Ενδογενή μεταβολικά νοσήματα Υπερφαινυλαλανιναιμίες Φαινυλκετονουρία ΔΙΑΛΕΞΗ 11 Ενδογενή μεταβολικά νοσήματα Υπερφαινυλαλανιναιμίες Φαινυλκετονουρία

Ενδογενή μεταβολικά νοσήματα Είναι σπάνιες κληρονομικές διαταραχές του ανθρώπινου μεταβολισμού Οφείλονται σε γονιδιακές μεταλλάξεις Αφορούν τον μεταβολισμό των αμινοξέων, των υδατανθράκων και των λιπαρών οξέων Ο χρόνος έναρξης των συμπτωμάτων διακρίνει τα νοσήματα σε: α) περιγεννετικά ή ύστερα από μερικές εβδομάδες ζωής (η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να σώσει τη ζωή του παιδιού και να προλάβει μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες) και β) αρχίζουν μήνες ή χρόνια μετά τη γέννηση Η αντιμετώπιση στοχεύει στην πρόληψη ή στην διόρθωση της διαταραχής

Υπερφαινυλαλανιναιμίες Πρόκειται για ομάδα κληρονομικών νοσημάτων με κοινό χαρακτηριστικό την ενδογενή αδυναμία μεταβολισμού του αμινοξέος φαινυλαλανίνη προς τυροσίνη Έχουν την μεγαλύτερη συχνότητα από όλες τις διαταραχές του μεταβολισμού των αμινοξέων Είναι τα περισσότερο μελετημένα νοσήματα της κατηγορίας των αμινοξεοπαθειών Η αγωγή τους έχει υπάρξει και συνεχίζει να αποτελεί πρότυπο για όλα τα υπόλοιπα Φυσιολογικές τιμές φαινυλαλανίνης: 2-3 mg/dl

Κατηγορίες 1) Απλή παροδική υπερφαινυλαλανιναιμία: περιγενετική ανωριμότητα της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης που αποκαθίσταται μόνη της (συνήθως στον 1ο μήνα ζωής) 2) Απλή επίμονη υπερφαινυλαλανιναιμία: μικρή ανεπάρκεια του ενζύμου υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης (τιμές φαινυλαλανίνης αίματος εκτός δίαιτας 4-10mg/dl) 3) Κλασσική φαινυλκετονουρία: Μέτρια ως μεγάλη ανεπάρκεια της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνη Ελαφριά φαινυλκετονουρία 11-15mg/dl, Μέτρια 16-20mg/dl, Βαρειά >20mg/dl 4) Άτυπη ή κακοήθης φαινυλκετονουρία: Ανεπάρκεια της δραστικότητας του ενζύμου ρεδουκτάση της δεϋδροπτεριδίνης (DHPR)

Συχνότητα Υπερφαινυλαλανιναιμιών στον Ελληνικό Πληθυσμό ανά 10.000.000 Συχνότητα Υπεφαινυλαλανιναιμιών στον Ελληνικό Πληθυσμό Όλες 1:10000 γεννήσεις Απλή Επίμονη Υπερφαινυλαλανιναιμία 1: 22000 γεννήσεις Κλασσική Φαινυλκετονουρία 1: 17000 γεννήσεις Ανεπάρκεια BH4 (τετραυδροβιοπτερίνης) 1: 2.500.000 γεννήσεις Ανεπάρκεια DHPR

Αιτιολογία Η υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης εντοπίζεται κυρίως στο ήπαρ και βοηθά στον καταβολισμό της φαινυλαλανίνης σε τυροσίνη Ο περεταίρω καταβολισμός της τυροσίνης χρησιμοποιείται για την σύνθεση L-dopa και κατεχολαμινών Η L-dopa επίσης παράγει μελανίνη Παρατηρείται μείωση της δραστικότητας της κατά 15-85%

Συμπτώματα της Νόσου Βαριά Νοητική Καθυστέρηση Σπασμούς Διαταραχές συμπεριφοράς με στοιχεία αυτισμού Χαρακτηριστικό Δερματικό Έκζεμα Αποχρωματισμό του δέρματος, μαλλιών, ματιών Μικροκεφαλία

Φυσιολογικά επίπεδα 2-3 mg/dl Διάγνωση Γίνεται ποσοτικός έλεγχος των επιπέδων της φαινυλαλανίνης με το Guthrie Screening Test το οποίο διενεργείται σε όλα τα νεογνά Διαποτίζεται μια κάρτα από προσροφητικό χαρτί με μια σταγόνα αίματος η οποία λαμβάνεται με σκαρφισμό της πτέρνας του νεογνού Το δείγμα λαμβάνεται αφού έχει εγκατασταθεί η φυσιολογική διατροφή του παιδιού (3η-5η μέρα) Φυσιολογικά επίπεδα 2-3 mg/dl Η κάρτα Guthrie στέλνεται στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού από όλες τις κλινικές της χώρας

Αντιμετώπιση της Νόσου Σκοπός της θεραπείας είναι η αποτροπή υπερβολικής συσσώρευσης φαινυλαλανίνης στο αίμα Η δίαιτα πρέπει να ξεκινήσει όσο το δυνατό πιο σύντομα μετά τη γέννηση του πάσχοντος παιδιού (οπωσδήποτε στο πρώτο 3μηνο της ζωής του) Αποκλεισμό τροφίμων πλούσιων σε φαινυλαλανίνη εφόρου ζωής Η μέση ηλικία έναρξης της δίαιτας στην Ελλάδα είναι η 10η – 15η μέρα ζωής Αποδεκτές Τιμές Φαινυλαλανίνης αίματος Παιδική Ηλικία 3,3-6,6 mg/dl Εφηβεία 10-15mg/dl Ενήλικη Ζωή <20mg/dl

