Διασκευή Σεναρίου. Πρώτη προσέγγιση

Ορισμός Διασκευής Επεξεργασία και μέσω προσθαφαιρέσεων μεταβολή της αρχικής μορφής και η δημιουργία μιας νέας μορφής . Syd Field.

Πηγές κινηματογραφικής διασκευής Πηγές κινηματογραφικής διασκευής Μυθιστόρημα. Θεατρικά έργα. Διηγήματα. Βιογραφίες. Αληθινές ιστορίες. Κόμικ. Φιλμ  

Σχολές διασκευής …πρώτη μέθοδος διασκευής είναι η πιστότητα του πρωτότυπου, μια ευλαβική μεταφορά του θέματος κι όλης της δομής του έργου …Υπάρχουν βέβαια σκηνοθέτες που ακολουθούν τη δεύτερη μέθοδο, όπως ο Κόπολα γυρίζει Κόνραντ(Αποκάλυψη τώρα) ή ο Κουροσάβα Σέξπιρ (Ραν, Ο θρόνος του αίματος), που καταστρέφουν όλη τη δομή και μ΄ εκείνο το μαγικό τους ταλέντο αναδομούν το έργο, κατά παράδοξο τρόπο, και μένει μόνο το πνεύμα του έργου, μένει η συγκίνηση που ο καλλιτέχνης τη μεταδίδει με τον τρόπο του στους ανθρώπους Budimir Metalnikov

Παραδείγματα διασκευής Ι Παραδείγματα διασκευής Ι Ο Erich von Stroheim attempted a literal adaptation of Frank Norris's novel ''McTeague'' in 1924 with his film, ''Greed ''. The resulting film was over sixteen hours long. A cut of the film only eight hours long, then one running to four hours, appeared. Finally, the studio itself cut the film to around two hours, resulting in a finished product that was entirely incoherent. Since that time, few directors have attempted to put everything in a novel into a film. Wikipidia.

Παράδειγμα διασκευής ΙΙ   …Στον Τζων Χιούστον άρεσε το βιβλίο (το Γεράκι της Μάλτας) και πίστευε ότι μπορεί να μεταφέρει στον κινηματογράφο το ύφος του Χάμετ. Έτσι λίγο πριν πάει διακοπές, έδωσε το βιβλίο στη γραμματέα του και της είπε να το διαβάσει σπάζοντας τη γραπτή αφήγηση σε σεναριακή μορφή, χαρακτηρίζοντας τις σκηνές σε εξωτερικές και εσωτερικές, ανάλογα με την περίσταση, περιγράφοντας τη βασική δράση και χρησιμοποιώντας διαλόγους από το βιβλίο. Κι έφυγε διακοπές για το Μεξικό. Ενώ έλειπε, το κείμενο έπεσε στα χέρια του Τ.Λ. Γούρνερ, ο οποίος ανέφερε ότι ήταν ένα από τα μοναδικά κείμενα που κατάφεραν να μεταφέρουν τη “γεύση” του βιβλίου… Syd Field

Παράδειγμα διασκευής ΙΙΙ …το απέδωσε τόσο πιστά, μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Είναι εκπληκτικό. Όπως το έγραψε ο Τσέχωφ (το μυθιστόρημα η Στέππα) , έτσι το γύρισε ο Μπόνταρτσουκ, πιστότατα, λες κι είναι ένα και το αυτό – υπάρχει ακόμα κι αυτή η απίστευτη λεπτομέρεια, ο “Αντίποφ ο αμαξάς”, γράφει ο Τσέχωφ ” τόσο δυνατά δάγκωσε το αγγούρι που το άλογο γύρισε και τον κοίταξε”. Η ίδια σκηνή υπάρχει και στο έργο, ακριβώς το ίδιο, η ίδια εικόνα… Budimir Metalnikov.

