ΕΡΩΤΗΣΗ 1 Κατά τη διάρκεια της περιόδου 1930-70 οι ετήσιοι αριθμοί θανάτων από καρκίνο στις Ηνωμένες Πολιτείες από 118000 ανήλθαν στις 331000, δηλαδή μια αύξηση του 180.5%. Μια εξήγηση γι' αυτήν την απότομη αύξηση του αριθμού των καρκινικών θανάτων θα μπορούσε να είναι μια αυξημένη έκθεση του πληθυσμού σε καρκινογόνες ουσίες. Αναφέρατε μερικές άλλες πιθανές εξηγήσεις.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 1 Ο πληθυσμός των ΗΠΑ αυξήθηκε στη διάρκεια της περιόδου (από 117 σε 230 εκατομμύρια κατοίκους). Η θνησιμότητα από καρκίνο (αριθμός θανάτων από καρκίνο σε ένα έτος ανά 100000 κατοίκους) αυξήθηκε κατά 61.5% από το 1930 ως το 1970. Η κατανομή του πληθυσμού έχει αλλάξει προς μια μεγαλύτερη αναλογία των ηλικιωμένων ατόμων. Η κατά ηλικία προτυπωμένη θνησιμότητα από καρκίνο αυξήθηκε κατά 9.5% από το 1930 ως το 1970. Προηγμένες διαγνωστικές τεχνικές ίσως έχουν συμβάλλει στο να καταγράφονται περισσότεροι θάνατοι από καρκίνο, αλλά επίσης οι προηγμένες θεραπευτικές μέθοδοι ίσως έχουν συνεισφέρει προς μια μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο.

ΕΡΩΤΗΣΗ 2 Μελετώντας τη σχέση μεταξύ δίαιτας και νόσου, για παράδειγμα, η νοσηρότητα μπορεί να εκφραστεί σε απόλυτους αριθμούς (ο αριθμός των περιπτώσεων ή των επηρεασθέντων ατόμων) ή σε σχετικούς αριθμούς (αριθμοί που αναφέρονται στο μέγεθος του πληθυσμού). Ποιο από τα δύο είναι προτιμότερο; Εξηγείστε.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 2 Οι σχετικοί αριθμοί. Στις συγκρίσεις της συχνότητας των νόσων είναι αναγκαίο να χρησιμοποιούνται δείκτες ανεξάρτητοι του μεγέθους του παρατηρούμενου πληθυσμού.

ΕΡΩΤΗΣΗ 3 Η συχνότητα των νόσων μπορεί να μετρηθεί ως επιπολασμός ή ως επίπτωση. Ποιο μέτρο ταιριάζει καλύτερα για την αξιολόγηση προληπτικών προγραμμάτων; Εξηγείστε.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 3 Μέτρα επίπτωσης. Αυτά περιγράφουν τη ροή από την κατάσταση του υγιούς στην κατάσταση του ασθενούς -κι αυτή είναι που επιθυμεί κάποιος να περιστείλει με τα προληπτικά μέτρα.

ΕΡΩΤΗΣΗ 4 α) Ο επιπολασμός μιας νόσου σ' έναν πληθυσμό είναι 0.02. Εξηγείστε την έννοια του με δικά σας λόγια. β) Η επίπτωση μιας νόσου σ' έναν πληθυσμό είναι 5 X 10-4 κατ' έτος. Εξηγείστε την έννοια της με δικά σας λόγια.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 4 α) 2% του πληθυσμού έχει τη νόσο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. β) Πέντε περιπτώσεις νόσου συμβαίνουν ανά 10000 ανθρωποέτη σε κίνδυνο.

ΕΡΩΤΗΣΗ 5 Δίδεται ένας πληθυσμός με σταθερή κατά ηλικία κατανομή. Πώς μπορεί κάποιος να εξηγήσει ότι ο επιπολασμός μιας νόσου μειώνεται αν και υπάρχει σταθερή επίπτωση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 5 Η μέση διάρκεια της νόσου μειώθηκε.

