η επιλογή ενός επαγγέλματος είναι η εφαρμογή μιας αυτοαντίληψης Σύμφωνα με τη ‘Θεωρία Επαγγελματικής Ανάπτυξης’ του Super, η επαγγελματική επιλογή και προσαρμογή αποτελεί μια συνεχή διαδικασία που συνοψίζεται στην αλληλουχία πέντε περιόδων ζωής. Κάθε στάδιο αντιστοιχεί σε μια ορισμένη ηλικιακή περίοδο και σε ορισμένα εξελικτικά καθήκοντα. O Super ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την παιδική ηλικία αναπτύσσοντας, μάλιστα, ένα θεωρητικό μοντέλο για την επαγγελματική ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία, είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας για πρώτη φορά σχηματίζονται κρίσιμες έννοιες και στάσεις . Σύμφωνα με τη θεωρία του Super (Super, 1996), η περίοδος της ανάπτυξης στην οποία βρίσκεται το άτομο μέχρι το δέκατο τέταρτο έτος της ηλικίας του, περιλαμβάνει τέσσερα βασικά επαγγελματικά αναπτυξιακά καθήκοντα. Το άτομο: α)αρχίζει να ενδιαφέρεται για το μέλλον του, β)αρχίζει να αυξάνεται το προσωπικό του ενδιαφέρον για τη δική του ζωή, γ)πείθει τον εαυτό του να πετύχει στο σχολείο και στη δουλειά, και δ)αποκτά συναγωνιστικές εργασιακές συνήθειες και στάσεις. Ο Super ανέπτυξε ένα θεωρητικό μοντέλο για την παιδική επαγγελματική ανάπτυξη αποτελούμενο από εννέα έννοιες (concepts) ή διαστάσεις (dimensions) που πιστεύεται ότι συνεισφέρουν στην επαγγελματική συνείδηση (career awareness) και τη λήψη απόφασης Οι εννοιες αυτές είναι :

Η περιέργεια (curiosity) Η διερεύνηση σταδιοδρομίας (exploration) Η επαγγελματική πληροφόρηση (information) Οι σημαντικοί άλλοι (key figures) Τα ενδιαφέροντα (interests) Η ικανότητα του ατόμου να ελέγχει τα συναισθήματά του προκειμένου να ελέγξει το παρόν και το μέλλον του (locus of control) Η προοπτική του χρόνου – το ενδιαφέρον για το μέλλον (time perspective) Η αυτοαντίληψη (self-concept) Ο σχεδιασμός σταδιοδρομίας (planfulness )

Εσείς τι πιστεύετε για την θεωρία του Donald Super? Τέλος ,σε γενικές γραμμές, ο Super διατύπωσε την άποψη ότι η επαγγελματική σταδιοδρομία του ατόμου αποτελείται από μια ολόκληρη σειρά επιλογών στα μεταβατικά σημεία, αρχικά του εκπαιδευτικού και αργότερα του επαγγελματικού κύκλου. Οι έρευνες που βασίζονται στη θεωρία του, έχουν επικεντρωθεί κυρίως στον τομέα της επαγγελματικής ωριμότητας, η οποία ορίζεται ως ετοιμότητα για την επιτέλεση των καθηκόντων της επαγγελματικής δραστηριότητας και ανάπτυξης. Πολλά σημεία της θεωρίας του Super δεν έχουν διατυπωθεί συγκεκριμένα σε ικανοποιητικό βαθμό και δεν έχουν τεθεί σε εμπειρικό ερευνητικό έλεγχο . Είναι φανερό, όμως, ότι η θεωρία του έχει αρκετά αξιοπρόσεκτα και εποικοδομητικά στοιχεία. Η προσκόλληση στο άτομο και στην ψυχική δυναμική αμφισβητήθηκε από το Βρετανό Κ. Roberts (1977) που παρουσίασε μια κοινωνιολογική αντίληψη για την επιλογή επαγγέλματος. Yπάρχουν ψυχολογικές και κοινωνιολογικές θεωρίες για τη διαδικασία επιλογής επαγγέλματος. Οι ψυχολογικές θεωρίες (εξελικτικές, όπως Ginsberg 1951, Super 1953, θεωρίες προσωπικότητας, όπως Roe 1956, Holland 1959) δίνουν έμφαση στο άτομο και στις ατομικές διαδικασίες. ενώ οι κοινωνιολογικές θεωρίες (Roberts 1967, Blau et al. 1956) τονίζουν τους κοινωνικούς περιορισμούς (κοινωνική τάξη και «δομή των ευκαιριών» στην αγορά εργασίας).   Εσείς τι πιστεύετε για την θεωρία του Donald Super?

Ενδεικτικά site που χρησιμοποιήθηκαν για την εργασία : http://eeeek.kor.sch.gr/old_site/docum/theories.pdf file:///C:/Users/Katerina/Desktop/ERGASIA_13.05.2013.pdf http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/7890/1/ERGASIA_13.05.2013.pdf https://www.careers.govt.nz/practitioners/career-practice/career-theory-models/supers-theory/ http://career.iresearchnet.com/career-development/supers-career-development-theory

Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Τάση Αικατερίνη