Παράδειγμα διασκευής ΙV Η πρώτη μεταφορά από τον Σοκούροφ του έργου του Πλατόνοφ , το ποτάμι στο Ουντάν, ήταν η διπλωματική του εργασία, το γύρισε, δε, με τα ελάχιστα που δίνουν για τις διπλωματικές εργασίες. Ο σκηνοθέτης διάβασε το έργο πολύ σωστά, το διέλυσε, το κατέστρεψε, άφησε μόνο μερικές φράσεις και το δημιούργησε από την αρχή, δημιουργώντας ένα φιλμ με θέμα τη φυσική και ηθική εξαθλίωση του ανθρώπου ως αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου. Φαινόταν πως όχι μόνο οι άνθρωποι αλλά και ο χρόνος κουράστηκε να πηγαίνει προς τα εμπρός. Αρχίζει την ταινία με εικόνες που δείχνουν τα κύματα του ποταμού κινούνται αργά, το ποτάμι νομίζεις κινείται αργά, σαν κουράστηκε να κυλάει. Budimir Metalnikov.

Παράδειγμα διασκευής V   Η τέχνη της αφήγησης ποτέ δεν ήταν στατική, όπως ίσως πιστεύουμε. Η δημοσίευση ενός κειμένου μπορεί να δημιουργεί την αίσθηση ενός “τέλους”, αλλά οι ίδιες οι ιστορίες είναι που τείνουν να βρουν τρόπο να ειπωθούν σε νέες φόρμες…όταν ο Στάνλει Κιούμπρικ αγόρασε τα δικαιώματα του διηγήματος με τίτλο “the sentinel” από τον Άρθουρ Κλαρκ, αντί να επιχειρήσει να γράψει ένα σενάριο, μπήκαν από κοινού στη διαδικασία να επεκτείνουν το διήγημα σε μυθιστόρημα. Αντί για μυθιστόρημα κατέληξαν σε αυτό που αργότερα ο Κιούμπρικ ονόμασε “fifty thousand word prose thing”. Σε αυτό το σημείο οι δρόμοι των δύο ξεχώρισαν , με το Κιούμπρικ να κρατάει τα δικαιώματα του σεναρίου και τον Κλαρκ αυτά που μυθιστορήματος. Ο Κλαρκ που ήθελε η έκδοση του μυθιστορήματος να προηγηθεί από την κυκλοφορία της ταινίας κατέληξε να κάνει τις τελευταίες αναθεωρήσεις για το μυθιστόρημά του βλέποντας τα πρώτα ντραφτ της ταινίας του Κιούμπρικ (Οδύσσεια του διαστήματος : 2001) Stephanie Harrison

Συνήθεις μεταβολές του υπό διασκευή έργου.   Συνήθεις μεταβολές του υπό διασκευή έργου.   Επέκταση η μείωση του πρωτογενούς υλικού. Ελάχιστες πηγές ισοδυναμούν με τα ενενήντα έως εκατόν είκοσι λεπτά μιας ταινίας. Είτε ασχολείται με ένα διήγημα τριάντα σελίδων, είτε με ένα μυθιστόρημα πεντακοσίων, η πρώτη δουλειά αυτού που αποπειράται να κάνει μια διασκευή είναι να καταλάβει πως θα διαμορφώσει το υλικό που έχει σε διαφορετική χρονική παράμετρο. Αφαίρεση υπαρχόντων, επινόηση καινούργιων και σύμπτυξη χαρακτήρων. Η προσθαφαίρεση χαρακτήρων μπορεί να έχει σχέση όχι μόνο με το μέγεθος του κειμένου αλλά και με μια σειρά δραματουργικών επιλογών, απαραίτητων για την οπτικοακουστική φόρμα αφήγησης. Απλοποίηση της δομής. Ο κινηματογράφος είναι συνήθως εμπειρία της “μιας φοράς”, οπότε η δομή του πρέπει να είναι τόσο σύνθετη όσο να μπορεί να την παρακολουθήσει κάποιος που δεν έχει τη δυνατότητα να γυρίσει πίσω μια σελίδα, να επανελέγξει ένα όνομα, να ξαναδιαβάσει την περιγραφή. Linda Seger