ΕΡΩΤΗΣΗ 6 Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της επίπτωσης και της αθροιστικής επίπτωσης;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 6 Η επίπτωση είναι ο αριθμός των νέων περιπτώσεων που συμβαίνουν σε σχέση με την περίοδο κινδύνου (δηλαδή σε σχέση με τα ελεύθερα νόσου έτη ζωής). Η αθροιστική επίπτωση είναι ο αριθμός των ατόμων που αρρωσταίνουν στη διάρκεια μιας περιόδου, σε σχέση με τον αριθμό των (ελεύθερων νόσου) ατόμων στην αρχή της περιόδου. Η επίπτωση, αλλά όχι και η αθροιστική επίπτωση, είναι ανεξάρτητη του μήκους της περιόδου παρατήρησης. Η αθροιστική επίπτωση είναι αδιάστατη και μπορεί να πάρει τιμές μόνον από 0 έως 1, ενώ η επίπτωση έχει διαστάσεις (μονάδες μέτρησης) «ανά μονάδα χρόνου» και μπορεί να πάρει τιμές από 0 και άνω χωρίς ανώτατο όριο.

ΕΡΩΤΗΣΗ 7 Σχηματίστε ένα αριθμητικό παράδειγμα με περίοδο παρατήρησης ενός έτους, στην οποία η επίπτωση είναι μεγαλύτερη από 1 κατ' έτος. Ποια θα είναι η αθροιστική επίπτωση στο παράδειγμα σας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 7 Παράδειγμα 1: Από 100 άτομα που ήταν ελεύθερα νόσου στην αρχή του έτους, 90 ανέπτυξαν μια νόσο με πολύ μικρή (αμελητέα) διάρκεια. Απ' αυτούς 50 είχαν την νόσο μια φορά και 40 δύο φορές, κατά τη διάρκεια του έτους. Ενώ το 90% των ατόμων του πληθυσμού αρρώστησε κατά τη διάρκεια του έτους, 1.3 περιπτώσεις της νόσου συνέβησαν κατ' ανθρωποέτος σε κίνδυνο. Παράδειγμα 2: Από 100 άτομα που ήταν ελεύθερα νόσου στην αρχή του έτους, 80 ανέπτυξαν μια μακροχρόνια νόσο (διάρκειας μεγαλύτερης του ½ έτους) με μέση διάρκεια 6 μηνών. Χρόνος κινδύνου = (20 χ 1) + (80 χ 1/2) = 60 ανθρωποέτη Ι = 80/60 = 1.3 κατ' έτος Cl = 80/100 = 0.8 στη διάρκεια ενός έτους.

ΕΡΩΤΗΣΗ 8 Στη διάρκεια μιας 4ετούς περιόδου υπήρξαν 532 τραυματισμοί του προσωπικού οφειλόμενοι σε ατυχήματα, σε κάποια ιατρικά εργαστήρια. Οι αριθμοί των απασχολουμένων σ' αυτά τα εργαστήρια ήταν 520 στην αρχή της περιόδου και 680 στο τέλος της. Ποιος δείκτης της συχνότητας των τραυματισμών μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε τον.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 8 Αριθμός περιστατικών = 532 Μέσο μέγεθος του πληθυσμού = (520 + 680) / 2 = 600 άτομα Χρόνος παρατήρησης = 4 έτη Χρόνος κινδύνου = 600 άτομα χ 4 έτη = 2400 ανθρωποέτη I = 532/2400 = 0.22 κατ' έτος.

ΕΡΩΤΗΣΗ 9 Σ' ένα μαζικό προσυμπτωματικό έλεγχο (screening) 1000 65-χρονων αντρών, 100 βρέθηκαν να έχουν κάποια νόσο. Στη διάρκεια της ακόλουθης 10ετίας άλλοι 200 ανέπτυξαν αυτή τη νόσο. Ποιος (οι) δείκτης (ες) νοσηρότητας μπορεί να υπολογιστεί (ούν); Υπολογίστε τον (τους).