Περιεκτικότητα τροφίμων σε Phe 100γρ προϊόντος Περιεκτικότητα σε mg Phe (φαινυλαλανίνη) Γάλα πλήρες 150 Πατάτες βραστές 66 Φασολάκια κοκκινιστά 50 Ψωμί λευκό 500 Ντομάτα 22 Μπανάνα Γιαούρτι πλήρες 384 Κοτόπουλο στήθος 929 Μοσχάρι άπαχο 1250 Πορτοκάλι 15 Μακαρόνια 700 Αυγό 534 Ανθρώπινο Γάλα 46

Ενεργειακές και Πρωτεϊνικές Ανάγκες Βρεφών Ενεργειακές Ανάγκες Βρέφη 0-36μηνών Αγόρια/Κορίτσια Μήνες Kcal/kg/day 1 115 3 100 6 95 9 12 18 24 30 36 Πρωτεϊνικές Ανάγκες Βρέφη 0-36μηνών Αγόρια/Κορίτσια Μήνες g/kg/day 0-3 2,1 4-6 1,6 7-9 1,5 10-12 12-36 1,2 WHO, 2008

Συχνότητα Κλασσικής Φενυλκετονουρίας στους Καυκάσιους πληθυσμούς WHO, 2008 Συχνότητα Κλασσικής Φενυλκετονουρίας στους Καυκάσιους πληθυσμούς Ευρώπη 1:12000-30000 γεννήσεις ΗΠΑ 1: 13000-19000 γεννήσεις Ιρλανδία 1: 4400 γεννήσεις Φιλανδία 1: 50000 γεννήσεις Τουρκία 1: 4370 γεννήσεις

Πρωτεϊνικές Ανάγκες Φαινυλκετονουρίας Συνιστώμενες Ποσότητες Λίπους Αγόρια/Κορίτσια Μήνες % θερμιδικής πρόσληψης 0-6 40-60 6-1χρ 35-55 1-3χρ 30-40 >3χρ 30-35 Συνιστώμενες Πρωτεϊνικές Ποσότητες PKU Αγόρια/Κορίτσια (έτη) Τεχνητή Πρωτεΐνη (μείγμα αμινοξέων) (g/kg) Συνολική Πρωτεΐνη g/kg/day 0-1 3 3-4 1-2 2-3 2,5-3,5 2-6 2 6-8 8-14 1,5-2,3 2-2,5 >14 Σ.Π.-Φ.Π.(Φυσική Πρωτεΐνη = από τις τροφές) 1-1,5 Οι ανάγκες σε πρωτεΐνες είναι μεγαλύτερες των υγειών εξαιτίας της ταχείας απορρόφησης των ελεύθερων αμινοξέων και του ταχύτατου καταβολισμού τους

Διατροφική Ανάλυση per 100ml Διατροφική Ανάλυση per 100gr Βρεφικές Τροφές Διατροφική Ανάλυση per 100ml Ενέργεια 69kcal Υδατάνθρακες 7,4γρ Πρωτεΐνη 2,3γρ Λίπη 3,5γρ Φαινυλαλανίνη nil Διατροφική Ανάλυση per 100gr Ενέργεια 324kcal Υδατάνθρακες 38,4γρ Πρωτεΐνη 40γρ Λίπη 1,2γρ Φαινυλαλανίνη 13mg

Μητρικό Γάλα per 100ml Ενέργεια 67kcal Υδατάνθρακες 6,9γρ Πρωτεΐνη 1,5γρ Λίπη 3,7γρ Φαινυλαλανίνη 46mg Aptamil 1 per 100ml Ενέργεια 66kcal Υδατάνθρακες 7,4γρ Πρωτεΐνη 1,3γρ Λίπη 3,4γρ Φαινυλαλανίνη 54mg

Μείγμα αμινοξέων πρώτης ηλικίας Διατροφική Ανάλυση per 100gr Ενέργεια 290kcal Υδατάνθρακες 22,5γρ Πρωτεΐνη 50γρ Λίπη 0γρ Φαινυλαλανίνη nil Διατροφική Ανάλυση per 125ml Ενέργεια 118kcal Υδατάνθρακες 8,8γρ Πρωτεΐνη 10γρ Λίπη 4,8γρ Φαινυλαλανίνη nil

Βασικές αρχές δίαιτας φαινυλκετονουρίας Η πρόσληψη της φαινυλαλανίνης μέσω της τροφής μειώνεται στα επίπεδα ανοχής του ασθενούς Η δραματικά μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης αναπληρώνεται με ιδιοσκεύασμα μίγματος L-αμινοξέων (ελεύθερο σε φαινυλαλανίνη και ενισχυμένο σε τυροσίνη) Χορηγούνται βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία (μέσω ειδικών συμπληρωμάτων) Οι θερμιδικές ανάγκες καλύπτονται με κοινά τρόφιμα που είναι πολύ φτωχά ή ελεύθερα σε πρωτεΐνες Η κάλυψη των αναγκών του ασθενούς για ποικιλία και όγκο τροφής γίνεται με τα πολύ φτωχά ή ελεύθερα σε πρωτεΐνες κοινά τρόφιμα

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