Άλλες συνήθεις μεταβολές.   Πρώτα ο σεναριογράφος καλείται να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του χρονικού πλαισίου. Ο τόπος αφετηρίας κι ο τόπος της κορύφωσης μιας ιστορίας είναι μόνο ένα από τα πολλά θέματα. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ο πλούτος του υλικού και η διαδικασία επιλογής των στιγμών, των χαρακτήρων, των θεμάτων και των γεγονότων μιας ζωής , που θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αρχή, τη μέση και το τέλος μιας ιστορίας που να βγάζει νόημα και να έχει θεματική ενότητα. Καλογεροπούλου Χριστίνα.

Συμπεράσματα Ι   …ο Πούσκιν έλεγε στην εποχή του : ο μεταφραστής της πρόζας είναι δούλος του συγγραφέα, ο μεταφραστής της ποίησης, ανταγωνιστής του ποιητή. Η μετάφραση ενός ποιήματος πρέπει να είναι τόσο πετυχημένη, ώστε να αποδώσει το πρωτότυπο χωρίς να το αλλοιώσει…όταν μιλάμε για διασκευή, ο σεναριογράφος είναι, με κάποιο τρόπο, ανταγωνιστής του συγγραφέα του πρωτότυπου κειμένου… Budimir Metalnikov.

Συμπεράσματα ΙΙ   …πρέπει να διδάξουμε τους εαυτούς μας πώς να προσεγγίζουμε τις διασκευές με τρόπο τίμιο, ούτε σαν βάρβαροι της οπτικοακουστικής αφήγησης ούτε σαν θιασώτες της καθαρής , αυτούσιας λογοτεχνικής μεταφοράς. Για καλλιτεχνικούς, οικονομικούς και πρακτικούς λόγους, οι ταινίες πρέπει να λειτουργήσουν ως αυτόνομα έργα τέχνης. Την ίδια στιγμή, δεν πρέπει να υποκαθιστούν τις ιστορίες πάνω στις οποίες βασίζονται. Στις καλύτερες περιπτώσεις, οι διασκευές συνδιαλέγονται, ανανεώνουν και επεκτείνουν τις πηγές τους, όπως ο Κορτάζαρ με τον Αντονιόνι κι ο Κάρβερ με τον Αλτμαν… Stephanie Harrison

Συμπεράσματα ΙΙΙ   …το (πρωτογενές) υλικό συχνά μάχεται με το συγγραφέα. Η εργασία της διασκευής εξαρτάται πρωτίστως από την κατανόηση του ποια στοιχεία μπορούν να δραματοποιηθούν και με ποιο τρόπο…αυτός που κάνει διασκευή μοιάζει με τον Μικελάντζελο, ο οποίος όταν τον ρώτησαν πως έκανε ένα τόσο ωραίο άγγελο, απάντησε : ο άγγελος ήταν μέσα στην πέτρα, εγώ απλώς έβγαλα ό,τι δεν ήταν άγγελος. Linda Seger

βιβλιογραφία Ελληνική   Ελληνική Χριστίνα Καλογεροπούλου, Σενάριο, η τέχνη της αφήγησης και της επινόησης στον κινηματογράφο, εκδόσεις Νεφέλη. Χριστίνα Καλογεροπούλου, Bio/Pic οι ζωές των λίγων, εκδόσεις Πατάκη. Syd Field, Σενάριο, εκδόσεις Κάλβος. Budimir Metalnikov, Τα πρακτικά από την εβδομάδα σεναρίου, Αθήνα 1993. Αγγλική. Linda Seger, The art of adaptation: turn fact and fiction to film. Stephanie Harrison, Adaptations.