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 9 Ρ = 100/1000 = 0.10 CI = 200/(1000-100) = 0.22 σε μια δεκαετή περίοδο I = δεν μπορεί να υπολογιστεί, καθόσον η κατανομή των περιόδων κινδύνου είναι άγνωστη.

ΕΡΩΤΗΣΗ 10 Μεταξύ εκείνων που νοσηλεύονταν σ' ένα ψυχιατρικό θεραπευτικό κέντρο υπήρχαν φορείς της ηπατίτιδας Β σε μερικούς θαλάμους, αλλά όχι σε άλλους. Με σκοπό να διερευνηθεί η έκταση του κατά πόσο τούτο επηρέαζε τη συχνότητα της ηπατίτιδας Β μεταξύ του προσωπικού, οι υπάλληλοι του κέντρου εξετάστηκαν ως προς την παρουσία ορολογικών δεικτών. Από 67 εργαζόμενους στους θαλάμους των φορέων 14 είχαν σημεία ηπατίτιδας Β. Από 72 εργαζόμενους στους άλλους θαλάμους 4 είχαν τέτοια σημεία (ορολογικούς δείκτες). Ποιο μέτρο συχνότητας των ορολογικών δεικτών μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε το για καθεμιά απ' τις δύο ομάδες προσωπικού.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 10 Ρ1 = 14/67 = 0.21 Ρ0 = 4/72 = 0.06

ΕΡΩΤΗΣΗ 11 Για να καταστεί δυνατή η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου, τακτικές γυναικολογικές εξετάσεις έγιναν σε γυναίκες ηλικίας 30-59 ετών. Μια επανεξέταση έγινε σε γυναίκες που δεν βρέθηκε να έχουν τη νόσο στην αρχική εξέταση. Η επανεξέταση κάλυψε 338294 ανθρωποέτη σε κίνδυνο και απέφερε, στην ταυτοποίηση, 123 νέες περιπτώσεις «καρκινώματος in situ». Ποιος δείκτης νοσηρότητας μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε τον.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 11 Ι = 123/338294 = 0.00036 κατ' έτος.

ΕΡΩΤΗΣΗ 12 Σ' ένα μαζικό προσυμπτωματικό έλεγχο 5000 γυναικών, 25 βρέθηκαν να έχουν καρκίνο μαστού. Στη διάρκεια των επομένων 5 ετών, 10 επιπλέον απ' τις εξετασθείσες γυναίκες ανέπτυξαν καρκίνο μαστού. Ποιοι δείκτες εμφάνισης της νόσου μπορούν να υπολογιστούν; Υπολογίστε τους.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 12 Ρ = 25/5000 = 0.005

ΕΡΩΤΗΣΗ 13 Στη διάρκεια μιας διετούς περιόδου εμφανίστηκαν 270 περιπτώσεις δωδεκαδακτυλικού έλκους στον αντρικό πληθυσμό μιας πόλης. Ο αριθμός των αντρών στην πόλη ήταν 18500 στην αρχή της περιόδου και 21500 στο τέλος. Ποιο μέτρο συχνότητας της νόσου μπορεί να εφαρμοστεί; Υπολογίστε το.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 13 Αριθμός περιπτώσεων = 270 Μέσο μέγεθος του πληθυσμού = (18500 + 21500) / 2 = 20000 Παρατηρητική περίοδος = 5 έτη Ολική περίοδος κινδύνου = 20000 άτομα χ 5 έτη = 100000 ανθρωποέτη Ι = 270/100000 = 0.0027 κατ' έτος.

ΕΡΩΤΗΣΗ 14 Σε μια μελέτη της όρασης και της συχνότητας διάφορων οφθαλμικών παθήσεων μεταξύ 2477 ανθρώπων ηλικίας 52 έως 85 ετών στο Flamingham, υπήρξαν 310 με καταρράκτη, 156 με γεροντική κηλιδώδη εκφύλιση, 67 με διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, 64 με γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας και 22 τυφλοί. Ποιος δείκτης νοσηρότητας μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε τη συχνότητα των διαφορετικών οφθαλμικών παθήσεων και της τύφλωσης.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 14 Ρ (καταρράκτη) = 310/2477 = 0.125 Ρ (γεροντικής κηλιδώδους εκφύλισης) = 156/2477 = 0.063 Ρ (διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας) = 67/2477 = 0.027 Ρ (γλαυκώματος ανοικτής γωνίας) = 64/2477 = 0.026 Ρ (τύφλωσης) = 22/2477 = 0.009.

ΕΡΩΤΗΣΗ 15 Στη διάρκεια της περιόδου 1 Ιανουαρίου-31 Δεκεμβρίου 1975, υπήρξαν 435 περιπτώσεις βακτηριακής μηνιγγίτιδας, σε μια γεωγραφική περιοχή της οποίας ο μέσος πληθυσμός στη διάρκεια αυτού του έτους ήταν 7250000. Ποιος δείκτης νοσηρότητας μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε τον.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 15 Ι = 435/7250000 = 6.0 χ 10-5 κατ' έτος.

ΕΡΩΤΗΣΗ 16 Σύμφωνα με τα Σουηδικά Αρχεία Καρκίνου, τα έτη 1971, 1972 και 1973 υπήρξαν αντίστοιχα 97, 121 και 112 νέες περιπτώσεις παγκρεατικού καρκίνου μεταξύ των αντρών 70-74 ετών. Στην αρχή του 1971 υπήρχαν 309949 άντρες σ' αυτή την ηλικιακή ομάδα και στο τέλος του 1973 332400. Ποιος δείκτης νοσηρότητας μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε τον.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 16 Αριθμός περιστατικών = 97+121 +112 = 330 Μέσος πληθυσμός = (309949 + 332400) / 2 = 321174.5 Παρατηρητική περίοδος = 3 έτη Περίοδος κινδύνου = 321174.5 χ 3 = 963523.5 ανθρωποέτη I = 330/963523.5 = 0.00034 κατ' έτος.

ΕΡΩΤΗΣΗ 17 Σε μια περιοχή της Ουάσινγκτον η συχνότητα της σκλήρυνσης κατά πλάκας (multiple sclerosis, MS) διερευνήθηκε μεταξύ των ντόπιων λευκών (679478 άτομα) και μεταξύ εκείνων Ιαπωνικής καταγωγής (16122 άτομα). Στο χρόνο της έρευνας βρέθηκε ότι για τις δύο ομάδες υπήρξαν 395 και 0 περιπτώσεις MS, αντίστοιχα. Ποιος δείκτης νοσηρότητας μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε τον για κάθε ομάδα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 17 Ρ1 = 395/679478 = 58Χ10-5 Ρ2 = 0/16122 = 0

ΕΡΩΤΗΣΗ 18 Σ' ένα προάστιο της Στοκχόλμης σημειώθηκαν 21 περιπτώσεις τραυματισμού από μοτοποδήλατα σε ένα χρόνο, ενώ σε μια ενορία της πόλης με το ίδιο μέσο πληθυσμιακό μέγεθος (80000 άνθρωποι) μόνο 9 τέτοιοι τραυματισμοί συνέβησαν (βλέπε πίνακα). Αριθμός τραυματισμών και ανθρωποετών κατά ηλικία και περιοχή α) Υπολογίστε την επίπτωση για το προάστιο και την ενορία της πόλης, αντίστοιχα, χωρίς να συμπεριλάβετε την ηλικιακή κατανομή των δύο πληθυσμών στους υπολογισμούς σας. β) Υπολογίστε, αντίστοιχα, την επίπτωση για κάθε ηλικιακή ομάδα του προαστίου και της ενορίας της πόλης.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 18 α) Ι1 = 21/80000 = 26 χ 10-5 κατ' έτος (προάστιο) Ι2 = 9/80000 = 11 χ 10-5 κατ' έτος (ενορία της πόλης) β) Ηλικία: 15-19 ετών: Ι1 = 20/4000 = 500 χ 10-5 κατ' έτος (προάστιο) Ι2 = 7/1000 = 700 χ 10-5 κατ' έτος (ενορία της πόλης) Ηλικία 20 ετών και άνω: Ι1 = 1/76000 = 1.3 χ 10-5 κατ' έτος (προάστιο) Ι2 = 2/79000 = 2.5 χ 10-5 κατ' έτος (ενορία της πόλης).

ΕΡΩΤΗΣΗ 19 Από 129600 παιδιά που γεννήθηκαν στη Νέα Υόρκη, 212 είχαν δισχιδή ράχη (spina bifida) κατά τη γέννηση. Ποιο μέτρο συχνότητας της δισχιδούς ράχης μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε το.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 19 Ρ = 212/129600 = 0.0016

ΕΡΩΤΗΣΗ 20 Σε μια περιοχή του Λονδίνου στη διάρκεια των ετών 1970-73, γεννήθηκαν 832 παιδιά με βάρος κατά τη γέννηση κάτω των 2000 g. Aπ' αυτά, 133 γεννήθηκαν νεκρά. Απ' αυτά που γεννήθηκαν ζωντανά, 210 πέθαναν κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα μετά τη γέννηση. Ποιος δείκτης συχνότητας μπορεί να υπολογιστεί για α) τα νεκρογέννητα, και β) τη θνησιμότητα των παιδιών που γεννήθηκαν ζωντανά με βάρος κάτω των 2000 gr. Υπολογίστε τον.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 20 α) Ρ = 133/832 = 0.16 (νεκρογέννητα) (θάνατοι στη διάρκεια του πρώτου μήνα της ζωής)

ΕΡΩΤΗΣΗ 21 Σε μια κλήση των στρατιωτών για κατάταξη στις Κάτω Χώρες έγινε έλεγχος των 19 χρονών αντρών που γεννήθηκαν στα 1944-47, χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, τυποποιημένα τεστ νοημοσύνης. Μεταξύ 405548 αντρών που ελέγχθηκαν υπήρξαν 23360 με ΗΔΥ (Ήπια Διανοητική Υστέρηση, MMR, Mild Mental Retardation, IQ = 50-69). Ποιο μέτρο συχνότητας της ΗΔΥ μπορεί να υπολογιστεί; Υπολογίστε το.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 21 Ρ = 23360/405548 = 0.058.

ΕΡΩΤΗΣΗ 22 Σε ένα μαζικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου 1329 άντρες 40-59 ετών εξετάστηκαν ως προς τη χοληστερόλη του ορού και τη συστολική αρτηριακή πίεση, και μετά παρακολουθήθηκαν ως προς την ανάπτυξη στεφανιαίας καρδιακής νόσου (ΣΚΝ) για πάνω από 6 χρόνια. Στην αρχή όλοι ήταν ελεύθεροι ΣΚΝ (βλ. πίνακα). Ποιοι δείκτες μπορούν να "υπολογιστούν; Υπολογίστε τους για: α) άντρες με χοληστερόλη κάτω των 200mg/100 ml και Συστολική Αρτηριακή Πίεση (ΣΑΠ) κάτω των 147mm Hg, β) άντρες με χοληστερόλη ορού 260 mg/100 ml και άνω και ΣΑΠ κάτω των 147mm Hg, γ) άντρες με χοληστερόλη κάτω των 200 mg/100 ml και ΣΑΠ 167mm Hg και άνω, δ) άντρες με χοληστερόλη 260 mg/100 ml και άνω, και ΣΑΠ 167mg Hg και άνω

ΑΠΑΝΤΗΣΗ 22 CI = 10/431 =0.023 για μια 6ετή περίοδο Cl = 19/185 = 0.103 για μια 6ετή περίοδο CI = 7/49 =0.143 για μια 6ετή περίοδο CI = 11/44 =0.250 για μια 6ετή περίοδο.